Koningsdag, wat betekent het nog anno 2019? Wat vieren we eigenlijk en waarom? De Kanttekening vroeg aan de leden van het panel wat zij dit jaar deden met Koningsdag en wat zij vinden van de monarchie.

Ook meedoen in het online panel van de Kanttekening? Meld je aan via: [email protected]

Avital Elbaz (46), natuurgeneeskundige en systemisch opsteller

‘Normaal ga ik altijd de stad in – Amsterdam. Altijd alle kraampjes af, de hele binnenstad door. Nou ja, toen de regels nog niet zo aangescherpt waren als nu. Het Vondelpark – en toen de kinderen nog klein waren: de Beethovenstraat. Daar kun je in alle drukte nog net doorheen met de kinderwagen. Toen ik tiener was en mijn eerste stappen in het uitgaansleven zette was Koningsdag – toen nog Koninginnedag – voor mij de leukste dag van het jaar. En dat begon dan al met Koninginnenacht in Amsterdam. Maar dit jaar heb ik Koningsdag eigenlijk voor het eerst in mijn leven niet gevierd. Ik was op die dag uitgenodigd voor een bruiloft – hoe verzin je het? – en ik moest de verjaardag van zijn dochter voorbereiden die zondag de 28^e jarig was. Jammer, want ik hou van mensenmassa’s en feestende mensen. Ik vind het ook heel leuk dat kinderen op Koningsdag de gelegenheid hebben om een zakcentje te verdienen met hun oude troep – en alle spanning die daaromheen hangt.

Ik vind Koningsdag dus echt iets fantastisch. Maar dan heb ik het wel alleen over het feest. Niet over wat ik van het koningshuis vind. Want dat is echt volkomen achterhaald. Ik zie de noodzaak er niet van in. Ik zie alleen een zeer bevoordeeld gezin dat lintjes mag doorknippen en naar ons zwaait – en Nederland verder alleen maar heel veel geld kost. Ja, ik weet wel dat het argument is dat de koninklijke familie het land heel veel zakelijke deals zou opleveren met het buitenland. Maar serieus, alsof we die deals niet zouden krijgen zonder koningshuis? Van mij mag de poppenkast meteen opgedoekt worden. Dan vieren we hetzelfde feestje wel voor iemand anders. Nee, ik heb nog geen alternatieve naam in gedachten – maar ik vier in ieder geval niet dat de koning jarig is.’

Lieke Huizinga (50), moeder van twee, groenvoorzieningsmedewerker

‘Ik ben helemaal voorstander van Koningsdag en eigenlijk zelfs ook van het koningshuis, erg hè? Je ziet in landen waar een koningshuis aan het hoofd staat – ook in Nederland – gewoon meer stabiliteit. Je krijgt toch het idee dat mensen een vaste factor nodig hebben, iets dat niet verandert. De ceremoniële rol die de leden van het koningshuis hebben past daar heel erg goed bij. Ze vertegenwoordigen wel Nederland, zowel naar de Nederlander als naar het buitenland.

Toch heb ik kritiek: we betalen er per saldo veel te veel voor. Ik vind dat ze recht hebben op een beloning voor hun werk, net zoals iedereen. Maar man, het zijn miljardairs! Moeten ze nou echt miljoenen verdienen van ons belastinggeld? Soms zou ik wel willen dat zo’n Willem Alexander zou zeggen: ‘Weet je wat – geef mij een euro per jaar. Ik heb al genoeg.’ Dan ben je in mijn ogen pas echt een voorbeeld. Ik vind ook dat de kosten die berekend worden voor feestjes van de familie lager kunnen en dat er door de regering maximumbedragen moeten worden ingesteld, waarboven de Oranjes zelf mogen bijdragen aan de kosten. Een kasteel laten verbouwen en dat het dan opeens zoveel euro meer kost. Laten ze dat dan maar zelf ophoesten. En als het dan toch allemaal eigendom van de staat is zogenaamd, zorg er dan voor dat de Oranjes huur betalen.

Maar goed, terug naar Koningsdag – dat hoort gewoon bij Nederland. Ik vind dat je best een dag mag hebben waarbij iedereen zich samen één voelt.

Dit jaar zag ik op de televisie twee dames met een hoofddoek die geïnterviewd werden. Ze waren allebei helemaal behangen met oranje slingers. Alle discussie over politiek of identiteit lijkt op die ene dag helemaal verdwenen. We vieren allemaal feest. Een gekozen president is altijd wel gelieerd aan een of andere partij. En dat heb je bij een koning niet, die is onpartijdig. Zo iemand – een mediator – heb je nodig. Bij een scheiding, maar ook een land heeft zo iemand nodig. Zelf heb ik weinig bijzonders gedaan op Koningsdag. Ja, bandjes wezen kijken. Met de vrijmarkt heb ik weinig, ik ga voor de muziek.’

Ibrahim Özgül (35), finance & project professional

‘Ja, Koningsdag, wat is het voor mij? Een feestdag waarop heel veel mensen vrij zijn. Een traditie natuurlijk ook. Ik vier het zelf op de vrijmarkt-manier. Ik ben in de stad waar mijn ouders wonen of in de stad waar mijn zus woont. We eindigen de dag sowieso meestal met een etentje bij de familie. Het is een positieve dag voor iedereen. Een dag waarover – tot nu toe in ieder geval – nog eventjes geen discussies zijn over culturele en politieke issues.

Wat mij dit jaar wel opviel: de vrijmarkt wordt een beetje commercieel. Dat gevoel had ik deze keer voor het eerst. Winkels die een kraampje uitstallen, of mensen die dan ergens honderd schoenen hebben gekocht voor vijf euro en die dan proberen te verkopen voor zeven euro. Maar voor de rest was het ook dit jaar gewoon een leuke, positieve dag.

En de monarchie? Ik vind het prima zo. De Oranjes hebben een bepaalde zeggenschap ja, maar we zijn toch een democratie, dus ze kunnen niks geks doen. En inderdaad, het kost ook wat. Ongeveer drie euro per persoon. Nou ja, er zijn genoeg andere overheidsuitgaven waar we meer over kunnen klagen dan over het koningshuis, althans dat vind ik. De vorst blijft een onpartijdig en verbindend persoon die het landsbelang voor ogen heeft. Ik heb er geen moeite mee. Houden zo!’

Peggy Wessels (47), mental coach

‘Ik heb Koningsdag dit jaar voor het eerst niet gevierd. Dat voelde voor mij echt als verraad. In mijn jeugd moesten we drie mensen ‘adoreren’ van mijn grootmoeder: Joop den Uyl, Martin Luther King en koningin Juliana. Door die opvoeding en de koppeling Den Uyl-Juliana ben ik Oranje altijd blijven associëren met het socialisme, haha. Wat betekent Koningsdag voor mij? Het is voor mij een nationaal feest – bijna een moetje. Heb ik niets oranjes aan op die dag en ben ik op straat, dan voel ik me bekeken.

Ik voelde mij zelfs zo schuldig over het feit dat ik Koningsdag niet vierde, dat ik twee dagen later nog steeds mijn oranje schoenen aantrok en mijn oranje sjaal omdeed. Mijn grootmoeder leerde ons dat we dankbaar moesten zijn dat we naar Nederland konden komen – een grote stap naar de vrijheid voor haar en voor ons. En ik ben zelf ook een nationalist in zekere zin. Ik woon op één van de grachten van Amsterdam. Van mij hoeven de historische iconen ook niet te verdwijnen uit de publieke ruimte. Die mensen zijn er geweest, wegpoetsen heeft geen zin. Er is zoveel loyaliteit voor Nederland en het koningshuis bij voormalige gekoloniseerden. Dat is wel dubbel. Er zit namelijk een heel naar koloniaal verhaal achter. Ze hebben ons vroeger uitgebuit – ook de Oranjes – maar Nederland stopt nu wel veel geld in de voormalige koloniën om het erfgoed op te knappen.

Je kunt wat mij betreft beter liberale en financiële middelen inzetten om de scheefgelopen koloniale erfenis een beetje recht te zetten in plaats van maar te blijven klagen over de geschiedenis. Als rijke figuren uit Nederland meer geld zouden investeren in de voormalige koloniën zouden we een stuk verder komen. En ik denk ook dat er dan weer veel dankbaarheid deze kant op komt. Men is in de voormalige koloniën heel loyaal als het gaat om het koningshuis: men viert het feest Koningsdag uitbundig. Het zou mooi zijn als er ook vanuit de andere kant – Nederland – meer initiatief wordt genomen om mooie projecten te financieren, die onze landen een beetje vooruit helpen.’

Kirti Singh (20), student filosofie in Nijmegen

‘Ik heb afgelopen Koningsdag niet gevierd. Maar normaal vier ik het wel. Meer als een grote feestdag, niet als de verjaardag van de koning. Ik zou mezelf geen Oranjeklant willen noemen. Het koningshuis, de monarchie, ik ben er nooit echt mee opgegroeid – en ook nu voel ik er geen verbinding mee.

Ik was al vrij vroeg best wel links, las Marx toen ik 17 was. Sociaal-politieke theorieën die een kritische blik werpen op de ‘boven ons gestelden’ beïnvloeden mijn kijk op het koningshuis tot op de dag van vandaag, ook al ben ik nu geen marxist meer. Het instituut past niet bij het idee van gelijkheid.

De belangrijkste waarde van het koningshuis – een heel praktische: verbinding tussen veel Nederlanders – functioneert wel. Dat moet ik erkennen, ook al voel ik het dan zelf niet zo. De band voor en vertegenwoordiging door het koningshuis die veel Nederlanders voelen en de rol die de koning speelt in de internationale politiek, dat zijn punten die het koningshuis (enigszins) legitimeren. Het instituut monarchie is ook niet meer zo cliché als in de geschiedenisboekjes. Maar er zijn voor mij dingen die Nederland meer vertegenwoordigen dan de koning. Dan denk ik bijvoorbeeld aan academische en wetenschappelijke inclusiviteit, tolerantie, gelijkheid en de vrijheid van meningsuiting in de meest brede zin van het woord.’