Het kabinet is gevallen vanwege de toeslagenaffaire. Lodewijk Asscher is opgestapt als lijsttrekker van de PvdA vanwege zijn persoonlijke rol in de kwestie. Moet Mark Rutte ook terugtreden als VVD-lijsttrekker vanwege zijn eindverantwoordelijkheid als minister-president? We vroegen het aan het dK-panel.

Daryll Landbrug (34), HvA-docent, jongerenwerker en nummer 5 op de lijst van BIJ1

‘Uiteraard moet Mark Rutte zich terugtrekken als lijsttrekker. Meneer heeft niks geleerd van zijn veroordeling voor discriminatie in 2003, toen hij stelde dat de wet veranderd moest worden om etnische profilering mogelijk te maken. Dat feit alleen al zegt genoeg over Ruttes mindset: vrijheid en gelijkheid zijn afhankelijk van je etniciteit.

‘Het aftreden van het kabinet vlak voor de verkiezingen is een truc om geen verantwoording te hoeven nemen voor het institutioneel racisme namens dit kabinet. Rutte beweert ‘niet weg te willen lopen’ voor wat er is gebeurd. Maar als je hoofdverantwoordelijke bent in een zaak als deze, betekent niet weglopen voor je verantwoordelijkheid juist dat je moet opzouten. Maar goed, Rutte is een man bij een politieke partij die inmiddels een symbool geworden is voor fraude en oplichting.

‘Meneer heeft niks geleerd van zijn veroordeling voor discriminatie in 2003’

‘Laten we overigens ook niet vergeten dat het Faris Azarkan van Denk is geweest die dit schandaal al sinds 2017 boven water probeerde te krijgen. Nul credits voor gekregen, terwijl zijn politieke collega’s Omtzigt en Leijten er met de shine ervandoor gaan. Misschien is dat ook de reden dat er in het rapport met geen woord wordt gerept over institutioneel racisme of discriminatie. Helemaal niks. Het lijkt net op een ongelukje. Net zoals Rutte. Een ongelukje. Lekker aftreden, vent. En even bellen met je liegende partijgenoot Fred Teeven. We hebben nog buschauffeurs nodig.’

Lourdes Boasman (69), gepensioneerd en taalvrijwilliger

‘Die hele toeslagenaffaire is niet te wijten aan onwetendheid of aan fouten, maar aan machtswellust en aan bewust wegkijken. Iets anders kan ik er niet in zien. Rutte en alle andere leidinggevende politici hebben natuurlijk boter op hun hoofd. Zij worden gevoed door hun ambtenaren, maar er waren ook ambtenaren die waarschuwden voor wantoestanden. Het is niet meer dan correct dat mensen worden afgerekend op de daden waarvoor ze verantwoordelijkheid dragen. In dat licht is de val van het kabinet niet meer dan logisch en de enige juiste beslissing.

‘Maar of dat genoegdoening geeft, als de direct verantwoordelijken doodleuk vooraan staan om te tekenen voor een volgende bestuurstermijn? Dat betekent dat je zelf vindt dat je uitermate geschikt bent voor het werk waarin je overduidelijk hebt gefaald. Ik vind dat van een stuitende arrogantie getuigen.

‘Of Rutte lijsttrekker kan blijven is aan de VVD’

‘Of Rutte lijsttrekker kan blijven van de VVD? Dat is aan de partij. Als de leden van de VVD vinden dat Rutte niet verder kan als lijsttrekker dan moeten ze dat aangeven. Als ze vinden dat hij kan blijven moeten ze aan hem vasthouden. Het is dan in maart aan de kiezer om duidelijk te maken of zij dat een goed idee vonden van de VVD of niet.

Ibrahim Özgül (35), finance- en project professional

‘Of Rutte ook moet opstappen als lijsttrekker van de VVD? Ja, moeilijke vraag. Kijk, die toeslagenaffaire en wat er daar allemaal is gebeurd met onschuldige mensen is compleet not done. En aan de ene kant zou je kunnen zeggen: de mensen onder wie het gebeurd is, die hiervoor verantwoordelijkheid dragen, die moeten het ook oplossen. Maar aan de andere kant denk je ook: er moeten koppen rollen, juist de mensen die verantwoordelijk waren voor de affaire hebben hun kans verspeeld. Hoe goed ze andere dingen misschien ook hebben gedaan – het is best wel grof wat er is gebeurd.

‘Wat Mark Rutte hierover heeft gezegd heb ik niet zo goed meegekregen. Volgens mij waren de toeslagen ook niet zijn directe verantwoordelijkheid. Wel die van Lodewijk Asscher. Hij is dan ook opgestapt als lijsttrekker van de PvdA. De vraag die Rutte en de VVD zichzelf moeten stellen: of de affaire straks tegen hem gebruikt gaat worden in de verkiezingscampagne, dat hij zich in ieder debat persoonlijk moet gaan verdedigen.

‘De vraag die Rutte zichzelf moet stellen: of de affaire in de campagne tegen hem gebruikt wordt’

‘Eerlijk gezegd weet ik niet echt wat ik ervan moet vinden. Als er over een jaar weer iets vergelijkbaars gebeurt – want laten we er maar even vanuit gaan dat de VVD weer in het volgende kabinet gaat komen – is het strike two voor de VVD en direct einde oefening voor het kabinet. Dat is niet goed voor het land.’

Pritam Soekhradj (18), student

‘Een hele moeilijke kwestie, vind ik. Mark en de VVD moeten het natuurlijk helemaal zelf weten of hij als lijsttrekker kan aanblijven. Als ik het vanuit het VVD-standpunt bekijk zou het denk ik beter zijn om niet op te stappen. Heel veel mensen in Nederland zijn immers helemaal niet bezig met de ellende van de slachtoffers. En als Rutte nu zou opstappen als lijsttrekker en een onbekende VVD’er hem zou opvolgen, gaan ze denk ik toch veel stemmen missen. Rutte is toch een bekende naam en voor net teveel mensen een niet al te beroerde minister-president geweest – anders zou hij er niet al zolang zitten.

‘Ook denk ik niet dat de gemiddelde VVD’er ook maar iemand kent die iets te maken heeft gehad met die hele toeslagenaffaire, tenzij misschien bij de Belastingdienst. Het raakt ze niet. Mensen die echt iets geven om wat er in Nederland gebeurt met kwetsbare mensen stemmen sowieso geen VVD.

‘Iemand onder wie zoveel mensen leed is aangedaan, moet zijn verantwoordelijkheid nemen’

‘Wat ik zelf vind, los van het VVD-belang? Dat hij moet opstappen, gewoon helemaal. Iemand onder wiens verantwoordelijkheid zoveel mensen onterecht leed is aangedaan, moet zijn politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte moet dus ook niet doen alsof hij zomaar door kan gaan voor een volgende ronde. Maar goed, dat is mijn mening. Ik voel mij ook verbonden met mensen die onrecht is aangedaan, of ik er nu zelf iets mee te maken heb of niet.’

Salma Karim (25), CEO en graphic designer

‘Of Rutte nog een betrouwbare lijsttrekker is? Nee, natuurlijk niet. Maar dat was hij sowieso al niet. Nou ja, misschien wel voor de VVD-stemmer. Voor de economie van de bezittende klasse is hij namelijk wel goed. De VVD is er vooral voor de rijke Nederlanders, de grote bedrijven. Ook wat betreft het coronabeleid vind ik hem niet consistent, maar dat ligt niet alleen aan Rutte.

‘De toeslagenaffaire is wel het echte dieptepunt van wanbeleid, institutioneel racisme en het onvermogen van de zittende politieke elite. Mij maak je trouwens ook niet wijs dat niemand dit wist. Er is gewoon weggekeken, ook toen duidelijk werd dat die arme mensen niet fraudeerden. Door belastingambtenaren, door de mensen die hen moesten controleren en signalen kregen dat het uit de hand liep.

‘Iemand die zijn werk niet goed doet moet ook geen lijsttrekker zijn, zou ik zeggen’

‘En je ziet: zelfs na dit alles blijft de VVD roepen dat het wel meevalt met racisme in Nederland. Terwijl de waarheid is: als het kabinet-Rutte zijn werk goed had gedaan, dan was dit voorkomen. Rutte is geen goede leider van het kabinet, geen goede minister-president. Dat is nu wel duidelijk bewezen. En iemand die zijn werk niet goed doet moet ook geen lijsttrekker zijn, zou ik zeggen. Maar goed, in Nederland kan iedereen politicus worden, hoe slecht je je werk ook doet. Dat gegeven kleeft nu meer dan ooit aan de VVD. Maar mensen kennen de partij inmiddels wel. Niks boeit een VVD’er, zolang het maar goed gaat met hemzelf.’