Dat het gemeentelijke spionageschandaal het overheidsvertrouwen van veel moslims schaadt, behoeft weinig betoog. Het rechtsstatelijk gevoel van moslims in Nederland is ernstig aangetast’, stelt de Haaglandse moskeekoepel SIORH. De Rotterdamse moskeekoepel SPIOR spreekt zelfs over ‘staatsislamofobie’.

Meerdere moskeekoepels vroegen aan burgemeesters om zich uit te spreken. ‘Eerlijk gezegd hadden wij verwacht dat burgemeesters zich als morele leiders en als hoofd veiligheid binnen de gemeenten zich niet met dit soort onrechtmatige en laakbare praktijken zouden inlaten’, schreven zij.

Sommige burgemeesters ontkenden juist dat het onderzoek stiekem of onrechtmatig is gebeurd. Ook was radicalisering niet de insteek van het onderzoek, lieten sommige burgemeesters weten, maar bedoeld om het netwerk van moskeeën en betrokkenen overzichtelijk in kaart te brengen. Wat de burgemeesters echter niet beseffen, is dat dit soort goedpraterij meer schade aanricht. Laat staan dat het heling brengt.

Het ging om Rotterdam, Eindhoven, Zoetermeer en nog zeven andere gemeenten, maar de commotie heeft een landelijke weerslag gekregen. Niet in de laatste plaats omdat het onderzoek werd betaald door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

‘Moslims kunnen denken: ‘Jij hebt mij geen aanzien gegeven, en dan geef ik jou ook geen aanzien’, zegt imam Rafik Dahman in de Volkskrant. In diezelfde krant zegt een anonieme moslim: ‘Ik hoor nu om me heen: als de overheid mij niet vertrouwt, dan houdt het op. En het wrange is: ik heb daar geen goed antwoord op.’

Een schoolvoorbeeld van hoe je effectief een hele geloofsgemeenschap kunt criminaliseren

De NCTV vreesde in 2017 al dat de eventuele onthulling van deze heimelijke praktijken anti-overheidssentimenten of radicalisering kan aanwakkeren. Dat klopt: de overheid presenteert met dit soort acties het wantrouwen op een gouden schaaltje aan extremisten.

Extremisten zullen nu vooral tegen gewone moslims, vooral jongeren, zeggen: ‘Zie je wel, deze niet-islamitische overheid vertrouwt ons niet, het Westen behandelt ons als tweederangsburgers en als de vijand.’ Sommige moslims zullen daar, door dit schandaal, weer een stukje ontvankelijker voor zijn geworden. En zo schept de NCTV zelf de mensen die zij uiteindelijk in de gaten moeten houden.

Dit schandaal is een schoolvoorbeeld van hoe je effectief een hele geloofsgemeenschap kunt criminaliseren en structureel verdacht maakt. En dit dan bovenop de toeslagenaffaire en het etnisch profileren, andere vormen van criminalisering waar veel biculturele burgers al last van hadden. Bovendien is het aannemelijk dat overheid hier zelf illegaal bezig geweest, en daarmee de wet heeft geschonden.

Volgens deskundigen mag je niet zomaar undercover onderzoek doen naar ‘verdachte’ organisaties en mensen. Binnen de rechtstaat mag alleen de AIVD dit onder strikte voorwaarden doen. Sterker nog: wie bepaalt hier nou wie verdachte is of niet?

Belangrijker is dat de grondwet is geschonden. Het gaat om artikel 1, het verbod op discriminatie, en om artikel 6, het recht op godsdienstvrijheid. Er wordt weer een uitzondering voor moslims gemaakt, en zij kunnen niet ongestoord hun godsdienst uitoefenen.

Reden genoeg dus voor het Openbaar Ministerie om zich in deze zaak vast te bijten, zou je zeggen. Maar tot nu horen we enkel een langgerekte en oorverdovende stilte. Als het de intentie van het OM is om het overheidsvertrouwen van moslims verder te schaden, dan valt te constateren dat het OM meters maakt.

Een land waarin niet-bevoegde instanties ongestraft een geloofsminderheid mogen bespieden, is het predicaat ‘rechtsstaat’ onwaardig.