Dit weekend belde Erdogan met de leiders van Zweden en Finland. Hij herhaalde: stop met asiel verlenen aan ‘terroristen’. En hef het wapenembargo tegen Turkije op. Klinkt dreigend. Toch is het contact een goed teken. Erdogan lijkt in te binden, Finland en Zweden kunnen warmlopen voor NAVO-lidmaatschap. Het past bij de pragmaticus die de Turkse president is.

Erdogan probeert elke keer iets extra’s uit het NAVO-bondgenootschap te trekken, maar weet wanneer hij moet stoppen. Zo was Erdogan in 2009 tegen de kandidatuur van de Deen Anders Fogh Rasmussen als NAVO-chef. Uiteindelijk kreeg Rasmussen toch Erdogans instemming. Een jaar later werd een Koerdische tv-zender in Denemarken verboden.

En in 2019 was Erdogan tegen het NAVO-veiligheidspact voor de verdediging van Polen en de Baltische landen tegen Rusland. Hij wilde dat de NAVO eerst de Syrisch-Koerdische YPG-militie, net als de PKK, op de terreurlijst zou zetten. De NAVO deed dat niet en Erdogan,  na intern overleg met Stolberg en Trump, alsnog akkoord.

Uitlevering van ‘terroristen’ – Erdogan bedoelt dissidente Koerden en Gülen-sympathisanten – zit er niet in. Dat is een rode lijn voor de mensenrechten, en gelukkig. Maar Erdogan wil ook nog andere dingen. Nu de Turkse economie kwakkelt, wil Erdogan meer financiële steun van NAVO-landen voor het opvangen van de ruim vier miljoen vluchtelingen in zijn land.

Waarschijnlijk wil hij ook iets terug op het gebied van het wapenembargo door Finland, Zweden en andere westerse landen, waaronder sowieso de Verenigde Staten. Dat is wat abstracter en dus beter te verkopen. Bovendien is dat kassa voor de westerse wapenindustrie.

Toch is wat Erdogan doet niet niks. Het blokkeren van Finland en Zweden raakt aan de Europese veiligheid. Erdogan grijpt de oorlog aan voor eigen gewin  – voor veel landen onacceptabel. Maar hij zal (deels) zijn zin krijgen. Ja, ondanks de grootschalige mensenrechtenschendingen in Turkije, het ondermijnen van rechtstaat en de pers. Erdogan zal dit succesje zeker ook gebruiken om volgend jaar de presidentsverkiezingen te winnen.

Om Erdogan en zijn spelletjes beter te begrijpen, moeten wij kijken naar het charmeoffensief dat Turkije nu uitvoert in het Midden-Oosten.

In 2016 noemde Erdogan de Verenigde Arabische Emiraten de ‘financierder’ achter de mislukte couppoging. Eind vorig jaar was hij dat vergeten en schudde hij de hand van prins Mohammed bin Zayed. Tevens ging hij vorige week naar Abu Dhabi voor een condoleancebezoek.

Of neem Saoedi-Arabië. Erdogan haalde enorm uit tegen het koninkrijk na de moord op de Saoedische journalist Jamal Khashoggi in Istanbul. Nu heeft de Turkse rechter de Khashogghi-zaak overgedragen aan Saoedi-Arabië. Erdogan ging gelijk op bezoek bij de Saoedische kroonprins om de verstoorde relaties te herstellen.

Ook met de Egyptische dictator Sisi probeert Erdogan al een tijd in gesprek te gaan. Als blijk van goede wil heeft hij al een zender van de Egyptische Moslimbroederschap in Turkije gesloten. En alle ‘solidariteit’ voor de Palestijnen ten spijt, werd de Israëlische president met een rode loper ontvangen. Deze toenadering past volgens de Israëlische Turkije-watcher Seth Frantzman in een antisemitische trend die veel zou voorkomen bij de Moslimbroederschap, waarbij Israël en Joden worden gezien als een manier om Washington te beïnvloeden.

Hoe dan ook: met zijn charmeoffensief in het Midden-Oosten versterkt Erdogan zijn sleutelrol in de regio en zal dit hem een betere positie opleveren tegenover de VS, een NAVO-bondgenoot met belangen in het Midden-Oosten. Vroeg of laat zal Biden weer bij hem moeten aankloppen. En dat zal Erdogan bijzonder goed uitkomen.

Volgens experts doet Erdogan ook moeilijk over Zweden en Finland omdat hij meer contact wil met Biden. Naast opheffing van het wapenembargo heeft Erdogan, die eerder de Amerikaanse F35’s misliep vanwege de aanschaf van een Russisch raketsysteem, zijn zinnen gezet op geüpgradede F16’s. Iets waarvoor Biden trouwens wel toestemming had gegeven, maar het Congres nog niet.

Met het blokkeren van het NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden en zijn charmeoffensief in het Midden-Oosten vraagt Erdogan aandacht van de VS

Biden doet er tijdens zijn presidentschap veel aan om Erdogan te ontlopen, wat Erdogan frustreert. De vraag is: waarom doet Biden dit? Als mede-NAVO-lid met belangen in het Midden-Oosten kom je de geoefende Realpoliticus Erdogan vroeg of laat toch weer tegen.

Eén verklaring is dat Biden Erdogan tot ‘de verkeerde kant’ rekent. Begrijpelijk, gezien de wijze waarop Erdogan omgaat met zijn tegenstanders: de oppositie, journalisten, linkse Turken, Gülen-sympathisanten en miljoenen Koerden. Tijdens zijn verkiezingscampagne omschreef Biden Erdogan als een ‘autocraat’ en zei hij de Turkse oppositie te willen steunen. Ook erkende Biden in 2021 als eerste Amerikaanse president de Armeense Genocide.

Een andere mogelijke verklaring: Biden gelooft dat Erdogan volgend jaar wordt weggestemd. Al zou dat, gezien Erdogans strijdlust binnenlands nog groter is dan in het buitenland, een gevaarlijke gok zijn.