Door te dreigen met tribunalen en bedreigingen tegen Kamerleden goed te praten, is Forum voor Democratie een nieuwe grens overgegaan. Dat is zeker. Op veel redacties, ook op de onze, wordt een langer lopende discussie urgenter: hoe om te gaan met deze partij? Moeten we dit geluid nog aandacht willen geven? En zo ja: moeten we FvD dan het stempel ‘extremistisch’ meegeven?

Ook onder politicologen speelt deze laatste vraag. Er zijn inmiddels genoeg signalen die erop wijzen dat we te maken hebben met een extreemrechtse partij, stelde de Groningse politicoloog Leonie de Jonge onlangs. De reden: bij FvD is de grens tot oproepen met geweld, een kenmerk van extreemrechts, aan het vervagen.

Is daarmee de kous af? Moet de Kanttekening FvD voortaan als extreemrechtse partij betitelen? Binnen de redactie is hier lang over gediscussieerd.

Vooropgezet: wij bemerken allemaal een nieuwe radicaliseringslag bij Thierry Baudet en de zijnen. En wij volgen wat de politicologen zeggen. Maar wijzelf zijn geen politicologen, die in de eerste plaats duiden en analyseren: wij zijn journalisten, die in de eerste plaats verslag doen en registreren. Zonder labels kunnen wij, anders dan politicologen, ons werk nog steeds doen.

Aan de andere kant: duiding is óók een taak van de journalistiek. Wij moeten ook niet doen alsof journalistiek waardenvrij is. Ook de Kanttekening is dat niet. Wij zijn niet mild voor wie de democratie en onze vrijheden bedreigt. Daarbij zijn labels als ‘radicaal-rechts’, ‘extreemrechts’ of ‘moslim-radicalen/extremisten’ handig: in één woord krijgt de lezer inzicht in waarmee hij te maken heeft.

Maar eensgezind is de redactie hierover dus niet, in het geval van FvD. Onze discussie leverde een paar knelpunten op, die wij niet onbenoemd willen laten.

Allereerst: is de huidige retoriek van FvD – ‘tribunalen’, bedreigingen goedpraten – voldoende om te spreken over extreemrechts? Of moeten we wachten tot er explicieter geweld wordt aangejaagd of zelfs gebruikt? Of kunnen we juist de ‘standaard’-retoriek van FvD al onderbrengen in de categorie ‘geweld’?

We kwamen er als redactie, eerlijk is eerlijk, niet uit

We kunnen FvD niet labelen als extreemrechts, zonder eerst dit soort vragen te hebben beantwoord. En we kwamen er als redactie, eerlijk is eerlijk, niet uit. Bovendien: is het goedpraten, aanjagen of gebruiken van geweld wel echt dé waterscheiding tussen extreemrechts en het ‘gematigdere’ radicaal-rechts?

Wat bijvoorbeeld te zeggen van een club als het neonazistische Erkenbrand? Die staat bekend als ‘studiegenootschap’, niet als een club die grossiert in bedreigingen of de straten onveilig maakt. Maar de uitingen van Erkenbrand zijn zo extreem dat de Kanttekening deze club niet als radicaal-rechts maar als extreemrechts betitelt.

Weer een andere kwestie: stel dat we FvD extreemrechts noemen. Wat dan te doen met de PVV, die bijvoorbeeld op het gebied van de islam verder gaat dan FvD? Daarbij knaagt ook de PVV aan onze instituties, met retoriek over ‘nepparlement’, ‘D66-rechters’ en, jawel, ‘tribunalen’. Moet de Kanttekening de PVV dan ook, en met terugwerkende kracht, ‘extreemrechts’ noemen?

In onze artikelen geven we deze partijen voorlopig niet het label ‘extreemrechts’ mee. Ook niet het label ‘radicaal-rechts’, trouwens. Gewoon ‘FvD’ of ‘PVV’. Maar ook zonder deze labels kunnen wij de ontwikkelingen rond deze partijen naar behoren uitlichten.

Dit doen wij juist ook omdat de recente ontwikkelingen bij deze partijen ons zorgen baren. En dit bovenop de zorgen die wij al hadden, zorgen over hun houding tegenover het democratische proces en de multiculturele samenleving.

Met hun retoriek over ‘tribunalen’ plaatsen de FvD en de PVV zich een stukje verder buiten de bestaande rechtsorde. Hun pad is er een van radicalisering. Wellicht zullen zich ontwikkelingen voordoen die meer alarmbellen doen rinkelen, waardoor een nieuw gesprek over ‘extreemrechts’ vereist is. Zo’n gesprek zullen wij dan niet uit de weg gaan.