Ze zijn de meesters van de provocatie, programmamakers Rob Muntz en Paul Jan van de Wint. ‘Jezelf of je succes niet beschermen, maar te gronde richten, dat is wel de rode draad door ons oeuvre.’ 

Jarenlang vervulden Rob Muntz en Paul Jan van de Wint de rol van enfant terrible op de nationale tv. Het duo oogstte lof, kritiek en vooral een hoop reuring met hun provocerende programma’s. Zo maakten ze begin deze eeuw zelfverrijkende tv-dominees belachelijk en liep Muntz (zelf joods) verkleed als Adolf Hitler door de straten van Wenen na de verkiezingswinst van Jörg Haider (1950-2008). Anno 2018 maken Muntz en Van de Wint samen met Arthur van Amerongen een wekelijks nachtprogramma bij Radio Noord-Holland. Iets grijzer dan voorheen, maar nog steeds zoekend naar grenzen om overheen te springen. De heren gingen akkoord met een interview met de Kanttekening, maar alleen als het afgenomen zou worden tijdens hun eigen radioshow.

Hufter-tv
Een interview afnemen met een werkende Muntz blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Zinnen starten is geen probleem, maar halverwege het uitspreken raakt de radiomaker al snel afgeleid. Vooral webcambabe Mandy Slim, die voor een laptop in de hoek van de studio haar werk doet, blijkt een effectieve bliksemafleider. Slim werd door Muntz gescout tijdens het GeenStijl-dictee en is voor deze uitzending gekleed in een Beiers Dirndl-pakje. Het thema van de uitzending is dan ook Duitsland en niet veel later belt de Nederlands-Duitse GeenStijl-reporter Tom Staal ook in. Geen toeval, want Muntz ziet in GeenStijl veel gelijkenissen met zijn eigen oeuvre. ‘GeenStijl is een goed voorbeeld waar iedereen steeds overheen valt. Ze schuren bewust tegen het randje aan. Kritisch, wel rechts.’ Volgens Muntz was provocatieve humor in het verleden vooral een linkse bezigheid, maar is dat langzaam overgenomen door rechts-georiënteerde grappenmakers. Een ander verschil met vroeger is volgens Muntz dat zijn programma’s tegenwoordig zouden worden geweigerd door de omroepbazen. Volgens de tv-maker een gevolg van de vertrutting van Nederland. ‘Dat zagen we bij de VPRO al aankomen. We maakten hufter-tv vond men en dat was het eigenlijk ook.’ Zo werden Muntz en Van de Wint publiekelijk en voor de ogen van het voltallig VPRO-personeel op het matje geroepen. De twee moesten excuses maken voor de Waskracht-uitzending waarbij Muntz als Hitler door Oostenrijk had gelopen. Beiden hielden echter voet bij stuk en waren niet veel later VPRO-medewerker af. Een paar jaar daarna weigerde de Wereldomroep een radioprogramma van Muntz uit te zenden omdat het niet voldeed aan de kwaliteitsnormen. In de uitzending daarvoor was er volgens de radio-omroep te weinig respect getoond voor de pas overleden prinses Juliana. ‘Laten ze blij zijn met deze ophef, niemand wist toch meer dat die omroep nog bestaat?’, was toen zijn droge weerwoord.

Ergere Ratelband
Ook anno 2018 zijn er onderwerpen genoeg waar Muntz zijn tanden in kan zetten. Van René van der Grijp met een pruik op tot de nimmer eindigende Zwarte Piet-discussie. ‘Die discussie is zwaar bizar en totale waanzin, doorgeslagen links-fascisme is het’, laat hij zich ontvallen. Opmerkelijk genoeg heeft de professionele provocateur nog nooit van de termen safe-space en social justice warrior gehoord. Via Google leest Muntz zich in over de aparte ruimtes op universiteiten die alleen voor zwarte of andere minderheden toegankelijk zijn. ‘Verschrikkelijk bizar dat je je zo moet…’ Opnieuw is Muntz afgeleid. Ditmaal door zijn lederhosenoutfit die inmiddels in de studio is gearriveerd. Tijdens het omkleden vertelt hij over de typetjes van Waskracht. Vaak bestookte Muntz daarbij ‘verschrikkelijke mensen’ verkleed als de persoon zelf. Zo kwam rechter Frank Visser van De rijdende rechter oog in oog te staan met de Rijdende hufter. Ook ging Muntz verkleed als Willibrord Frequin langs bij de buren van de echte Frequin omdat er ‘wat dingetjes zouden spelen in de buurt’. Een werkwijze die de echte Frequin vaak gebruikte in zijn programma Week van Willibrord. Soms schoten de verkleedpartijen van de tv-maker hun doel voorbij. Zo bestookte hij motivatiegoeroe Emile Ratelband op Schiphol met zoveel ‘positiviteit’ dat deze hem trakteerde op een optimistisch knietje tussen de benen. Op veel compassie van het publiek hoefde Muntz daarentegen niet te rekenen. ‘Ik was een ergere Ratelband dan Ratelband zelf waardoor mensen het zielig voor hem vonden.’

Fatsoen
Naarmate de uitzending dichterbij komt lijkt de chaos in de radiostudio alleen maar groter te worden. Er worden nog snel wat intro’s opgenomen en gepuzzeld met het draaiboek. Veel mensen blijken ook nog niet aanwezig. Zoon Engel Muntz, die het bitcoin-nieuws verzorgt, zit vast in het verkeer en ook Van de Wint is verlaat vanwege een sterfgeval. De Volkskrant-illustrator Gabriel Kousbroek is inmiddels wel gearriveerd. Deze laat echter vijf minuten voor tijd weten nog even snel te gaan roken. Het mag en kan allemaal in een show die het vooral moet hebben van zijn spontaniteit. Rust in de branding lijkt vooral medepresentator Van Amerongen te zijn die vanuit de Algarve ingevlogen is. Iets te laat, maar nog op tijd bereikt Van de Wint de studio even later ook. De man blijkt gelukkig minder hyper en iets langer van stof te zijn dan Muntz. Net als zijn collega denkt Van de Wint dat tv-zenders zijn programma’s tegenwoordig niet meer zouden uitzenden. ‘De VPRO is ook een fatsoenlijke omroep geworden, dat is bewust zo ingezet.’ De huidige televisieavond bestaat volgens de programmamaker daardoor uit een reeks onbeduidende formats en reclame. Volgens Van de Wint komt dat onder meer doordat omroepen tegenwoordig werken met een ijzeren partijdiscipline. Daarbij zouden programmamakers vooral bezig zijn met het manipuleren van nieuws voor eigen gewin. ‘Omroepen die zichzelf rechts of links vinden moeten alles bekijken vanuit dat standpunt, iedereen leest daardoor alleen de eigen mening.’

Taboe
De moord op Theo van Gogh (1957-2004) ziet Van de Wint als een ander kantelmoment waarbij media meer en meer zelfcensuur gingen toepassen. ‘Het is heel simpel, als je de profeet of Allah beledigt ga je eraan. Dat moet je dus niet doen.’ Volgens de programmamaker kan beledigen juist belangrijk zijn om miskenning aan te kaarten en geluid te geven aan bepaalde gevoelens. ‘Beschaving en fatsoen zeggen mij niets. Roepen om respect is een schuilkelder geworden om maar niets te hoeven zeggen.’ Ook merkt hij dat discussies vaak als racistisch worden bestempeld waardoor er direct een taboe ligt op het onderwerp. Van de Wint die zelf is getrouwd met een Iraanse zegt dat hij en zijn vrouw nooit racisme in Nederland hebben ervaren. De oorzaak van dit mechanisme legt Van de Wint vooral bij progressieve linkse partijen. Die zouden de belangen van zielige arbeiders hebben ingeruild voor die van zielige conservatieve moslimgroepen. ‘De integratiediscussie wordt bemoeilijkt door het anti-racisme-gedoe, waar ook steeds meer moslims zich tegen verzetten.’ Ondanks zijn kritiek op de linkse partijen ziet Van de Wint zichzelf niet als rechts of links of anderszins politiek gekleurd. Volgens de tv-maker is de links-rechts tegenstelling sowieso een valse die ervoor zorgt dat mensen niet verder kijken dan hun eigen gelijk. Wel zet hij zich af tegen de PVV en Geert Wilders. ‘Als de PVV de macht krijgt is het gedaan met de vrijheid in Nederland, PVV’ers zijn ook identitairen.’ Of er ook taboes bestaan waar je vanaf moet blijven? Van de Wint vindt per definitie van niet. ‘Een taboe kan gevoelig liggen en daar kun je rekening mee houden, maar dat is iets anders dan onder de pet houden.’ Een ander voorbeeld van doorgeslagen fatsoen is volgens Van de Wint de #MeToo-beweging. Die zou zijn uitgegroeid van een legitiem tot een volksgericht protest dat mensen kapotmaakt. ‘Ik zat net aan de bips van Mandy’, zegt Muntz guitig wanneer hij hoort dat het gesprek over #MeToo gaat. Volgens Muntz komt hij daarmee weg door olijk en ongevaarlijk te zijn. ‘Ik kan dat niet doen, want ik kom te serieus over, maar ik heb daar ook geen behoefte aan’, verklaart Van de Wint.

Actuele porno
Ondanks hun ongelukkige relaties met tv-bazen en programmacoördinatoren zouden beide mannen nog wel een programma willen maken voor de Nederlandse tv. Muntz over porno in de actualiteit en Van de Wint iets met wetenschappers. Vooral het werk van neurowetenschapper Victor Lamme heeft een indruk bij hem achtergelaten. Zo zouden oorlogen, terrorisme en criminaliteit voor een groot gedeelte samenhangen met een overschot aan mannen. ‘Onszelf een spiegel voorhouden om te zien hoe onze hersens werken, dat lijkt me interessant.’ Of het ooit zover komt en hoe lang het dan duurt voordat Muntz en Van de Wint weer van de zender worden gebonjourd moet nog blijken. Iets wat Van de Wint zelf ook ruiterlijk toegeeft. ‘We groeven met onze programma’s per definitie ons eigen graf. Jezelf of je succes niet beschermen, maar te gronde richten, dat is wel de rode draad door ons oeuvre. Altijd de grens opzoeken.’