Maakt Israël zich in Gaza schuldig aan genocide? Francesca P. Albanese, de speciale rapporteur van de Verenigde Naties over de bezette Palestijnse gebieden, gelooft van wel: ‘Er zijn veel bewijzen dat Israël de intentie heeft het Palestijnse volk en hun levensgebied te verwoesten.’

De Italiaanse mensenrechtenadvocate Francesca P. Albanese is zeer betrokken bij de Palestijnen. Ze is een van de oprichters van de Global Network on the Question of Palestine, en publiceerde samen met de Nederlandse advocaat Lex Takkenberg het boek Palestinian Refugees in International Law. ‘Mijn VN-mandaat heeft alleen betrekking op de bezette gebieden, die in 1967 door Israël werden veroverd tijdens de Zesdaagse Oorlog’, vertelt Albanese. 

‘Gelijk na deze oorlog eisten de VN dat Israël zich moest terugtrekken uit deze gebieden, maar dat heeft Israël nooit gedaan. Het is een militaire bezetting. Palestijnen hebben geen basale rechten, geen burgerrechten en geen politieke rechten. De Palestijnse Autoriteit, die op de Westbank ‘regeert’, is geen echte staat. Het is meer een groep gemeenteraden.’ 

‘Het Palestijnse territorium is gefragmenteerd’, vertelt ze verder. ‘Wat voor Israël heel functioneel is om het hele gebied te kunnen controleren. Maar het meest kwalijke zijn de gedwongen verplaatsingen van Palestijnse burgers, al decennialang. Denk aan de bouw van illegale nederzettingen op de Westbank en het onteigenen van huizen in Oost-Jeruzalem. Dit gaat in tegen de bepalingen van de Conventie van Genève. Je mag immers geen burgers verplaatsen naar bezette gebieden, evenmin mag je de inheemse bevolking uit bezet gebied verjagen.’ 

‘En nu valt Israël Palestijnse burgers aan. Het is een misdaad tegen de menselijkheid. Er zijn ook andere misdaden tegen de menselijkheid waar Israël schuldig aan is, zoals arbitraire detentie van verdachten, oneerlijke processen en het martelen van gevangenen.’

Maar hoe zit het met genocide, waar Israël nu van wordt beschuldigd? Is Israël hier schuldig aan?

‘Ik denk het wel. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, dat de genocidezaak behandelt, heeft nog geen conclusies getrokken. Wel heeft het Hof Israël opgeroepen effectieve maatregelen te nemen opdat humanitaire hulp doorgang kan vinden. Om te bewijzen of Israël zich aan genocide schuldig maakt of niet is toegang tot het gebied nodig. Maar dat is nu niet mogelijk. Toch geloof ik, en dat heb ik ook geschreven in mijn rapport voor de VN-Veiligheidsraad, dat er veel bewijzen zijn voor Israëls intentie om het Palestijnse volk en hun levensgebied te verwoesten. En dat dit veel lichamelijke en mentale schade veroorzaakt.’

En hoe zit het met apartheid? Het opdelen van de Westbank in kleine stukjes, dat lijkt heel erg op hoe Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid zwarte gebieden verdeelde in zogenoemde thuislanden. 

‘Kolonialisme en apartheid kunnen op een verschillende manier worden uitgewerkt. Zuid-Afrika was zo’n driehonderd jaar lang een kolonie, toen kwam de apartheid, dat in veel opzichten een continuering van het kolonialisme was. Het bijzondere van Zuid-Afrika was dat het systeem van raciale segregatie was gelegaliseerd. De rechten van zwarte mensen werden ontkend, ze moesten op aparte bankjes plaatsnemen, mochten bepaalde restaurants niet binnen, enzovoort.

‘Genocide, apartheid, kolonialisme, het is onderdeel van hetzelfde systeem’

‘Tegelijkertijd is er, bij alle vormen van apartheid, een gemeenschappelijk element. Het gaat om settler colonialism (vestigingskolonialisme), waarbij inheemse mensen worden weggestuurd en hun land wordt afgepakt door kolonisten die zich in dit land vestigen. Je kunt genocide niet los zien van settler colonialism. Het is de logische uitkomst hiervan, de piek. Genocide, apartheid, kolonialisme, het is onderdeel van hetzelfde systeem.’

De beroemde Poolse jurist Raphaël Lemkin ontwikkelde in 1944 het juridische genocidebegrip, waarbij hij keek naar de Armeense Genocide en de Holocaust. Is wat Israël nu doet met de Palestijnen daarmee te vergelijken?

‘Bij genocide draait het om verschillende aspecten, die in artikel 2 van de Genocide Conventie worden genoemd. Het gaat niet alleen om de daad maar ook om de intentie om mensen op grote schaal te vermoorden, met als doel een nationale, etnische, nationale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Het is belangrijk om op te merken dat de nazi’s die in 1946 in Neurenberg werden berecht nooit veroordeeld zijn voor genocide, omdat de Genocide Conventie twee jaar later werd opgesteld. Ze werden veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid. Maar natuurlijk was de Holocaust genocide.

De Genocide Conventie geeft een minder compleet beeld van genocide dan Lemkin in zijn werk. Hij begreep dat je het fenomeen niet los kan zien van vestigingskolonialisme. Het vernietigen van groepen, het overnemen van huizen en bezittingen van mensen, hun land. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan de Native Americans, die door de witte kolonisten zijn verjaagd naar ‘reservaten’, of aan de Aboriginals in Australië.’ 

Heeft Israël de intentie om het Palestijnse volk – deels of het geheel– te vermoorden? 

‘Die is er al vanaf het begin. Een Palestijnse website, Love for Palestine, documenteert alle genocidale uitspraken van Israëlische leiders. Er zijn ongelooflijk veel van dit soort uitspraken. Tegelijkertijd zijn alleen deze uitspraken, die de intentie onthullen, niet genoeg om over genocide te spreken. Er moeten ook daden zijn die wijzen op het uitroeien van een bevolking.’

‘Gaza wordt collectief gestraft voor de gebeurtenissen van 7 oktober’

Albanese denkt dat deze daden er wel zijn. Ze onderbouwt dit met de cijfers van Hamas. ‘Israël valt burgers aan. Gaza wordt collectief gestraft voor de gebeurtenissen van 7 oktober. Daarom zijn er meer dan 30.000 mensen gedood, waarvan 70 procent vrouwen en kinderen. Er liggen bovendien nog 12.000 mensen onder het puin, waarvan er velen zijn overleden. Die doden zijn nog niet meegeteld. Het is ongelooflijk. Maar deze cijfers worden door Israël betwist.’ 

Israël beroept zich op het recht om zichzelf te verdedigen. Wat vindt u daarvan?

‘Er bestaan veel misvattingen over het recht op zelfverdediging. Allereerst: iedereen heeft een recht op bestaan. De Israëliërs en de Palestijnen. Maar we moeten niet doen alsof de gebeurtenissen van 7 oktober uit de lucht kwamen vallen. Er was een context. In de vijftien jaar voor 7 oktober zijn er meer dan 6000 Palestijnen gedood als gevolg van Israëlisch geweld, tegenover 300 Israëliërs. Natuurlijk heeft Israël het recht om de eigen burgers te beschermen, het eigen territorium. Maar dat is geen carte blanche om misdaden te plegen tegen een volk.’

In februari dit jaar noemde de Franse president Emmanuel Macron de gebeurtenissen van 7 oktober  ‘de grootste antisemitische massamoord van onze eeuw’. Op X schreef u toen dat ‘de slachtoffers van 7 oktober niet werden gedood vanwege hun joodse geloof, maar in antwoord op de Israëlische onderdrukking’. Het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken veroordeelde uw opmerking en Israël verklaarde u tot persona non grata, die het land niet meer in mag. Hoe kijkt u op deze commotie terug?

‘Zoals ik ook eerder heb gezegd, ik betreur het dat sommigen mijn bericht interpreteerden als een ‘rechtvaardiging’ van de misdaden van Hamas, die ik verschillende keren sterk heb veroordeeld. Ik veroordeel alle vormen van racisme, ook antisemitisme. Echter, deze misdaden als ‘antisemitisch’ labelen verdoezelt de ware reden waarom ze plaatsvonden. 

‘Ik ontken deze misdaad niet. Maar het was een aanval op Israël, niet op de Joden’

De Palestijnen worden al decennialang onderdrukt. Wat Hamas deed op 7 oktober is niet in lijn met het internationaal recht. Ik ontken deze misdaad niet. Maar het was een aanval op Israël, niet op de Joden. Het is onverantwoord om nu al te stellen dat de aanval antisemitisch was. Dat zou verder moeten worden uitgezocht, in hoeverre antisemitisme een rol speelde. Niettemin: de trigger voor de aanval is de bezetting. We moeten antisemitisme en verzet tegen settler colonialism van elkaar onderscheiden.

‘Daarnaast speelt er nog iets anders. Als je zegt dat 7 oktober gemotiveerd was door antisemitisme en niet door de bezetting, dan percipieer je dat alle Palestijnen in Gaza antisemieten zijn. Dat ze, als collectief, een existentiële bedreiging vormen voor Israël. En dat is precies wat er gebeurt en waarom Israël ongeremd reageert.

En daarom heeft Israël u nu tot persona non grata verklaard…

‘Maar dat is niet nieuw. Israël heeft mij twee jaar geleden al de toegang tot Palestina ontzegd. En mijn voorganger was er ook niet welkom.’ 

‘Westerse landen kunnen zich meer met Israël dan met islamitische landen identificeren’

Waarom staan de Verenigde Staten en de Europese Unie nog steeds achter Israël? Zal dit veranderen?

‘Het moet veranderen. De kracht en de schoonheid van de mensenrechten ligt in het feit dat ze universeel zijn. Ze zijn overal en altijd van toepassing. Westerse landen en ook Australië, laten Israël nog steeds overal mee wegkomen. Dat komt omdat westerse landen zich meer met Israël dan met islamitische landen identificeren. Omdat westerse landen wit zijn. Het is een vorm van koloniaal denken.’

Ja, maar het heeft toch ook alles te maken met het westerse trauma van de Holocaust en het schuldgevoel daarover?

‘Europa vervolgde de Joden. Zij waren toen het slachtoffer. In het Westen is na de Tweede Wereldoorlog het idee ontstaan dat Israël ook het slachtoffer is. Maar dat is niet waar. Slachtoffer ben je in relatie tot anderen. Maar in relatie tot de Palestijnen is Israël de onderdrukker. Vroeger werden de Joden in Europa ontmenselijkt, nu ontmenselijkt Israël de Palestijnen. Israëliërs staan nu in een machtspositie tegenover de Palestijnen, maar ze gebruiken hun vroegere slachtofferpositie om anderen het slachtoffer te maken.’ 

‘De strijd van de Palestijnen inspireert anderen in hun strijd tegen onderdrukking’  

Wat vindt u van het verwijt van selectieve verontwaardiging? Palestina roept terecht emoties op, hiervoor valt de aandacht voor de Oeigoeren, de Rohingya en andere verdrukte volkeren in het niet. 

‘Absoluut. Maar voor het Zuiden is Palestina een belangrijk keerpunt. Het staat symbool voor de westerse hypocrisie, het feit dat voor het Westen de mensenrechten helemaal niet universeel zijn. En de strijd van de Palestijnen inspireert anderen in hun strijd tegen onderdrukking.’ 

Wat moet er gebeuren, ten slotte? Wat is de uitweg uit deze crisis? 

‘Dat er geen andere weg is dan de wet respecteren, de notie dat iedereen gelijk is voor de wet. Vrijheid en gelijkheid voor iedereen. Geen apartheid, geen racisme. Dat is het eindpunt. Maar we zijn daar nog lang niet.’  

Wat zijn dan de tussenstations? 

‘Er moet een embargo tegen Israël komen, en sancties tegen de personen die verantwoordelijk zijn voor de misdaden tegen de Palestijnen in Gaza. Militairen, maar ook politici als premier Benjamin Netanyahu, de ministers Itamir Ben-Gvir en Bezalel Smotrich en president Yitzhak Herzog (die op zaterdag 10 maart in Amsterdam was, red.) moeten zich verantwoorden in Den Haag.  

‘Het systeem van apartheid moet worden ontmanteld. Palestijnen moeten dezelfde rechten krijgen.’