Diversiteit, inclusie en racisme staan steeds nadrukkelijker op de politieke agenda, net als de roep om een meer representatieve en diverse volksvertegenwoordiging. In de aanloop naar de verkiezingen interviewt Chris Aalberts daarom biculturele kandidaten voor de Tweede Kamer. Vandaag: Rebekka Timmer. Een paar jaar geleden nog raadslid voor de SP in Hilversum, maar nu de nummer 3 van BIJ1.

Je bent heel vroeg politiek actief geworden. Waarom was dat?

‘Ik was een jaar of twaalf toen ik voor het eerst bij de SP kwam. We hadden het thuis niet breed. Mijn ouders waren gescheiden, dus ik zag mijn vader weinig. Mijn moeder heeft me grootgebracht. Vanuit mijn moeders kant heb ik een Indische achtergrond. Ze had allerlei ziektes. Na mijn geboorte heeft ze even in de rolstoel gezeten, had een vermoeidheidsziekte en is aan kanker overleden. Dat heeft me wel heel bewust gemaakt. Je hebt dan al een beeld van wat rechtvaardig is, bijvoorbeeld mensen in een uitkering die gepusht worden om te gaan werken terwijl ze dat niet kunnen. Ik vroeg me af waarom wij het niet breed hadden en anderen omkwamen in het geld.’

Je bent weggegaan bij de SP en overgestapt naar BIJ1. Waarom ging je weg?

‘Het verhaal van de SP is niet krachtig genoeg. Als ik hun programma lees, denk ik: dat is de PvdA van de jaren tachtig. Ooit was de SP een tegenbeweging. Er mist een systeemanalyse. Je kunt bijvoorbeeld wel de lonen verhogen, maar dat is een eeuwige strijd. Je wilt dat het bredere probleem van het kapitalisme wordt aangepakt, want dat systeem ondermijnt rechtvaardigheid voor heel veel mensen.

‘In haar eerste interview zei Lilian Marijnissen: we moeten de PVV-stemmer terughalen en we moeten vluchtelingendeals kunnen sluiten. Dat lijkt me niet. Natuurlijk moeten we stemmers terug naar links halen en ze uitleggen dat ons verhaal klopt, maar je moet niet de helft van het PVV-programma overnemen om ze jouw kant op te laten komen. Racisten gaan niet voor halve maar voor hele racisten. De SP wil opvang in de regio en asielaanvragen moeten buiten Europa plaatsvinden. Dat is het inperken van de rechten van vluchtelingen. Dit gaat over landen als Libië waar mensen als slaaf worden verkocht. Dát is opvang in de regio.’

Wat is het verschil met BIJ1?

‘De fundamentele vraag is: laat je die mensen maar wegrotten in die kampen aan de rand van Europa om het heiligdom van de witte mensen te beschermen, of zijn we solidair met onze medemens die nooit in een vluchtelingenkamp hoeft te zitten? Bij BIJ1 zeggen we: iedereen is hier welkom en niemand is illegaal. We moeten de bredere oorzaken aanpakken, zoals de Westerse oorlogspolitiek waarbij we hele landen platbombarderen waardoor die mensen onze kant opkomen. Die mensen willen zelf ook niet vluchten. We moeten die mensen een menswaardig bestaan gunnen, zoals we dat iedereen moeten gunnen.

‘BIJ1 ziet het grotere plaatje. Veel problemen in de samenleving kun je terugvoeren op kapitalisme, racisme en imperialisme. Dat moeten we benoemen. Dat zijn systeemproblemen en die moeten we als zodanig oplossen. Je moet geen pleisters plakken. De klimaatcrisis los je niet op met een waterbesparende douchekop. Er ligt een systeem aan ten grondslag dat maakt dat klimaatverandering in stand wordt gehouden, ondanks dat de hele wereld constateert dat we afkoersen op een megaramp. Kapitalisme gaat over winst boven mens, dier en milieu. Daar zit de systeemfout.

‘Het kapitalisme is gebouwd op racisme en heeft alleen kunnen ontstaan door kolonialisme en de slavernij’

‘Ons programma gaat over kleine stapjes en de grote visie dat de samenleving op de schop moet. Daarom zijn wij de enige linkse partij die groeit. Veel mensen zijn klaar met dat pleisters plakken. We hebben hoop nodig dat het echt veranderen kan. BIJ1 gaat in tegen al die systemen. In de samenleving zitten racistische, seksistische en homofobe structuren en denkpatronen verankerd. Die machtsstructuren houden bijvoorbeeld zwarte mensen buiten de Tweede Kamer. Het is een enorme revolutie als straks een vrouwelijke zwarte partijleider in de Kamer wordt gekozen.’

Andere partijen doen soms ook voorstellen om racisme aan te pakken.

‘Sommige partijen doen daar weleens zinnige uitspraken over, maar ik denk dat partijen als VVD en GroenLinks geen belang hebben bij het oplossen van institutioneel racisme. Het gaat niet over hen. Wat er opgelost moet worden, is dat racisme structureel wordt aangepakt in alle facetten. Het gaat over de bredere problemen die aan de orde gesteld moeten worden.

‘Kapitalisme zorgt er bijvoorbeeld voor dat er arbeidsmarktdiscriminatie is. Kapitalisme speelt mensen tegen elkaar uit. Racisme is daarin een manier om de arbeidersklasse opgesplitst te houden. Het kapitalisme wil niet omvergegooid worden en daarvoor moet je die verdeeldheid houden. Racisme en kapitalisme zijn verbonden, het kapitalisme is gebouwd op racisme en heeft alleen kunnen ontstaan door kolonialisme en de slavernij. Dat zijn de voorwaarden geweest waarop het systeem is gebouwd. Nog steeds moet men in Bangladesh kleding maken om hier in weelde te kunnen leven. Het kapitalisme houdt ongelijkheid in stand. Gelijkwaardigheid, economisch, op de woningmarkt, is niet te realiseren zonder het beëindigen van het kapitalisme.’

Heeft BIJ1 eigenlijk wel een achterban voor deze standpunten?

‘Je hoeft dit allemaal niet aan een zwarte Nederlander uit te leggen. De zwarte gemeenschap loopt al generaties tegen dezelfde problemen aan. Nu is er een vrouw die het heeft meegemaakt: Sylvana kent de andere kant van het systeem, al generaties lang. Er is intergenerationeel trauma, je moeder maakt het mee, je oma maakt het mee, het gaat over van ouder op kind. Zwarte mensen leren elkaar hoe ze op de politie moeten reageren. Witte mensen doen dat niet, want dat hoeft niet. Wij kennen de andere kant van de geschiedenis en leven die.

‘Nooit is er een zwarte vrouw geweest die in de witte machtsinstituten binnendrong om institutioneel racisme aan de orde te stellen. We hebben etnisch profileren, je ziet het op de arbeidsmarkt dat mensen met een migratieachtergrond niet aan een baan komen, dat het land door witte mannen wordt bestuurd. Daar zit iets in van uitsluiting, discriminatie en racisme. We moeten af van de notie dat racisme een actie is en intentioneel. Racisme is een systeem, net zoals kapitalisme een systeem is. Straks kunnen wij daar zitten: wij kunnen zo’n analyse maken.’