Deze maand is de zevende editie van de Black Achievement Month. Thema: ‘Verbeeld je!’ Naast verbale uitingen krijgen dans, beeldende kunst en film de nodige aandacht in theaters, musea en andere plekken in de grote steden. De gemene deler: tonen wat zwarte kunstenaars, met roots in Afrika, Suriname en de Cariben, hebben bereikt. Wij spraken drie veelzijdige ambassadeurs van deze maand. ‘Met de Black Achievement Month kunnen we onze eigen voorwaarden stellen, zélf bepalen hoe we ons profileren.’

Journalist Natasja Gibbs (BNNVARA) was correspondent op de Caribische eilanden (onder meer de Wereldomroep en the Economist) en is nu als presentator te luisteren (De Nieuws BV op NPO Radio 1) én te zien: ze vormt samen met Nadia Moussaid het eerste vrouwelijke presentatieduo bij talkshow Op1. Of ze het niet jammer vindt dat de Black Achievement Month nog steeds nodig is? Ze werpt tegen: ‘Vrouwen en jongeren hebben ook hun eigen geschiedenis wat emancipatie betreft. De eerste vrouwelijke premier, ik kijk er naar uit. En wat is er mis met een maand lang laten zien wat je allemaal kunt? Heerlijk juist.’

De dansvoorstelling Siguifin, in samenwerking met onder meer de Big Pulse Dance Academy – ‘De drie choreografen komen uit Zuid-Afrika – opende op 1 oktober de Black Achievement Month in het Internationaal Theater in Amsterdam en had haar bijzonder aandacht. Maar ze ervaart het hele programma van dit jaar als een culturele cocktail die haar aanspreekt.

‘Schoonheid is er in allerlei vormen en de mens kan niet zonder schoonheid bestaan. Je kunt je ogen uitkijken. Het is bijzonder dat we iets in elkaar los kunnen maken.’

Wat haar betreft is ook de tentoonstelling Kòrsou-Curacao – een inkijk in het dagelijks leven van inwoners van het Curacao, toen en nu, in het Nationaal Archief in Den Haag – een must-see. Er wordt onder meer een documentaire getoond van fotograaf en documentairemaker Selwyn de Wind, die hedendaagse Curacao’ers interviewde en fotografeerde. Zelf heeft Gibbs ook roots in Curacao.

Gibbs: ‘Als ik foto’s van Selwyn zie, ben ik erg trots op mijn eiland. Bij de tentoonstelling is ook werk te zien van fotografen, waaronder Kevin Osepa. Ik heb foto’s van hem gebruikt bij mijn essay voor OneWorld over ongelijkheid in het Nederlandse koninkrijk.’

‘Bijzonder dat we iets in elkaar los kunnen maken’

Activiteiten van de Black Achievement Month zijn geprogrammeerd in de steden Amsterdam, Almere, Den Haag, Middelburg, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. Sommige voorstellingen zijn gebonden aan een bepaalde locatie. Zoals Returning the Gaze, een theatrale wandeling door het koloniale verleden van een deel van Amsterdam.

´Door je stad lopen en de geschiedenis horen, die zich achter de voorgevel heeft afgespeeld, dat spreekt me om meerdere redenen aan’, zegt Natasja Gibbs. ‘Je leert je stad kennen op een andere manier. Bovendien kom je meer over elkaar te weten – iets dat mijn drijfveer vormde om journalist te worden.’

Ook de voorstelling Pryor (in het De La Mar-theater in Amsterdam), over het fascinerende levensverhaal van de Amerikaanse acteur en stand-upcomedian Richard Pryor heeft haar aandacht. Pryor haalde in de jaren zeventig het ruige leven in de slechtere wijken naar het theater. Hij maakte er shows waarin onderwerpen zoals racisme en politiegeweld voorbijkwamen.

‘Het mooie van zijn werk zijn de lessen die je eruit kunt trekken. Ik kijk niet naar hoe hij van arm naar rijk is gegaan, of van ongeschoold naar geschoold. Het gaat om de manier waarop hij naar het leven kijkt. Welke plek hij pijnlijke onderwerpen geeft in de vorm van psychologische heling. In zijn persoonlijke leven had niet alles een happy end.’

Zwarte bewustwording

Ook de Arnhemse beeldend kunstenaar, programmamaker en podcaster Richard Kofi is benieuwd naar Pryor. ‘Als Afro-Amerikaans icoon heeft deze grote veranderaar veel impact gehad, door de zwarte comedy naar een groter publiek te brengen. Interessant om straks te zien hoe deze voorstelling zal uitpakken.’

Kofi is een artistieke duizendpoot – ‘Samen met mijn vriendin Junadry Leocaria heb ik twee films gemaakt die deze maand worden vertoond op een filmfestival in Brazilië’ – en als hoofdprogrammeur verbonden aan het Bijlmerparktheater . John Leerdam, artistiek leider van de Black Achievement Week, vroeg hem om een van de gastcuratoren van deze maand te zijn.

Kofi: ‘Een uitdaging, want er is zoveel moois op het gebied van Black Achievement. We selecteerden grote evenementen en grote prestaties, maar besteden ook aandacht aan kleinere voorstellingen of exposities die een groter publiek verdienen, en/of extra waardering en zichtbaarheid.’

Het Museum Van Loon in Amsterdam is een beladen locatie. De familie was destijds pittig actief in de slavernij. ‘Hier vindt op 9 oktober een bijzonder concert plaats, uitgevoerd door Arturo den Hartog en Djuwa Mroivili’, vertelt Kofi. Ze brengen werk te gehore van  de zwarte componisten Florence Price (1887-1953) en Margaret Bonds (1913-1972). ‘De klassieke muziek is een wit bolwerk, maar deze twee zwarte vrouwen hebben het opengebroken. Daarin waren ze erg succesvol.’

‘Voor mij is het eigenlijk iedere maand Black Achievement Month’

Tot slot wijst Richard Kofi op de expositie Kosmogonie Zinsou in het Cobra Museum in Amstelveen. Zinsou is een kunstcollectie van 130 kunstwerken, gemaakt door 37 kunstenaars van diverse generaties en afkomstig uit Afrikaanse landen of uit Frankrijk. Het gaat om schilderkunst, foto’s, sculpturen en installaties.

‘De West-Afrikaanse verbinding tussen spiritualisme en eigentijdse kunst staat centraal’, vertelt Kofi. ‘Ik ben heel nieuwsgierig naar hoe de kunst gepresenteerd wordt, hoe deze kunstwerken met het publiek communiceren. Echt de moeite waard. Het gaat onder andere om werk van Romuald Hazoumé, Cyprien Tokoudogba en Samuel Fosso.’

Kofi hoopt dat enkele nieuwe samenwerkingsverbanden met bestaande kunstinstellingen een vervolg zullen krijgen, zoals met het Cobra Museum. ‘Hoe meer onderlinge samenwerking, hoe beter.’

Kofi is binnen iedere discipline die hij beoefent bezig met zijn zwarte bewustwording. ‘Met de Black Achievement Month hoeven we geen rekening te houden met de mainstream, waardoor we onze eigen voorwaarden kunnen stellen en zelf bepalen hoe we ons profileren. Hopelijk zullen we met ons programma gesprekken in heel Nederland op gang brengen. Voor mij is het eigenlijk iedere maand Black Achievement Month.’

‘We bezitten zoveel talent!’

Ook acteur Emmanuel Ohene Boafo, ambassadeur van de Black Achievement Month, vindt uitingen van zwarte artiesten en kunstenaars niet pert se allemaal verweven hoeven te zijn in het algemene culturele aanbod.

‘Idealiter zou de Black Achievement Month misschien niet nodig hoeven te zijn, maar het is heel belangrijk, heel goed en ook heel mooi dat we onszelf presenteren door middel van het scheppen van een eigen veld.’

‘De Black Achievement Month is er voor iedereen die wil zien hoeveel talent onze community bezit’, vervolgt hij. ‘This is what you have been missing. Toen ik de eerste keer naar het gala van de Black Achievement Month ging was ik overdonderd. Zóveel fantastische zwarte mensen die zóveel geweldige dingen doen. Waarom kende ik hen niet? Waarom blijft zoveel talent verborgen? Chrisje Comvalius, (een Afro-Nederlandse actrice met Surinaamse en Antilliaanse roots, red.) vindt dat we op deze manier onze legacy behouden voor de volgende generaties. Ze heeft gelijk. Zo komen we ook meer over elkaar te weten.’

Boafo was tot voor kort verbonden aan Het Nationale Theater. Hij is onder andere bekend van Sea Wall, Trojan Wars en De wereld volgens John. In 2021 won hij een Louis d’Or, de belangrijkste Nederlandse toneelprijs. Hij speelde ook in de film White Berry, die wordt getoond tijdens de Black Achievement Month en genomineerd was voor een Gouden Kalf. Als ware ambassadeur benadrukt Emmanuel dat hij het liefst het complete programma zou willen opnoemen, want elk onderdeel is de moeite waard.

‘Blue (in de Stopera in Amsterdam), een opera over een zwarte familie in de VS, waarvan een zoon activistisch wordt, maakt me erg nieuwsgierig. Qua verhaal, maar een opera over niet-witte mensen is op zich al bijzonder.’

Zelf heeft hij De Gliphoeve gezien, een toneelvoorstelling in een gekraakte flat in de Bijlmer. Het verhaal speelt zich af in 1975, het jaar waarin Suriname onafhankelijk werd. Uit de gesprekken blijkt dat sommige onderwerpen nog steeds spelen. Het is een all black cast, een zeldzaamheid in Nederland.

‘Je merkt het als een verhaal over zwarte mensen door witte mensen is gerealiseerd. Maar deze voorstelling mist geen authenticiteit en is echt van binnenuit gemaakt. Er was voor mij als zwarte man zoveel herkenning, mede door hoe er werd gesproken.’

‘Veel Pryor-grappen zijn na veertig jaar nog actueel. We moeten nog veel stappen zetten’

Tot slot is ook Boafo, zelf van Ghanese afkomst, razend benieuwd naar Pryor. Hij denkt dat Pryor na afloop van de Black Achievement Month weer opgevoerd gaat worden.

‘Richard Pryor is de grondlegger van de black comedy, iemand die de spijker op zijn kop slaat in de vorm van een grapje, gepaard met zijn persoonlijke pijn. Pryor houdt ons een spiegel voor. Zijn grapjes zijn tragikomisch, want je weet dat ze op de waarheid zijn gebaseerd. Veel grappen zijn nog steeds actueel, zelfs na veertig jaar of langer. Dat bewijst dat we nog heel veel stappen moeten zetten. We zijn niet meer waar we destijds waren, maar er is nog veel werk aan de winkel.’

Het complete programma van de Black Achievement Month is te vinden op blackachievementmonth.nl.