Dit jaar houdt een film over liefde tussen twee vrouwen de gemoederen bezig in India. ‘Homoseksualiteit wordt door de meerderheid gezien als ziekte, als iets abnormaals, iets verachtelijks.’

Noem Bollywood en menig man grapt over filmscenes waarin op straat wordt gezongen en gedanst. Maar naast romantische liefdesverhalen biedt Bollywood een podium voor controversiële onderwerpen en gevoelige thema’s in de Indiase samenleving: denk aan de vete tussen hindoes en moslims, gearrangeerde huwelijken, het patriarchaat, familie-eer, corruptie, armoede en zelfmoord.

Ook homoseksualiteit is in India een taboe, hoewel hier tot op heden weinig ruimte en aandacht voor is gecreëerd binnen de miljardenbusiness van de Bollywood-industrie. Maar eind 2018 waagden Shelly Chopra Dhar en filmproducer Vidhu Vinod Chopra het lanceren van de film Ek ladki ko dekha to aisa laga (‘Hoe ik me voelde toen ik dat meisje zag’): een film over vrouwenliefde.

Mindset veranderen

Het aantal Bollywoodfilms waarin homoseksualiteit als thema voorkomt is op één hand te tellen. Shoaib Sultan (33), een acteur en scriptschrijver uit Mumbai die schrijft over maatschappelijke thema’s, legt uit: ‘In India wordt homoseksualiteit steeds meer geaccepteerd als een persoonlijke keuze. Maar er zijn ook genoeg mensen, nog altijd de meerderheid, die er niet over willen praten. Homoseksualiteit wordt door hen gezien als ziekte, als iets abnormaals, iets verachtelijks. Als filmmaker zou ik heel graag een film over homoseksualiteit maken, om de mindset van mensen te veranderen, hun perspectief te verbreden. Het is dom om zulke onderwerpen te vermijden, omdat je bang bent voor afwijzing. ‘Mensen in India vinden alles best, als het hen maar niet overkomt.’

Shoaib voelt bij deze thema’s juist een grote verantwoordelijkheid, omdat het de kans biedt vooroordelen rondom homoseksualiteit weg te nemen. Dat is uiteindelijk waar het in de film en in andere kunstvorm voor hem om draait. Je kan toch nooit iedereen blij maken, legt hij uit, want India is divers van aard en massaal. ‘Je moet je niet afvragen of zo’n film wel kan, maar deze film vol overtuiging maken. Of de film uiteindelijk ophef veroorzaakt, genegeerd wordt of juist taboedoorbrekend is, dat moet dan blijken.’

Graag één probleem tegelijk

De doorsnee Indiër vindt de film ‘gemiddeld’, als we de ratings op recensiesites als Rotten Tomatoes en IMDb mogen geloven. De film zou geen recht doen aan het zwaarwichtige onderwerp van homoeksualiteit en te terughoudend hierin zijn. Maar wellicht was de oprechtheid van liefde tussen twee vrouwen niet de boodschap van de film. De focus richt zich op de omgeving en met name het vangnet van een lesbische vrouw, Sweety genaamd, uit een traditionele Punjabi-familie.

Het gaat dan vooral over haar angst, hoe haar omgeving op haar zal reageren. Er is met alle voorzichtigheid getracht te laten zien waarom mensen niet uit de kast durven te komen: de aantasting van de eer. Hier heeft India, een land waar de schaamtecultuur hoogtij viert, een mooi woord voor bedacht: besharam – schaamteloosheid, een fenomeen dat onder de Nederlandse hindoestanen nog even sterk leeft. De geliefden gaan op speelse wijze met elkaar om, dansen met elkaar en maken scooterritjes, maar van zichtbare romantiek of een betekenisvolle diepgaande relatie is geen sprake.

Hoewel erg theatraal, bevat de film veel emotie van Sweety’s vader, die de onderdrukte gevoelens van zijn kwetsbare dochter onder ogen ziet. Het resultaat is een gesprek over de bevrijdende aard van liefde als universeel gevoel, dat niet door wetten of maatschappelijke normen beperkt zou mogen worden. Er is veel tijd besteed aan haar grootse coming out. Het is een zoektocht naar acceptatie en steun in haar Sikh-familie. Hoeveel kunnen de Indiërs aan?

Dat de film meer is gefocust op de omgeving van het meisje dan op haar relatie verklaart ook waarom beide vrouwen als stereotype vrouwelijke figuren zijn neergezet. Ze hebben allebei lang haar en dragen make-up en Indiase gewaden. Een zogenoemde tomboy om de rol te vervullen zou waarschijnlijk schandelijk zijn. Graag één probleem tegelijk om te behandelen.

Een andere dubieuze scene uit de film is die waarin Sweety’s broer, die haar geheim kent, aan de eettafel beweert dat zijn zus een relatie heeft met een moslim. De diepgewortelde moslimhaat wordt hier heel erg voelbaar. Haar familie reageert geschokt, maar de boodschap is duidelijk: ondanks de moslimhaat gaat de voorkeur uit naar een moslimman boven een relatie met iemand van hetzelfde geslacht.

Niet in mijn familie

Volgens Ankita, een journaliste uit Nagpur, begint de mindset van de maatschappij tegenover de LGBT-gemeenschap te veranderen. Veel meer mensen durven uit de kast te komen en dit ook aan hun ouders te vertellen. De held in de film, acteur Rajkummar Rao, wordt volgens haar erg geprezen in de media voor zijn rol. ‘De oudere generatie begrijpt niet wat de jongere LGBT-generatie nodig heeft. Dus het ingrijpen van een – mannelijke – held in de film is noodzakelijk.’

Ritu, een journaliste uit Sonepat, denkt dat deze veranderende visie op homoseksualiteit mede te danken aan wetswijzigingen: ‘Sinds het hooggerechtshof relaties tussen hetzelfde geslacht heeft gedecriminaliseerd zijn mensen opener geworden. Het zal nog lang duren voordat de mindset echt zal veranderen, maar het begin is gemaakt.’

De film wordt in India gepromoot onder de slogan ‘Rethink the way you look at love’. Er wordt niet geprobeerd lacherig te doen over homoseksualiteit, wat in eerdere films met dit thema het geval was. Doel is juist om de ernst en de oprechtheid van het uit de kast komen in een conservatieve samenleving te laten zien. Ek ladki ko dekha to aisa laga is een film die met de beste intenties is gemaakt. De film is ook te bekijken op Netflix.