‘Mensen vinden het herkenbaar, ongemakkelijk, schokkend en hilarisch.’

In de jongste theatervoorstelling Wo-man van Golden Palace worden de grenzen en clichés rondom mannelijk en vrouwelijk gedrag nauwkeurig onderzocht en zonder enige terughoudendheid uitgebeeld. Dat levert zeer intens toneel op. De Kanttekening sprak de drie vrouwelijke makers: Ritzah Statia, Dionne Verwey en Ingrid Kuijpers.

Hoe en wanneer is het idee voor Wo-man ontstaan?
Ingrid: ‘Ik had al eerder met Ritzah en Dionne gewerkt en het was me opgevallen dat ze allebei een indrukwekkende power hebben, een kracht die je mannelijk kunt noemen. Om die reden wilde ik graag een voorstelling met hen maken: over twee vrouwen die te veel kracht hebben om binnen het algemeen geaccepteerde vrouwelijke te kunnen blijven.’

Waarom rondom dit onderwerp juist een mimevoorstelling?
Ingrid: ‘We maken met Golden Palace altijd fysieke voorstellingen met weinig tekst. In Wo-man is er zelfs helemaal geen tekst. Fysiek theater doet een ander appèl op het publiek: het beroert minder je ratio en meer je gevoel en je onderbewustzijn. Het komt dieper binnen. Ik denk dat dat wel goed is in deze tijd van overvloedige en oppervlakkige informatie.’

Hoe ligt mime binnen de wereld van toneel in jullie eigen ervaring?
Dionne: ‘Mime ligt heel goed, naar mijn idee. Ik denk dat er steeds meer erkenning voor het genre is. Het is een vorm van theater maken waarbij je out of the scripted box mag denken.’
Ritzah: ‘Ik denk dat mime zijn plek in de theater- en danswereld moet veroveren. Er heerst nog ontzettend veel onwetendheid omtrent mime. Ik krijg regelmatig vragen over het uitbeelden van een glazen doos. Men weet niet wat mime ook kan zijn.’
Ingrid: ‘Mime en fysiek theater hebben een eigen plek binnen het Nederlandse theaterbestel. Maar veel theaters zijn huiverig om de voorstellingen te programmeren, omdat het moeilijker is om publiek te genereren voor een ‘fysiek experiment’ dan voor een repertoirestuk van Anton Tsjechov (1860-1904, Russische toneelschrijver, red.). Maar ik denk juist dat fysiek theater heel toegankelijk is, je kunt ernaar kijken zonder te denken, zonder taalbarrière.’

Dionne, jij hebt ook al een lange geschiedenis met mime. Wat betekent mime voor jou, anders dan regulier toneel of is dat een rare vraag?
‘Mime is voor mij één van de vele methoden om theater te maken. Bij de ‘mimemethode’ begin je met weinig. Je hebt een concept, je lijf en de ruimte. Zodra die drie elementen elkaar vinden, ontstaan er verhalen.’

Ritzah, jij hebt een dansachtergrond. Weet je nog wat het was dat jou bewoog om de theaterhoek op te zoeken en later mime?
‘Nadat ik mijn dansopleiding heb afgerond, ben ik een jaar in dienst geweest bij Young Stage van de SKVR, een jongerentheatergezelschap. Samen met regisseurs Carole van Ditzhuyzen en Michiel Bakker maakten we een voorstelling die we speelden op verschillende basisscholen en middelbare scholen. In dat jaar werd ik verliefd op de mimelessen die we kregen. Zo heb ik de overstap kunnen maken naar de mimeopleiding in Amsterdam.’

En je was ook al eerder betrokken bij de Golden Palace-productie Seksbom. Wat leerde je daar?
‘Ingrid bood mij in mijn afstudeerjaar een stageplek aan in haar voorstelling Seksbom. Ze leerde mij om grenzen over te gaan, dieper te graven in mijn verbeelding en om een vorm van vrijheid op te zoeken.’

Dionne en Ritzah, jullie kenden elkaar al langer voor Wo-man toch?
Dionne: ‘Ja, van de mimeopleiding.’
Ritzah: ‘In 2012 studeerde Dionne af en ik begon met de mimeopleiding. Ze kwam regelmatig naar presentaties van school kijken. Zo ontstond er een vriendschap.’

Wat nemen jullie mee in het stuk uit alles wat jullie zien, horen of meemaken rondom gender in jullie eigen leven? Hoe zien we dat terug in het stuk?
Ingrid: ‘De voorstelling is gemaakt vanuit improvisaties rond de thematiek, dus alles wat we denken en voelen of wat sluimert in ons onderbewustzijn komt tevoorschijn in het spelmateriaal. In de voorstelling ontwikkelt extreem mannelijk gedrag zich via extreem vrouwelijk gedrag naar gedrag dat voorbijgaat aan het mannelijke en het vrouwelijke.’

Dionne: ‘Ik nam niet persé iets mee. Het stuk is gemaakt vanuit improvisatie. Ik denk dat alle beelden weleens voorbij zijn gekomen in je leven, zoals het aantrekken van een mannenpak en je daar lekker bij voelen.’
Ritzah: ‘Tijdens het repeteren ging Ingrid samen met ons op zoek naar wat mannelijke en vrouwelijke energie is. Waar het in het lichaam zit en waarom men het mannelijk of vrouwelijk noemt. In mijn persoonlijke leven ben ik mij ook bewust van een bepaald soort energie of kracht die niet per se gezien wordt als ‘vrouwelijke kracht’. Zo hebben Dionne en ik allebei raakvlakken op dit gebied. Ingrid gaf ons opdrachten om zowel alleen als met elkaar uit te zoeken waar deze kracht vandaan komt. Het materiaal dat hieruit voortvloeide, heeft ze uiteindelijk tot deze voorstelling kunnen vormen.’
Ingrid: ‘Ik vind het mooi dat de voorstelling laat zien dat gedrag kan veranderen, dat je kunt kiezen wie je bent. Het is een pleidooi voor vrijheid.’

Wat vonden jullie het moeilijkste, heftigste of leukste aan het maken en spelen van Wo-man?
Dionne: ‘Niets was moeilijk of heftig. Het leukste vond ik de banaan opeten.’
Ritzah: ‘Er is niet echt iets wat ik als moeilijk of heftig ervaar in deze voorstelling. Het leukste vind ik dat ik samen met Dionne op het podium mag staan en deze voorstelling mag spelen. We voelen elkaar goed aan op de vloer en dat zie je terug in de voorstelling.’
Ingrid: ‘Het is altijd een enorme klus om op basis van los geïmproviseerd spelmateriaal een voorstelling in elkaar te zetten, om een dramatische lijn te vinden. Je werkt vanuit chaos naar een structuur toe, het is echt puzzelen. Elk detail in het spel is belangrijk, omdat daarmee het verhaal wordt verteld. Het is elke keer weer spannend of het gaat lukken.’

Welke gevoelens en ideeën kwamen bij jullie zelf naar boven tijdens het repeteren en spelen bij dit stuk?
Dionne: ‘Veel. Het idee van de ‘Konijnenmaskervrouwen’ en het aankleden van de vrouw in de roze jurk en haar tot ‘huisvrouw’ maken.’
Ritzah: ‘Iets wat zeer regelmatig naar boven kwam, was de ‘mannelijke kracht’ die je als vrouw kunt hebben en waarom we het dan mannelijke kracht moeten noemen. Een zoektocht naar vrijheid waarin je volledig in je eigen kracht kunt staan.’
Ingrid: ‘Wat ik zelf ontroerend vind aan de voorstelling is dat je ziet dat mensen eigenlijk dieren zijn, maar dat ze door allerlei oordelen en vooroordelen hun vrijheid hebben.’ verloren. Mensen proberen zich zo goed mogelijk aan te passen aan wat de maatschappij van hen verwacht. Daar wordt je niet gelukkig van. In Wo-man kunnen de personages niet gelukkig zijn door hun teveel aan power. Ze passen niet in het rollenpatroon, ze hebben te veel energie. Ze breken met de verwachting en daardoor ontstaat er iets nieuws.’

Wat hoor of krijg je terug van mensen die de voorstelling hebben gezien?
Dionne: ‘We krijgen veel verschillende reacties. Van ‘wat leuk’ en ‘grappig’ tot ‘verwarde’ reacties, vooral uit de hedendaagse feministenhoek en jonge theatermakers.’
Ritzah: ‘Mensen vinden het herkenbaar, ongemakkelijk, schokkend en hilarisch.’
Ingrid: ‘We krijgen heel goede reacties, mensen vinden het vooral fascinerend dat je de spelers steeds van identiteit ziet wisselen. Dat zet je als kijker aan het denken over wat identiteit eigenlijk is. Is het iets wat we willen zijn of is het iets wat we denken dat we moeten zijn?’

Wo-man speelt nog tot eind december. Wat zijn andere projecten waar jullie daarna of nu al mee bezig zijn?
Dionne: ‘Dit seizoen doe ik toevallig veel jongerenprojecten bij Het Nationale Theater en de Toneelmakerij. En muziektheater met mijn eigen collectief Sir Duke van Orkater.’
Ritzah: ‘Momenteel heb ik nog niet iets concreets staan. Wel zit ik op dit moment in een aantal creatieve processen. Het bespreken en uitwerken van ideeën voor de toekomst.’
Ingrid: ‘Volgend seizoen ga ik met Golden Palace een voorstelling maken over geboorte, de oerkracht van het baren. Want dat vrouwen dat kunnen, daar heb ik een enorm ontzag voor.’

Wo-man is te zien in Nederlandse theaters tot 20 december 2018.