Elke maand gaat de Kanttekening in gesprek met vluchtelingen en statushouders in Nederland. Hoe zijn ze hier gekomen? En hoe hebben zij hun nieuwe leven in Nederland opgebouwd? Deze maand: Muhammet Eser (35), die vlak na de mislukte couppoging in Turkije vanuit China naar Nederland vluchtte met zijn gezin. Hij werkt nu als Financial Controller bij het UWV.

Het was 2017 toen Eser bij de Turkse ambassade in Shanghai te horen kreeg dat zijn paspoort en die van zijn echtgenote werden geannuleerd. De reden? Dat konden ze hem niet precies vertellen. Maar hij wist dat het te maken had met zijn steun aan Fethullah Gülen, de moslimgeleerde die in Turkije tot staatsvijand nummer één is verklaard omdat hij achter de mislukte coup van juli 2016 zou zitten.

Eser: ‘Onze paspoorten werden onrechtmatig geannuleerd. Vlak na juli 2016 konden de autoriteiten ons niet zeggen dat ze onze Turkse identiteitsbewijzen moesten annuleren vanwege onze verbinding aan de Gülen-beweging. Dat is geen rechtsgeldige reden, dus toen kwamen ze met een smoes.’

Met zijn dochter en echtgenote verbleef Eser in China voor een bacheloropleiding Internationale Betrekkingen. Nadat hij te horen kreeg dat zijn Turkse paspoort niet langer geldig was, besefte hij dat hij China zo snel mogelijk moest verlaten.

‘Als je ergens verblijft zonder geldig identiteitsbewijs, wordt het je onmogelijk gemaakt om bij te dragen aan de maatschappij. Dat is ook zo in China. Je mag er niet werken, je mag er niet wonen, en je mag er niet eens het openbaar vervoer gebruiken.’

Eser kon met een geannuleerd paspoort alleen nog maar terugkeren naar Turkije. Maar dat was geen optie, omdat hij opsluiting, gevangenschap en zelfs marteling kon riskeren op het moment dat hij in Turkije zou landen.

‘Wat kon ik nog doen voor mijzelf en mijn gezin? Ik besloot uiteindelijk om een vliegticket te boeken naar Istanbul. Op dat moment was de goedkoopste vlucht via Amsterdam, waar ik dan moest overstappen om de reis naar Turkije voort te zetten. Dat bood me een uitweg.’

Binnen een dag had Eser samen met zijn echtgenote hun woning in China leeggemaakt en opgeruimd. Hij verkocht alle meubels, en wat niet verkocht kon worden, gaf hij weg of belandde in de vuilnisbelt. Met slechts kleine reiskoffers en de kleren die ze aan hadden, vertrok het gezin naar de luchthaven.

‘Toen we het vliegtuig in moesten stappen, was ik bang dat we niet werden toegelaten vanwege onze geannuleerde paspoorten. Daarnaast hadden we ook een Schengenvisum nodig om naar Nederland te gaan, maar op onze vliegtickets stond Istanbul als eindbestemming. Daardoor hadden we geen problemen met de vlucht. Eenmaal aangekomen in Amsterdam wisten we dat we onze reis naar Istanbul niet voort gingen zetten. Op Schiphol heb ik toen in november 2017 asiel aangevraagd voor mij en mijn gezin.’

Dat lukte. Eser en zijn gezin werden ondergebracht in het asielzoekerscentrum in Ter Apel. ‘Vanaf de eerste dag dat ik in Nederland was, begon ik de Nederlandse taal te leren. Daar heb ik hard aan gewerkt, terwijl onze aanvraag tot verblijf in Nederland werd behandeld. Mijn vrouw en ik hadden besloten om in Nederland te blijven, omdat we geen andere optie hadden’, vertelt hij.

Het verkrijgen van de Nederlandse verblijfsdocumenten ging volgens Eser sneller dan verwacht. Dat komt omdat hij de ambtenaren een film had laten zien van zijn gesprek met de Turkse consulent in Shanghai, dat hij onopgemerkt had opgenomen. Daarin was te zien hoe Eser allerlei vragen stelde aan de Turkse ambassade over zijn geannuleerde paspoort, en dat de consulent daar geen rechtsgeldige antwoord op kon geven. ‘Tegenwoordig kan de Turkse regering je paspoort annuleren en openlijk toegeven dat dat komt omdat je verbonden bent aan de Gülen-beweging, maar in 2017 deden ze dat nog niet’, vertelt hij.

Uiteindelijk woonde het gezin drie maanden in Ter Apel, waarna Eser een woning kreeg toegewezen in Heerhugowaard. Daar woont hij nog steeds met zijn echtgenote en inmiddels twee kinderen. Binnenkort verhuist het gezin naar Biddinghuizen, waar Eser een huis heeft gekocht.

‘Het is allemaal nog zo onwerkelijk voor mij. Mijn gezin en ik konden nergens heen, maar nu heb ik een baan, een huis en kunnen mijn kinderen veilig naar school. Ik had nooit gedacht dat ik in Nederland terecht zou komen, maar ben daar ontzettend dankbaar voor.’

Respect en integriteit

In 2018 hoorde Eser over een traineeship bij het UWV, dat sinds datzelfde jaar een apart traject bood aan statushouders om er te kunnen werken. ‘Ik besloot om mezelf aan te melden en behoorde tot de eerste groep van zestien vluchtelingen die werden aangenomen om als trainees aan de slag te gaan’, zegt hij. ‘Na afloop van het traineeship, dat een jaar duurde, kreeg ik twee banen aangeboden bij het UWV. Ik besloot om bij de afdeling te blijven waar ik werd opgeleid tot Controller. Vanaf de eerste dag van mijn traineeship tot nu werk ik met hetzelfde team, en ik werk er nog altijd met veel plezier.’

Naast zijn fulltimebaan doet Eser een Masteropleiding tot Financial Controller. In zijn vrije tijd helpt hij andere vluchtelingen via de Turks-Nederlandse stichting IPN om hun leven hier in Nederland op te bouwen. ‘Vorige week heb ik iemand geholpen met klussen in huis. We gingen verven en legden laminaat op de vloeren. Daarmee wil ik een bijdrage leveren, en ze op weg helpen. Ook in mijn buurt doe ik aan vrijwilligerswerk, en bezoek ik het asielzoekerscentrum regelmatig. Ik wil niet vergeten wat ik heb meegemaakt, en gun een ander ook wat ik heb.’

‘In mijn ervaring gaan we in Nederland beter om met meningsverschillen dan in Turkije’

‘Ik heb veel geleerd over Nederland’, gaat hij verder. ‘Wat mij opvalt is het respect dat we hebben voor elkaar. Mijn eigen land heeft mij niet geaccepteerd vanwege mijn denkbeelden, maar in Nederland kunnen we bij meningsverschillen wel goed met elkaar om blijven gaan. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar in mijn ervaring gaan we in Nederland beter om met meningsverschillen dan in Turkije.’

Dat sluit volgens Eser ook aan bij de term ‘samenleving’. ‘Daar hoor ik mensen in Nederland vaak over spreken. Samenleving is samen leven. Dat past bij mijn eigen normen en waarden, en ook bij het motto van de Gülen-beweging.’ Als voorbeeld van samen leven vertelde hij het verhaal over zijn buurvrouw die hem haar huissleutel toevertrouwde toen ze een paar dagen wegging.

‘Dat verbaasde mij. Ze vertrouwde mij haar huissleutel toe, terwijl ze mij niet goed kende. Wat een mooi gebaar. Dit onderlinge vertrouwen zouden moslims zoals ik ook moeten hebben naar elkaar toe, maar Nederlanders die geen moslim zijn doen dat beter dan sommige moslims.’

Ook leerde Eser over integriteit toen hij in Nederland kwam wonen. ‘Het probleem tussen de Gülen-beweging en Erdogan-aanhangers zie ik als een integriteitsprobleem’, zegt hij. ‘Waarom maakt Erdogan van Gülen-aanhangers of andere minderheidsgroepen de vijand? Alleen omdat ze op politieke gronden met elkaar van mening verschillen. Ik heb niets tegen Erdogan, heb geen politieke voorkeur en deed niet mee aan politieke activiteiten, maar toch hebben ze mij mijn Turkse paspoort afgenomen.’

In Nederland gaat het er volgens Eser anders aan toe. Dat ziet hij onder andere bij hoe fel de bevolking en de politiek reageert op misstanden als de toeslagenaffaire. ‘Als zoiets vergelijkbaars als de toeslagenaffaire in Turkije zou gebeuren, dan zou het heel lang duren voor het aan het licht werd gebracht of misschien zelfs helemaal niet worden aangekaart. Als je bezig bent met de politiek, kun je blijkbaar niet binnen de grenzen van de integriteit blijven.’

Hoewel hij kritisch is op Turkije en het Erdogan-regime, mist hij zijn geboorteland wel. ‘Aan mijn ouders heb ik niet verteld dat ik met mijn gezin naar Nederland was gevlucht. Ze denken nog altijd dat we hiernaartoe zijn verhuisd vanwege mijn werk. Ze zouden alleen maar bezorgd zijn als ik hen vertel waarom we naar Nederland zijn gegaan’, legt hij uit. ‘Ik zou hen en mijn broer zo graag weer terug willen zien en op vakantie willen gaan naar Turkije. Maar dat zit er helaas niet in.’