Met haar nieuwste boek Witte schuld zoekt feminist en Volkskrant-columnist Elma Drayer de controverse op. Ze werd donderdag geïnterviewd door Parool-columnist Theodor Holman in het radioprogramma OBA Live.
Witte schuld is een reactie op het boek Witte onschuld van antropologe Gloria Wekker, die dat begrip van ‘witte onschuld’ ironisch bedoelde. In haar boek heeft Wekker het over een cultureel archief, dat van witte mensen wordt gekenmerkt door vierhonderd jaar slavernij en kolonialisme. Drayer is het hier fel mee oneens.
Volgens haar geloven Wekker en veel andere antiracistische activisten in het idee van een witte erfschuld. Ze spreekt over een ‘heksenproces’ tegen witte mensen. Je mag je best schamen voor je eigen verleden, vindt Drayer, maar het idee van collectieve schuld, dat iedereen die een witte huidskleur heeft per definitie schuldig is, daar wil ze niet aan. Je bent niet schuldig aan de misdaden van je voorouders.
Drayer spreekt tijdens de radio-uitzending ook over identiteitspolitiek en de notie van intersectionaliteit. Identiteitspolitiek is de politiek die draait om de aangeboren kenmerken van mensen, zoals ras, geslacht en seksuele voorkeur, zegt Drayer. Intersectionaliteit is het idee dat hoe meer je minderheid bent, hoe meer je wordt gediscrimineerd. Drayer vindt identiteitspolitiek en intersectionalisme vormen van giftig denken. Ze wilde haar boek eerst Het giffabriekje noemen, maar daar stak haar uitgever een stokje voor, vertelt ze.
Identiteitspolitiek leidt volgens Drayer in een wedstrijdje in slachtofferschap. ‘Ik zag overal om mij heen dat mensen opeens begonnen te denken in termen van gender en ras. Ik kwam uit de tijd dat je aangeboren identiteit bepaalde wie je was. Ik heb mij daarvan bevrijd. Maar het keert weer terug. Tegenstanders van identiteitspolitiek worden keihard veroordeeld. Evenals leden van minderheidsgroepen die zich niet voegen naar je sjablonen. Als je als zwarte vrouw je niet identificeert als zwarte vrouw, dan ben je fout.’
Ook een partij als DENK maakt gebruik van deze manier van denken, vertelt Drayer. Turkse Nederlanders die zich niet gedragen als ‘echte Turken’ worden aan de schandpaal genageld. Ook geeft Drayer het voorbeeld van een Surinaamse vrouw die heel teleurgesteld was dat er ook wit bloed in haar DNA zat. Ze zei dat ze liever volbloed zwart geweest was. Als een wit iemand over puur bloed begint is hij een racist, maar deze zwarte vrouw is dat volgens identiteitsdenkers uiteraard niet, omdat alleen witte mensen, de onderdrukkers, racistisch kunnen zijn. Drayer: ‘Het idee is: je mag wél naar boven trappen.’
‘Maar komt door dit soort redeneringen de vrijheid van meningsuiting niet in gevaar?’, vraagt Holman. Drayer maakt zich grote zorgen: ‘Sommige mensen mogen niet meer het woord voeren, omdat ze bepaalde minderheden zouden kwetsen.’
Volgens Drayer gaan de media, maar vooral de universiteit en de uitgeverswereld mee in het nieuwe identiteitsdiscours. De wetenschap voorziet identiteitspolitiek ook van argumenten, terwijl de wetenschap juist heel kritisch zou moeten zijn omdat identiteitsdenken volgens haar vol cirkelredeneringen zit.
De partij BIJ1 heeft in de Amsterdamse gemeenteraad maar één zetel, maar volgens Drayer buitenproportioneel veel invloed omdat dankzij de partij het discours verandert. Ze vreest dat onwelgevallige meningen straks niet meer mogen, dat mensen zichzelf gaan censureren. Dat laatste gebeurt volgens haar al.
Het sterkste wapen van de identiteitsdenkers is volgens Drayer de racismebeschuldiging, want daarmee worden andersdenkenden monddood gemaakt. Ze ziet parallellen met de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen ‘links’ heilig zou geloven in marxistische theorieën. ‘Alles was de schuld van het systeem. We hebben niks tegen mensen persoonlijk werd altijd gezegd, maar in de praktijk werden mensen verketterd. Als je bijvoorbeeld de Telegraaf las, op de VVD stemde, enzovoort. Nu gebeurt dat weer.’
In een debat met identiteitsdenkers gelooft Drayer niet, omdat zij zich toch niet door argumenten zouden laten overtuigen. Voor hen is Drayer een geprivilegieerde witte vrouw, zegt ze zelf. ‘Ben je niet bang dat je allemaal venijn over je heen krijgt?’, vraagt Holman haar. Drayer: ‘Ik roep dit ook over mijzelf af, ik had dit boek ook niet kunnen schrijven. Maar ik wil het debat niet aan de extremisten overlaten.’
De aflevering van OBA Live met Elma Drayer is hieronder terug te kijken.
