Gisteren presenteerde spoken word-artiest Zaïre Krieger haar langverwachte vertaling van The Hill We Climb, het tot verbinding manende gedicht dat Amanda Gorman (23) voordroeg tijdens de presidentiële inauguratie van Joe Biden. Nederlandse kranten en opiniemakers zijn verdeeld over het resultaat.
Aanvankelijk had uitgeverij Meulenhoff schrijver en dichter Marieke Lucas Rijneveld de vertaalopdracht gegeven, maar dit stuitte op verzet vanuit Black Lives Matter-hoek. Rijneveld is wit en zou daarom het gedicht, dat gaat over eenheid, samenwerking en saamhorigheid, van de zwarte Gorman niet goed kunnen vatten. Rijneveld besloot zich daarop terug te trekken en de zwarte Krieger kreeg de opdracht.
Het inauguratiegedicht blijft in de Nederlandse vertaling overeind, schrijft het Parool, dat het gedicht niet makkelijk noemt om te vertalen. ‘Hoe ‘vertaal’ je de specifieke culturele context? Hoe houd je alliteratie, binnenrijm en eindrijm in stand? Hoe handhaaf je het ritme van de tekst?’
Krieger vertaalde bijvoorbeeld de lastige passage ‘We lay down our arms. So we can reach our arms out to one another / We seek harm to none, and harmony for all’ als ‘Onze handen gebald als vuisten / Gaan open om een hand te reiken. Om met niemand naar handgemeen te streven, maar in gemeenschap samen te leven.’ Het Parool schrijft hierover:
‘Arms betekent zowel ‘wapens’ (zoals in de eerste zin) als ‘armen’. Harm (pijn doen) wordt ‘harmony’ (harmonie). In deze zinnen wordt dus gespeeld met een homoniem en rijm ‘arm’ – ‘harm’. Een letterlijke vertaling zou zijn: we leggen onze wapens neer (Of: we laten onze armen zakken), zodat we onze armen kunnen uitstrekken naar elkaar / We willen niemand pijn doen en harmonie voor iedereen.’ Een mooie oplossing, al gaat er wel iets van de letterlijke vertaling verloren, merkt het Parool op.
De Volkskrant is kritischer en noemt de vertaling ‘bij vlagen eigengereid’. Zo vertaalt Krieger ‘The loss we carry, a sea we must wade’ als ‘Het verlies dat we bewaren, golven nog opwachtend.’ Volgens de Volkskrant klinkt Gorman hier nuchterder dan Krieger. Ook komt de Amerikaanse pastorale mythe, waarbij mensen in harmonie leven op het land, onvoldoende terug in de vertaling van Krieger, schrijft de Volkskrant.
‘In dat paradijs werd verdeeldheid gezaaid (sow division), maar dat beeld raakt verloren in Kriegers vertaling. Dat is jammer want daarmee verdwijnt ook de verbinding met andere regels’, aldus de Volkskrant, die opmerkt dat ‘identiteitspolitieke argumenten’ zwaar moeten hebben gewogen bij Kriegers vertaling.
Elsevier-columnist en voormalig Kamerlid (GroenLinks) Zihni Özdil is ronduit negatief en noemt het resultaat erger dan wanneer je Gormans gedicht door Google Translate zou gooien. ‘Dit krijg je als je de huidskleur laat vertalen in plaats van het gedicht’, twittert hij. ‘En geen literaire criticus of columnist kan dit gepruts door iemand zonder taalgevoel hekelen, ook al wil die zo graag. Want dan ben je meteen een racist.’
