Sinds enkele maanden kruisen twee zwarte Franse vrouwen de degens over racisme: Rokhaya Diallo (foto, links) en Rachel Khan (foto, rechts). Wat is het beste antwoord op racisme? Wokeness of republikeins universalisme?
Diallo is dé spreekbuis in Frankrijk van radicaal-linkse ‘woke’-ideeën. Ze is sterk beïnvloed door de discussies over racisme en intersectioneel feminisme die in Amerika worden gevoerd. Sinds kort heeft Diallo concurrentie van voormalig topatleet Rachel Khan, auteur van het boek Racée dat in maart verscheen.
Hierin schrijft Khan, zelf van islamitisch-Ghanese en joods-Poolse achtergrond, dat Diallo zwarte mensen als slachtoffer neerzet. Daarnaast zouden de begrippen die Diallo gebruikt (‘intersectionaliteit, ‘racialisering’) enkel haat teweegbrengen. Ze noemt Diallo een ‘pyromaan die de wereld simplificeert en een door ras geobsedeerde jeugd hersenspoelt’, een ‘ondernemer in slachtofferschap’ die rechtvaardigheid predikt maar verdeeldheid zaait – en daar nog op kickt ook.
De Franse pers, die in een lange traditie van het Verlichtingsuniversalisme – dat nadruk legt op het individu – staat en kritisch is tegenover ’identiteitspolitiek’ zoals van Diallo, omarmt Khan. Zij hebben volgens het Afrikaanse medium the Africa Report Khan de perfecte republikeinse muze gevonden tegen racisme.
Eind maart gingen beide vrouwen met elkaar in debat op de Franse nieuwszender LCI. Voor Diallo de perfecte gelegenheid om te benadrukken dat Khan haar dan wel een obsessie met ras kan verwijten, maar dat het de maatschappij is die oordeelt op basis van ras.
Diallo: ‘We worden niet racistisch geboren. Geracialiseerd zijn is juist het hebben van een specifieke raciale conditie in een bepaalde geografische context.’
Half april liepen de spanningen opnieuw op nadat Khan verscheen op CNews, een andere Franse tv-zender. De presentator beschreef de actrice als ‘intelligent’ en ‘welwillend’. Hij zei dat hij niet begreep ‘waarom anderen kwaadaardig, jaloers en gewelddadig zijn’.
Een Twitter-gebruiker schreef dat Praud eigenlijk zei: ‘Je bent niet zoals Rokhaya Diallo (…) en daar hou ik van.’ Waarop Diallo koelbloedig antwoordde: ‘Zolang we hun ego strelen en lof zingen over Frankrijk, houden ze van ons.’
Ze voegde aan haar bericht een afbeelding toe van een oude racistische advertentie voor bananen, met de suggestie dat Khan een ‘huisneger’ is – een concept geïntroduceerd door Malcolm X om mensen van kleur aan te duiden die hun best doen gewaardeerd te worden onder een wit publiek.
Deze reactie riep veel verontwaardiging op. ‘Gestoken als een wesp, jaloers als een oude diva, gewelddadig als een ontheemd kind, heeft Diallo zojuist haar eigen glazen ingegooid door’ vond de Franse filosoof Raphaël Enthoven op Twitter.
Diallo liet zich hierdoor niet van streek brengen. ‘Om bepaalde tv-platforms te behagen kan men zich beter onthouden van kritiek op Frankrijk of het aan de kaak stellen van racisme’, observeerde Diallo. Ze hekelt de ‘gladde en volgzame opstelling’ van Khan, die volgens haar wijst op ‘koloniaal paternalisme’. Andere twitteraars wezen op teksten van Khan uit het verleden, waaruit blijkt dat de universalistische antiraciste tegenwoordig ideeën bestrijdt die ze vroeger zelf aanhing.
