Het WK voetbal in Qatar heeft voor hevige discussie gezorgd. Maar inmiddels halen voetbalfanaten als vanouds plezier uit het WK. ‘Wanneer speelt Turkije nou?’, plagen Marokkaanse Nederlanders hun landgenoten van Turkse afkomst. We vroegen biculturele volgers wat hen nog meer opviel dit tijdens WK – en dan vooral in politieke zin.

‘Hoe dichter Oranje bij de finale komt, hoe minder het belang van de levens van de slachtoffers’, zegt Guilly Koster (67, Amsterdam), hintend naar de overleden gastarbeiders die de stadions bouwden. ‘Oftewel, 1-0 is belangrijker dan 6.500 [doden].’ Volgens deze Surinaams-Nederlandse acteur, auteur en tv-presentator is de Nederlandse kritiek op het WK opportunistisch. ‘Wanneer het uitkomt, zijn we kritisch en wanneer het niet uitkomt, zijn we dat niet. Daarom neem ik het niet zo nauw met de excuses van de regering voor het Nederlandse slavernijverleden…’

De Turks-Nederlandse Salih Türker (41, Amsterdam) viel iets anders op. Hij meldt dat een Turkse voetbalcommentator in de rust van Marokko-Canada werd gewisseld nadat die na een vroeg doelpunt van Hakim Ziyech de naam van de Turkse oud-topspits Hakan Sükür liet vallen, de maker van het vroegste WK-doelpunt ooit (na 11 seconden, in 2002). Sükür is in Turkije omstreden vanwege zijn banden met de verboden Gülenbeweging. Türker: ‘Hieruit blijkt dat het WK toch indruk maakt in Turkije, ondanks het feit dat ze niet meespelen.’

De Marokkaans-Nederlandse religiewetenschapper Sakina Loukili (32, Lelystad) noemt de meme die rondgaat op social media waarin Geert Wilders zogenaamd een doelpunt van Marokko afkeurt als VAR-scheidsrechter. Wilders besteedde zelf een tweet aan de meme en dat werd door veel Marokkaanse Nederlanders gedeeld op sociale media. Loukili heeft hier een dubbel gevoel over, omdat een ‘hater en racist’ als Wilders wordt ‘gelegitimeerd’ via zulke grappen over en weer. ‘Aan de andere kant is humor een manier om systemisch racisme te verwerken of er enigszins mee om te gaan.’

Het land dat het meest uitgesproken politieke mensenrechtenstatement maakte, was Duitsland: die Mannschaft deed bij de teamfoto voorafgaand aan de wedstrijd gezamenlijk de hand voor de mond. Het leedvermaak in de Arabische wereld was dan ook groot toen Duitsland al in de groepsfase werd uitgeschakeld.

Loukili: ‘Daar is dan weer veel lol over. Natuurlijk is het geen probleem om een punt te maken over de mensenrechtensituatie in Qatar. Maar het gevoel heerst sterk onder Marokkaanse Nederlanders dat die in het bijzonder wordt opgevoerd omdat het hier gaat over een islamitisch land. En dat levert dan weer het verwijt op van hypocrisie.’

De Engelse Nederlander Steen Bentall (52, Leiden) van The Hague Peace Projects, een vredesorganisatie voor minderheden in Nederland, is op een andere manier kritisch. Hij vindt het ‘fascinerend’ dat Nederland de OneLove-armband niet omdeed, puur omdat de FIFA met gele kaarten dreigde.

‘Toen de druk werd opgevoerd, capituleerden de Nederlanders snel. Nederland is in dit opzicht laf. Schrijnend hoe weinig Nederland zich uiteindelijk officieel bekommert om de mensenrechtensituatie in Qatar. Met zoveel andere landen die zich inspannen om verklaringen af te leggen, worden we geconfronteerd met de eenzijdige Nederlandse professionaliteit van Louis van Gaal. Die zegt: ‘We hebben de politiek achter ons gelaten.’ Hij laat alle Nederlanders weten dat succesvolle idolen in dit land zich over mensenrechtenkwesties heen zetten, dat zulke ‘linkse zaken’ je succes of business niet mogen bedreigen.’

‘Hoe dichter Oranje bij de finale komt, hoe minder het belang van de levens van de slachtoffers’

Bentall vindt dat de Engelse voetbalbond FA dit beter doet. De Engelse voetbalploeg gaat op één knie voor het begin van hun wedstrijden, als gebaar tegen racisme. ‘Zij lijken tenminste actief racisme en discriminatie in het Engelse voetbal te bestrijden en lopen daarin lichtjaren vooruit op de KNVB. Ik vond het Duitse initiatief met de handen voor de mond ook goed bedacht en een krachtig statement.’

Het gebrek aan een ‘betekenisvolle boodschap’ van de Nederlanders is zorgwekkend, vindt Bentall. ‘Het suggereert dat succesvol of professioneel zijn in Nederland betekent dat menselijkheid geen prioriteit heeft. Dat is een klap in het gezicht van de slachtoffers van mensenrechtenschendingen en een sterke impliciete boodschap aan allen die hun Nederlandse voetbalidolen en helden navolgen.’

De Marokkaans-Nederlandse ontwerper Adam Kharkhach (32, Amsterdam) vindt dat er naar zijn gevoel ‘genoeg’ qua politiek over het WK is gezegd. ‘Ik geef het niet veel aandacht. Gewoon lekker het WK kijken en het daarop houden’.

Kharhach is voor Marokko én voor Nederland. Mochten beide teams het tegen elkaar opnemen tijdens de finale, dan ‘zal dat wel de raarste wedstrijd zijn die ik ooit zal kijken’. ‘Bij elke goal moet ik dan wel juichen. Ik hoop dat ze niet tegen elkaar gaan spelen, maar ergens ook weer wel: want de enige manier dat ze tegen elkaar moeten, zal de finale moeten zijn. En ja, dan is het sowieso een feest. Hier of daar in Marokko. Maakt niet uit waar.’

Loukili steunt ook beide landen. ‘Natuurlijk heeft Marokko een speciale plaats in mijn hart. En dat is denk ik ook waarom er zoveel jongeren voor Marokko kiezen. Ze worden gewoon geaccepteerd als Marokkaan. En in Nederland ligt die acceptatie minder voor de hand. Ik vind Oranje natuurlijk ook heel goed en leuk. Ook omdat hun diversiteit een grote kracht is.’

Maar als ze toch een keuze moet maken, dan heeft Marokko een streepje voor. ‘Al wil dat dus niet zeggen dat ik tegen Oranje ben: alleen maar dat beide teams op een andere manier betekenisvol zijn.’