Gisteravond organiseerde het Centrum Informatie en Documentatie Israël (Cidi) een debat over de situatie in het Midden-Oosten. De Kanttekening was erbij.

In het debatcentrum Rode Hoed aan de Amsterdamse Keizersgracht staan de Cidi-banieren fier overeind. ‘Voor Israël, voor vrede’, luidt de tekst op de ene vaandel. ‘Een samenleving zonder antisemitisme’ staat op de andere.

Ruim een kwartier voordat het Midden-Oosten verkiezingsdebat begint, loopt Derk Boswijk, Tweede Kamerlid voor het CDA, strak in het pak de zaal in. Hij hoopt dat het een ‘respectvol debat’ wordt, ‘waarbij we elkaar geen vliegen afvangen’.

‘De meeste partijen hier vinden dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen, maar een Palestijns leven weegt net zo zwaar als een Israëlisch leven’, zegt hij. ‘We moeten ook scherp zijn op Israël, dat het geweld proportioneel en binnen het humanitaire oorlogsrecht blijft.’

De vraag is of die proportionaliteit niet al lang is overschreden. Dat vindt Boswijk moeilijk te beoordelen. ‘Ik haal mijn informatie net als zoveel mensen van X’. Hij noemt het bombardement van een ziekenhuis in Gaza-stad. Daar zat volgens hem ‘iedereen ook naast’.

Intussen heeft Israël meerdere malen vluchtelingenkampen, andere ziekenhuizen en civiele infrastructuur gebombardeerd, met vele burgerslachtoffers.

‘Het klopt dat een ziekenhuis geen militair doelwit mag zijn. Er liggen mensen die heel kwetsbaar zijn. Maar dat verandert als vanaf die locatie wordt geschoten of raketten worden afgevuurd. Die context is wel belangrijk. Dat neemt niet weg dat mijn hart ook huilt om al die onschuldige kinderen die ik zie. Dat maakt het conflict zo ingewikkeld’, aldus Boswijk. Hij benadrukt dat ‘de terreurorganisatie Hamas’ de Palestijnse bevolking ook als ‘menselijk schild’ gebruikt.

Bij pro-Palestijnse partijen worden oordelende termen zoals ‘terreur’ ook over Israël gebruikt. Er zou sprake zijn van ‘staatsterreur’. Hoe ziet Boswijk dat?

‘Met Hamas in Gaza is er geen duurzame vrede mogelijk’

‘Laat ik vooropstellen dat ik niet alles goedkeur wat Israël doet. Ik sta niet achter het nederzettingenbeleid. Het gaat mij alleen te ver om een democratisch gekozen regering, waarop je allerlei aanmerkingen kunt hebben, gelijk te stellen aan een terreurorganisatie.’

Voor in de zaal, zit Rien Koert alleen het debat af te wachten. ‘Ik ben hier, omdat ik betrokken ben bij Israël’, zegt hij. Hij wil duidelijkheid over de standpunten van politieke partijen over Israël. De steun voor Israël is volgens hem nu te ‘wollig’ en ‘ondergewaardeerd’ in de verkiezingsprogramma´s.

De meeste partijen in Nederland zijn toch pro-Israël?  Koert: ‘Het probleem is dat er een media-oorlog gaande is, waarin Hamas terrein wint. Maar de informatie die we krijgen, zijn niet de feiten. Iedereen wordt hier op het verkeerde been gezet. Dat is mijn grote bezorgdheid op dit moment. Ik hoop dat de politiek daar wat verandering in kan brengen.’

Koert wil zichzelf niet als pro-Israëlisch omschrijven. ‘Ik wil graag dat er vrede komt, maar niet ten koste van alles. Met Hamas in Gaza is er geen duurzame vrede mogelijk.’

Hoe zit het met de Israëlische acties, brengen die de vrede dan wel dichterbij?  Koert gelooft niet echt dat er meer dan 8000 Palestijnse doden zijn zoals de Palestijnse autoriteiten verkondigen. ‘Ik denk dat Israël heel zorgvuldig te werk gaat’, zegt Koert. ‘Al lees je in de media wat anders.’ ‘Israël is heel eerlijk. Zij zeggen nu er dat er 17 soldaten zijn omgekomen, buiten de 1400 Israëliërs die zijn afgeslacht, en nog eens 250 die zijn gegijzeld’, aldus Koert.

Ook collega-journalist Jan van Benthem van het Nederlands Dagblad is aanwezig. Hij zit naar eigen zeggen heel ‘blanco’ in de zaal. Hoe zou hij de redactionele lijn van het protestants-christelijke Nederlands Dagblad in dit conflict willen omschrijven?

‘Het bestaansrecht van de staat Israël staat voor ons niet ter discussie. Het recht van de staat om zijn burgers te verdedigen dus ook niet. Maar denk ook aan de burgers aan de andere kant, bij die verdediging. Het uitschakelen van Hamas kan een doel zijn, maar in Gaza leven ook twee miljoen mensen. Die zijn lang niet allemaal Hamas’, zegt hij.

Benthem vertelt dat hij zelf in Gaza is geweest en dat hij genoeg mensen kent die daar op Hamas schelden. ‘En niet zo’n klein beetje ook.’

Wat vindt hij van het Israelische geweld in Gaza? ‘Als je getalsmatig uitgaat van 1 op 1, nee, dan is het niet proportioneel wat Israël doet. Dat is het nooit geweest. Maar als jij je wilt verdedigen, moet je meer geweld gebruiken, harder toeslaan en terugslaan, dan de vijand aanvalt, anders is je verdediging niet succesvol. Zoals Shakespeare ooit schreef in Macbeth, hij die het zwaard trekt, is ook verantwoordelijk voor het bloed dat het zwaard van de tegenstander veroorzaakt.’

Jordanië

Tijdens het debat dat door Elsevier-redacteur Geerten Waling en publiciste Aylin Bilic wordt geleid scharen de politieke partijen (minus BIJ1 en Denk) zich achter Israël en het Joodse volk. ‘Israël is de enige democratie, een baken van licht voor Joodse mensen’, roept Annabel Nanninga van JA21 die de Palestijnse leus ‘From the river to the Sea, Palestine will be free’ als een oproep tot genocide bestempeld. Ze kan er met haar gedachten niet bij dat de rechter dat niet strafbaar heeft gemaakt.

‘Wij staan pal voor Israël’, zegt Caspar Veldkamp van Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt. Marjolein Faber van de PVV gelooft niet in de tweestatenoplossing. Er zou al een staat voor Palestijnen zijn: Jordanië. Nanninga gelooft ook niet meer in een tweestatenoplossing. ‘Het is echt klaar nu. Er is geen compromis mogelijk met Hamas’, zegt ze en krijgt de klappers in de zaal mee.
Ruben Brekelmans van de VVD is het daarmee oneens en blijft de tweestatenoplossing verdedigen.

GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger van Verenigd Links, die PvdA-parlementariër Kati Piri vervangt, heeft het zichtbaar moeilijk met de stelling dat Nederland onvoorwaardelijk achter Israël moet staan. ‘We staan onvoorwaardelijk achter het Israëlische bestaansrecht, maar niet onvoorwaardelijk achter het Israëlische beleid. Het geweld is niet proportioneel met een collectieve afstraffing van Palestijnen’, zegt ze.

Faber van de PVV reageert provocerend. ‘Mensen staan nu te mauwen over burgerslachtoffers’, zegt ze. Volgens haar doet Israël het ‘keurig’ en gebruikt Hamas burgers als menselijk schild. Even later trekt ze ook een verband tussen het aantal ‘niet-westerse allochtonen’ in Nederland en de toename van antisemitisme. Op de vraag op welk onderzoek ze deze bewering baseert, geeft ze geen antwoord. Schoorvoetend erkent ze dat er ook extreemrechts antisemitisme bestaat, maar dat zou beduidend minder zijn dan het antisemitisme van ‘niet-westerse allochtonen’.

‘Mensen staan te mauwen over burgerslachtoffers’

Israëlkritische geluiden – Krögers oproep tot een staakt-het-vuren en Jasper van Dijk (SP) die het kolonistengeweld op de Westbank benoemt – vallen in het niet bij de pro-Israëlische standpunten. Boswijk van het CDA zegt dat als we niet achter Israël blijven staan ‘er straks geen Israël meer bestaat’. Diederik van Dijk van de SGP veroordeelt het kolonistengeweld op de Jordaanoever, maar legt de schuld toch neer bij volgens hem antisemitische moslims. ‘Moet een Palestijnse staat dan Judenrein zijn? Er wonen toch ook Arabieren in Israël, dat gaat toch prima?’

Na het debat wil Christine Teunissen, Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren, nog wel even evalueren met mij. ‘Ik miste vooral het lijden van de mensen in Gaza vanavond. Dat is veel te weinig aan bod gekomen.’ Ze denkt dat er vanavond ‘geen stappen naar vrede’ zijn gezet.

‘Je ziet dat de meeste politieke partijen nog steeds de escalatie vanuit Israël steunen. Maar die onvoorwaardelijke steun aan Israël is juist heel problematisch. De Partij voor de Dieren staat er ook niet achter. Wij willen een onmiddellijk staakt-het-vuren. Het is schandalig dat Nederland de VN-resolutie, die daartoe opriep, niet heeft gesteund.’

Het is volgens Teunissen niet te rechtvaardigen dat Israël zoveel burgerslachtoffers maakt. ‘Er moet meer oog zijn voor de context vóór 7 oktober’, vindt ze. ‘Al die mensenrechtenschendingen toen waren ook afschuwelijk.’