‘Voor veel Turkse Nederlanders hoef ik niet eens moeite te doen. Ze zeggen al heel snel ‘nee’. Ze zien de PvdA als een partij die hen heeft verraden.’

De PvdA kon lange tijd op grote steun van Nederlanders met een migratieachtergrond rekenen, maar heeft die unieke positie inmiddels verloren. De partij is bij veel ‘nieuwe’ Nederlanders uit de gratie geraakt. De sociaaldemocraten moesten toezien hoe de ‘migrantenstem’ geleidelijk diverser werd en gevestigde partijen zoals D66 en GroenLinks, maar vooral de nieuwe ‘migrantenpartij’ Denk van ex-PvdA’ers Tunahan Kuzu en Selcuk Öztürk, daarvan profiteerden bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen (15 maart 2017). De Kanttekening sprak twee PvdA-kandidaten met een Marokkaanse achtergrond, over onder meer de moeilijkheden die ze ervaren tijdens hun campagne voor de aankomende gemeenteraadsverkiezingen, het imago van hun partij onder ‘nieuwe’ Nederlanders en hoe ze zich toch proberen te onderscheiden van de concurrentie.

‘Als we ons allemaal terugtrekken uit de gevestigde partijen en ons storten op onze eigen minipartijtjes, gaan we het gewoon niet redden’
Mounhim Tahtahi, nummer vijf op de kandidatenlijst van de PvdA in Utrecht, heeft tijdens de campagne aan den lijve ondervonden hoe groot de concurrentie is geworden met de komst van Denk naar zijn stad. ‘Wanneer ik op plekken kom waar veel mensen zijn met een Turkse of Marokkaanse achtergrond, krijg ik enorm veel kritische vragen over mijn kandidatuur voor de PvdA. Het wordt me niet bepaald in dank afgenomen’, vertelt hij. ‘Voor veel Turkse Nederlanders hoef ik niet eens moeite te doen. Ze zeggen al heel snel ‘nee’. Ze zien de PvdA als een partij die hen heeft verraden. Bijvoorbeeld als het gaat om de Armeense genocide of andere standpunten over Turkije. Het verhaal dat Kuzu en Öztürk verkondigen over hun ex-partij heeft ook invloed.’

Wel zegt hij te hebben gemerkt dat veel Marokkaanse Nederlanders, in tegenstelling tot veel Turkse Nederlanders, er nog niet van overtuigd zijn of Denk het juiste antwoord is op problemen. Daarnaast denkt hij dat tegelijkertijd steeds meer ‘nieuwe’ Nederlanders beginnen in te zien dat Denk weinig voor elkaar krijgt. ‘Ik geloof dat inmiddels veel Nederlanders met een migratieachtergrond die Denk eerst als een zegen zagen, beginnen in te zien dat polariseren niemand gaat helpen. Na vier jaar kan je aan Denk vragen wat ze allemaal hebben gedaan voor de mensen die ze zeggen te vertegenwoordigen. Als het blijft bij het aankaarten van problemen, dan ben je geen meter opgeschoven. Dan heb je eigenlijk niets voor elkaar gekregen. Ik vraag me af voor hoeveel standpunten Denk in staat zal zijn om andere partijen mee te krijgen om werkelijk voor verandering te zorgen. Dat schiet niet echt op, heb ik het idee.’

Tahtahi erkent dat er een ‘vertrouwensprobleem’ is tussen de PvdA en een grote groep ‘nieuwe’ Nederlanders. ‘Een verwijt dat ik vaak hoor is ‘we hebben in het verleden de PvdA vertrouwd, maar ze hebben ons laten zitten’. Maar ik denk dat het echt aan de kandidaten ligt in hoeverre ze deze groep toch kunnen meekrijgen. De mening van deze mensen wordt vooral gevormd door de gesprekken die met hen worden gevoerd. Flyers of advertenties, hoe effectief je ook denkt dat ze zijn, zullen in dit geval weinig uitmaken.’

Dat de PvdA het zekere voor het onzekere neemt blijkt wel uit de posters die hangen op prominente plekken in verschillende steden. Op één van de posters waarop een moslima met hoofddoek te zien is, staat ‘zeker zijn van een eerlijke sollicitatie’. Of dat effect zal hebben om de vertrokken ‘nieuwe’ Nederlanders terug te winnen blijft een vraagteken, maar Tahtahi is ervan overtuigd dat het compleet afschrijven van de sociaaldemocraten niet verstandig is voor ‘nieuwe’ Nederlanders.

‘Laten we wel eerlijk wezen, de afgelopen dertig, veertig jaar heeft de PvdA heel veel gedaan voor nieuwe Nederlanders’, zegt hij. De PvdA is volgens hem ook nu meer dan ooit nodig in de Nederlandse politiek. ‘In Utrecht heeft de PvdA de afgelopen vier jaar niet meegeregeerd, je ziet toch dat er voor veel kwetsbare groepen verkeerde keuzes zijn gemaakt. Ik ga niet zeggen dat de PvdA heilig is, natuurlijk niet. De PvdA heeft ook veel fouten gemaakt, bijvoorbeeld als het gaat om integratie, de omgang met Nederlanders met een migratieachtergrond. Absoluut.’ Hij noemt een voorbeeld van een fout: ‘Je bent de mensen die kandidaat werden om even snel carrière te maken, kwijt. Er zijn heel vaak mensen op de lijst gezet om stemmen te trekken uit allochtone hoek, vaak waren zij niet capabel of hadden ze geen inbreng in de fractie.’ Maar Tahtahi blijft hoopvol. Hij is ervan overtuigd dat zijn partij de crisis te boven komt. Als hij wordt gekozen wil hij er op toezien dat zijn partij niet weer de verkeerde kant opgaat en dezelfde fouten maakt. ‘Wat kapot is hoeft niet kapot te blijven.’ Er wordt volgens hem heel vaak gesproken over integratie en acceptatie, maar hij denkt dat ‘nieuwe’ Nederlanders vooral een probleem hebben met representatie. ‘Diversiteit moet in alle partijen sterk aanwezig zijn. Als we ons allemaal terugtrekken uit de gevestigde partijen en ons storten op onze eigen minipartijtjes, gaan we het gewoon niet redden. Er zal ook weinig veranderen binnen de PvdA als alle mensen met een migratieachtergrond zich nu volledig gaan keren tegen de partij.’

‘Denk beschouwt de Marokkaanse en Turkse Nederlanders als een homogene eenheid’
Bahreddine Belhaj, nummer drie op de kandidatenlijst van de PvdA in Lelystad, zegt geen last te hebben van vragen of opmerkingen over waarom hij als Marokkaanse Nederlander de PvdA nog niet heeft verlaten. ‘Als je jezelf profileert als ‘een vertegenwoordiger van de Marokkanen’, dan heb je inderdaad een probleem. Marokkaanse Nederlanders gaan daar dan natuurlijk vragen over stellen. Ook op sociale media moet je daar heel terughoudend in zijn, anders werkt dat tegen je. Ik doe dat helemaal niet, mezelf profileren als ‘een vertegenwoordiger van de Marokkanen’. Ik vertegenwoordig mensen die een baan willen. Dat is mijn achterban’, vertelt Belhaj. ‘Als ik zeg dat ik ‘de Marokkanen’ vertegenwoordig, dan ben ik niet anders dan de PVV. Dat is zo vreemd. Ik ben een PvdA-kandidaat die vooral over werkgelegenheid gaat. Of je nou Marokkaan, Turk of Chinees bent, iedereen wilt een baan. Ik ben daarmee bezig en dat begrijpt de kiezer ook.’

Belhaj is duidelijk over zijn keuze voor de PvdA. ‘De PvdA is een middenpartij, een partij die over alles nadenkt. Je hebt allerlei partijen die focussen op een beperkt aantal thema’s, zoals racisme of discriminatie, maar dat is niet het totale pakket. Er spelen ook veel andere belangrijke zaken in Nederland.’

Belhaj kent veel Denk-kandidaten persoonlijk en gunt hen een zetel, maar kritiekloos op de partij is hij geenszins. ‘Ik geloof niet in slachtofferschap. Denk beschouwt de Marokkaanse en Turkse Nederlanders als een homogene eenheid. ‘Je bent een Marokkaan, dus dan doe je dit’, denken ze. Dat is onzin. Er zijn zo veel verschillen binnen de Marokkaanse en Turkse gemeenschappen dat je niet namens deze mensen kan spreken. Voor de eerste generatie Turkse en Marokkaanse Nederlanders was de keuze makkelijk. Het was bijna altijd de PvdA, punt. Daar hoefde men niet verder over te praten, dat was gewoon zo. Maar nu heb je de tweede en derde generatie die beter is opgeleid en vaker een goed doordachte keuze maakt tijdens de verkiezingen.’

Dat Denk veel stemmen gaat binnenhalen staat vast volgens Belhaj. ‘In Amsterdam en in grote steden zullen ze het goed doen, dat weten we allemaal. Ik vind ook dat Denk vertegenwoordiger is van een geluid dat gehoord moet worden. Ze zeggen bepaalde dingen waarvan ik denk ‘daar hebben ze een punt’.’ Belhaj zegt dat hij vroeger te maken heeft gehad met discriminatie. Hij benadrukt dat hij uiteindelijk toch geen vertrouwen heeft in Denk, omdat de partij volgens hem nauwelijks verder kijkt dan het bestrijden van discriminatie. ‘Als we dat oplossen, wat dan? Denk heeft daar geen antwoord op. Met schreeuwen alleen bereik je niets. Aan het eind van de rit zullen veel Denk-stemmers denken ‘allemaal leuk en aardig, maar discriminatie vormt maar een klein deel van onze problemen’. Met one issue-partijen zullen ze geen genoegen nemen.’

Heeft de PvdA volgens Belhaj ook oplossingen voor de kwesties die Denk nadrukkelijk aankaart, zoals discriminatie? ‘Ik geloof het wel’, zegt hij. ‘Maar Denk houdt de PvdA ook scherp. Ze horen natuurlijk ook bepaalde geluiden binnen de samenleving die andere partijen minder snel horen. Het is wel een gegeven dat dankzij de PvdA er echt veranderingen zijn doorgevoerd, zoals anoniem solliciteren. Het mag wat mij betreft een tandje sneller. Zo zou het goed zijn als alle organisaties die subsidie krijgen van gemeentes ook diversiteitsbeleid gaan voeren. Het probleem is wel dat dit gemeenteraadsverkiezingen zijn. Sommige zaken kan je alleen landelijk aanpakken.’

Als ‘nieuwe’ Nederlanders hun problemen écht opgelost willen zien, moeten ze het volgens Belhaj anders aanpakken. ‘Hun kracht ligt niet in het stemhokje, maar in hun portemonnee. Veel mensen van de tweede en derde generatie hebben geld en moeten dat als drukmiddel gebruiken. De zwarten in Amerika hebben hetzelfde gedaan, zo gingen ze op een gegeven moment bepaalde bedrijven boycotten. Toen pas veranderde er wat.’ Als ‘nieuwe’ Nederlanders bijvoorbeeld geen stageplek krijgen, moeten ze volgens Belhaj niet zielig doen, maar vooral de handen uit de mouwen steken. ‘Er zijn zo veel ondernemers met een Turkse of Marokkaanse achtergrond, maak een netwerk, verenig je, zorg zelf voor die stageplekken, geloof in de kracht van je eigen gemeenschap. Je afhankelijk en zielig opstellen is heel zwak.’