Vandaag is het Internationale Vrouwendag. Drie biculturele vrouwen vertellen over ambitie, solidariteit en moederschap.

Hajare Ait Ouaba, trainer School of Etiquette

Voor de in Alkmaar geboren en getogen Hajare Ait Ouaba (35) is iedere dag er een om elkaar als vrouwen te steunen. ‘We leven in een tijd waarin vrouwen elkaar niet altijd het daglicht gunnen en ze voornamelijk bezig zijn met elkaars zwaktes te benoemen’, zegt ze. ‘Erg jammer, want als vrouwen horen we elkaar aan te moedigen en elkaars successen te vieren!’ Ait Ouaba werkt als docent op een school in Heemskerk en is liefhebber van spirituele reizen en watersporten: ‘Recentelijk heb ik een reis naar het Noordpoolgebied gemaakt. Voor mij een ware ontdekkingsreis waarin ik ruimte had om na te denken over het leven en over onze omgang met deze planeet.’

Tijdens haar beginjaren als docente werd Ait Ouaba als biculturele Nederlander steeds vaker geconfronteerd met ongemakkelijke vragen. ‘Of ik een moslima ben. Of ongemakkelijke vragen over ‘dé’ Marokkaanse cultuur, wat dat ook moge zijn. Ik kreeg steeds meer de behoefte om sterker in mijn schoenen te staan en om mijn eigen grenzen te leren bewaken. Toen ik tijdens de lockdown ineens meer tijd had om mij als persoon verder te ontwikkelen ging ik op internet op zoek en kwam ik een pagina tegen over de School of Etiquette. En ik dacht: Oh my God, dit wil ik doen!’

Daarom zette ze meteen de stap om zich aan te melden bij The British school of Etiquette in Londen voor de opleiding tot trainer in de etiquette. ‘Dit is een deftig woord voor prettige en sociale omgangsvormen. Naast de vragen over mijn achtergrond was ik vroeger ook onzeker omdat ik me bewust ben van mijn anders-zijn, als vrouw van kleur. Een oud-collega sprak mij aan en zei: ‘Luister eens, jij bent hier als laatste binnengekomen. Ken je plek. En die is helemaal onderaan.’ Ik moest huilen en ik kreeg echt het gevoel dat ik iets verkeerds had gedaan, namelijk actief deelnemen in het team. Mijn mannelijke collega’s daarentegen steunden mij gelukkig en legden uit dat zij gewoon jaloers op mij was.’

Met haar workshops als etiquettetrainer hoopt Ait Ouaba andere vrouwen te leren om naar hun eigen gevoel te luisteren: ‘Blijf ik mij iets aantrekken van de meningen van anderen? Of kies ik ervoor om mijn eigen journey te volgen, zodat ik trots in de spiegel kan kijken en kan zeggen: girl, you did this’! Dat laatste natuurlijk. Ik doe dingen die ik echt leuk vind en ik trek me dan ook niets aan van scheve gezichten van anderen. En het grappige is, hoe meer je in jezelf vertrouwt en de vrijheid neemt om te doen waar je gelukkig van wordt, des te meer dat gewaardeerd wordt. Ook door personen die in de eerste instantie negatief reageerden of altijd iets van je zullen vinden. Dat zijn vaak de mensen die niet zelf de stap durven zetten om uit hun comfortzone te komen.’

Marukh Ahmad, kalligrafiekunstenares

De Pakistaans-Nederlandse Marukh Ahmad uit Rotterdam is één van de weinige islamitische kalligrafiekunstenaars in Nederland. Onder de naam KiranArt heeft Ahmad muurschilderingen in verschillende moskeeën in Nederland gemaakt. Haar kunstwerken zijn wereldwijd geliefd. Ahmad groeide op in Amsterdam, waar ze op een basisschool met veel aandacht voor kunstzinnige ontwikkeling zat.

‘Tijdens mijn jeugd reisden we met de familie vaak naar Pakistan, waar ik onder de indruk was van de mooie architectuur en moskeeën. Ook mijn nichten inspireerden mij enorm met hun kunst. Ze schilderden mooie oosterse bloemen en planten op glas.’ Al op de basisschool ontdekte Ahmad dat ze goed was in tekenen en had zij een passie voor kalligrafie. Ze ging bij zichzelf te rade waarom de lessen over kunst en cultuur zo eenzijdig waren. ‘We leerden alles over westerse kunstenaars en ik vroeg mij af: waarom zijn we hier in Nederland niet bekend met de prachtige gedichten van Rumi? Of de beeldschone islamitische architectuur zoals de Taj Mahal? Op een gegeven moment ben ik zelf afgereisd naar Turkije, waar ik een cursus Arabische kalligrafie heb gevolgd. Zo heb ik de kunst, waarvan ik de basis van mijn vader had meegekregen, verder ontwikkeld. Terug in Nederland kende ik eigenlijk geen andere kunstenaars die dezelfde passie hadden.’

‘Ik wilde laten zien hoe mooi de islam kan zijn’

Ahmad werkt nu als docente handvaardigheid op verschillende basisscholen. ‘Tijdens de kunstlessen op basisscholen probeer ik kinderen te inspireren om een band te creëren met de islamitische kunst. Net als taal en tradities is dit een verbinding met jouw cultuur. Ik vind het belangrijk dat islamitische kunst blijft bestaan en niet uitsterft. Dit is ook een van mijn missies.’

Haar islamitische kunstwerken zijn voor Ahmad een uiting van verzet tegen de vooroordelen over islam, waar zij al op jonge leeftijd mee te maken kreeg. ‘Opgroeiend in het post 9/11-tijdperk voelde ik al dat veel mensen negatief dachten over de islam. Zij hadden een heel ander beeld over islam dan ik. Ik vroeg mij af: Hoe kan ik mijn geloof in een positief daglicht zetten? Ik wilde laten zien hoe mooi de islam, rijk aan tradities en culturen, kan zijn. Ik denk dat kunst een universele taal is waarmee verbinding wordt gemaakt.’

Ahmad vindt ook dat er te weinig waardering is voor moederschap. ‘De moeder legt de basis in het gezin. In de westerse cultuur wordt ons al vroeg geleerd dat zowel meisjes als jongens later moeten werken. Hoewel ik zelf werkende ben, wil ik graag aan alle vrouwen meegeven dat het heel sterk is om je als vrouw volledig te storten op de opvoeding van jouw kinderen. Moederschap kent veel uitdagingen en is geen makkelijke baan. In onze maatschappij verwacht men dat je als vrouw alles tegelijk moet kunnen: een succesvolle carrière, de opvoeding van jouw kinderen en het huishouden. Ik vind daarom dat we meer aandacht moeten geven aan mom empowerment. Geluk zit hem niet enkel op economisch vlak, maar ook in het samenzijn met familie en vrienden. We moeten de mooie momenten koesteren en elkaar meer tijd en aandacht geven, zodat we meer naar elkaar toe groeien.’

Zoë Papaikonomou, onderzoeksjournalist en auteur

‘Alles wat vrouwelijk is, wordt in onze samenleving nog altijd minder gewaardeerd. Denk aan beroepen waar veel vrouwen werken of het loonschandaal,’ zegt auteur en onderzoeksjournalist Zoë Papaikanomou (42). Ze schreef meerdere boeken, waaronder ‘Heb je een boze moslim voor mij?’ (2018) en De inclusiemarathon (2021). ‘Het is belangrijk dat we ons als vrouwen gezamenlijk verzetten tegen het patriarchaat door ook de machten die we wél hebben te delen en ruimte te maken voor elkaar. Want ook als vrouwen onderling kunnen we een streepje voor hebben vanwege onze huidskleur, afkomst of onze sociaal-economische positie. Ik vind het belangrijk dat we als feministen leren om de macht die wij hebben te delen met elkaar. Dus kijk niet alleen naar jezelf, maar ook naar de vrouwen om je heen en hoe je jouw ruimte met hen kan delen. Journaliste Clarice Gargard zei het ooit mooi in een interview dat ik met haar had voor Nieuw Wij: ‘We moeten elkaar meenemen als we een plek bemachtigen, niet tegenwerken.’

Papaiknomou is half Grieks en half Nederlands en moeder van twee kinderen. Ze geniet ervan om tijd door te brengen met haar gezin. Een rustpunt in deze woelige wereld. Ze groeide op in het Amsterdam-Noord van de jaren tachtig, waar ze aan den lijve ondervond hoe mensen reageerden op verschil in sociale klasse en etnische achtergrond. ‘Wat ik in mijn jeugd meemaakte en om me heen zag gebeuren qua uitsluiting, droeg eraan bij dat ik journalist wilde worden. Deze verhalen zag ik namelijk maar weinig terug in de media. Na mijn studies geschiedenis en Arabisch ging ik als journalist aan de slag en achter de schermen bleken mediaredacties nog veel homogener dan ik had kunnen bevroeden. Ik zag dag in dag uit het resultaat daarvan: beperkte en framende verhalen over heel veel mensen en groepen in onze samenleving.  Ik ben me toen steeds meer gaan verdiepen en richten op het gebrek aan diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid op de werkvloer.’

‘Nu geef ik lezingen en workshops bij organisaties door heel het land over het tegengaan van discriminatie en machtsmisbruik. Wat mij opvalt is dat veel mensen die tot de norm behoren niet inzien dat het begrip diversiteit ook over hen gaat. Ze denken in eerste instantie dat als ik een praatje kom houden ze iets te horen zullen krijgen over vrouwen of afkomst. Maar wanneer je jezelf buiten de discussie over diversiteit zet en dus niet naar jezelf in de spiegel kijkt, dan zul je eigenlijk nooit begrijpen hoe je er ook onderdeel van bent en dus ook medeverantwoordelijk.

‘Inmiddels zet ik de uitsluiting en uitdagingen die ik tegenkom om in een kracht om de machtsverschillen in de samenleving aan te pakken. Het delen van je macht, waarbij ik voortborduur op het begrip intersectionaliteit van Kimberlé Crenshaw, is voor mij de kern. Zo bevorderen quota om meer vrouwen in de top te krijgen vooral witte vrouwen. En als er streefcijfers zijn om meer biculturele Nederlanders aan te nemen dan pakt dat meestal vooral gunstig uit voor biculturele mannen. Biculturele vrouwen trekken hierbij – net als bijvoorbeeld vrouwen met een beperking of transvrouwen – aan het kortste eind. Het is belangrijk hier oog voor te hebben om er wat aan te kunnen doen.’

‘Ik vind solidariteit onder vrouwen ongelooflijk belangrijk: we hebben elkaar nodig om de machtsverschillen in de samenleving te doorbreken. En solidariteit houdt ook in dat je het voor elkaar opneemt terwijl je misschien niet dezelfde mening hebt. Dus als je je bijvoorbeeld uitspreekt tegen de verplichte hoofddoek in Iran, spreek je dan ook uit wanneer vrouwen niet mogen dragen wat ze willen, zoals bijvoorbeeld bij het boerkaverbod.’