Muslim Rights Watch Nederland (MRWN) sleept de Staat voor de rechter. De organisatie, die zich inzet voor burgerrechten van moslims, maakte dat zondag bekend. Het gaat zaken waarin vooralsnog vijf mensen waarschijnlijk ten onrechte met terrorisme zijn geassocieerd.

‘We zijn strijdbaar’, laat Adil el Kanfoudi van MRWN weten. Hij verwacht dat er nog veel meer rechtszaken gaan komen dan de huidige vijf. Zaterdag organiseerde zijn beweging een informatiebijeenkomst voor gedupeerden – die zelf verder op de achtergrond wensen te blijven.

Vorig jaar maakte het onderzoeksjournalistieke programma Argos uitzendingen op televisie en radio over Nederlandse moslims die in het buitenland in de problemen kwamen. Niet omdat ze iets op hun kerfstok hadden. Het betrof bijvoorbeeld Bilal, die met zijn vrouw op wereldreis was. In Sri Lanka bleek echter dat hij op een lijst van Interpol stond, de internationale politieorganisatie die zich bezighoudt met terroristen en zware criminelen. Maar hij was geen van beiden, vertelt hij in Argos.

Of neem leraar en ondernemer Khalid: toen hij met zijn gezin op vakantie ging naar Turkije, hield de douane hem aan bij de grensovergang tussen Oostenrijk en Kroatië. ‘Waarom ben je in Syrië geweest’, vroeg een douanier. ‘Ik ben nooit in Syrië geweest!’, antwoordde Khalid verbouwereerd. Na een lang verhoor mocht hij verder. Maar toen het gezin Turkije binnen wilde rijden, weigerde dat land hen de toegang.

Gediplomeerd beveiliger Walid liep om onverklaarbare redenen zijn droombaan mis bij de Koninklijke Marechaussee. Hij presenteert zich als serieus praktiserend moslim, die het opneemt voor Rohingya en Oeigoeren en kritisch is over de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Bij zijn sollicitatie bij de marechaussee moest er nog een screening plaatsvinden door de geheime dienst AIVD. Formaliteit, hoorde hij. Maar daarna kreeg hij te horen dat hij was afgewezen.

Landelijke politie

Niets wijst erop dat Bilal, Khalid en Walid (niet hun echte namen) iets met terrorisme te maken hebben. Ze hebben geen strafblad en zijn nooit ergens van verdacht geweest. Toch hebben veiligheidsdiensten als de AIVD en de NCTV hen als risico geregistreerd. Daar kwamen ze pas achter, toen ze op reis gingen en tot hun verbazing tegen allerlei onzichtbare muren aanliepen.

Vijf van deze gedupeerden starten nu een rechtszaak tegen de Nederlandse staat. Muslim Rights Watch begeleidt drie van hen. ‘Het gaat om mensen die in djellaba op bedevaart gingen en daarom als verdacht zijn aangemerkt’, licht El Kanfoudi toe. ‘Of mensen die met een verdacht persoon zijn meegereisd, of vanwege hun geloof geen handen willen schudden. Dan denkt de overheid al: die moeten we in de gaten houden.’

Naar aanleiding van de afleveringen van Argos stelde Kamerlid Farid Azarkan (Denk) vragen aan minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz. Aanvankelijk zei Yesilgöz dat mogelijke gedupeerden zelf actie moesten ondernemen om van eventuele terreurlijsten verwijderd te worden. Het ging slechts om enkele uitzonderlijke gevallen, stelde ze. Omdat deze mensen vaak niet weten op welke lijsten en in welke landen ze precies geregistreerd zijn, besloot de regering in oktober 2022 om toch te hulp te schieten. ‘Met politie en Buitenlandse Zaken’ wilde Yesilgöz de gedupeerden helpen.

Daarvan is echter niets terecht gekomen, stelt mensenrechtenorganisatie MRWN, die ook toen al betrokken was bij de ondersteuning van slachtoffers. ‘De Politie Landelijke Eenheid beantwoord informatieverzoeken met aantoonbare onjuistheden en lakt belastende informatie weg’, schrijft de beweging in een persbericht.

Daarom stappen vijf gedupeerden nu naar de rechter. Ze willen de politie en marechaussee dwingen de dossiers en lijsten openbaar te maken, op basis waarvan ze als verdacht zijn aangemerkt. En dan zonder cruciale gedeelten zwart te lakken.

NCTV

Er zijn inmiddels tachtig casussen bekend, vertelt El Kanfoudi. MRWN heeft voor mogelijke gedupeerden een meldpunt opgezet. Sommige verhalen zijn zeer schrijnend. Zo zat een groep mensen bijna een maand in een Spaanse cel.

Bij de overheid is het ‘een rotzooi’, stelt El Kanfoudi, en ook dat draagt eraan bij dat er zo goed als geen actie is ondernomen na Yesilgöz’ toezegging. De politie verwijst mensen die informatie willen inwinnen door naar regionale korpsen, die vervolgens weer terugwijzen naar de landelijke eenheid.

De NCTV speelt volgens El Kanfoudi een belangrijke rol bij de verdachtmakingen. ‘Jarenlang hebben zij weekberichten verspreid in binnen- en buitenland, met daarin mogelijke dreigingen.’ Uit de documentaires van Argos bleek al dat op die manier de namen van mogelijke verdachten zich op allerlei manieren hebben verspreid, ook naar andere landen. Het is nog de vraag of Nederland de macht heeft dat weer ongedaan te maken.

Een van de vijf mensen die nu een rechtszaak aanspannen, is een islamitische prediker uit Utrecht, laat El Kanfoudi weten. De gedupeerden worden bijgestaan door advocate Samira Sabir. ‘Het is een zaak van de lange adem’, schat El Kanfoudi in.

De Politie Landelijke Eenheid geeft aan bij inzageverzoeken de Wet politiegegevens te volgen. ‘De politie is één organisatie’, licht een woordvoerder toe. ‘Wil je als inwoner inzage in de gegevens die de politie over je geregistreerd heeft, dan kun je terecht bij de eenheid waar je woont. Woon je in het buitenland dan kun je terecht bij de Landelijke Eenheid.’