Somalische Nederlanders scoren slecht als het gaat om werkloosheid en criminaliteitscijfers. Maar niet iedereen is even somber over de toekomst van de gemeenschap. De Kanttekening sprak Somalische Nederlanders Ali Ware en Zahra Naleie.

De Somalisch-Nederlandse gemeenschap komt vaak negatief in het nieuws. Genitale verminking, werkloosheid en een moeizame integratie, je krijgt het idee dat niets goed gaat.

Ali Ware, voorzitter van koepelorganisatie FSAN (Federatie Somalische Associaties Nederland), is van mening dat er te harde conclusies worden getrokken uit de negatieve cijfers over zijn gemeenschap. ‘Natuurlijk is het waar dat Somaliërs slecht scoren als het gaat om taal, arbeidsmarkt of integratie’, geeft hij toe. ‘Maar de media en politici vermelden dat zonder het in de context te plaatsen en dat is in dit geval juist cruciaal om het probleem te begrijpen en op te lossen. Eén ding is zeker: veel Somaliërs doen hun stinkende best om een toekomst te hebben in Nederland.’ Hij heeft zo zijn vraagtekens als het gaat om de intentie van politici en journalisten die spreken over ‘de Somaliër’ als probleemgeval. ‘Het vernederen van een hele bevolkingsgroep mag nooit het doel zijn’, aldus Ware.

Maar wat is die context dan, waar Ware de nadruk op legt? ‘We moeten niet vergeten dat veel Somaliërs uit een oorlogsgebied komen waar al bijna dertig jaar wordt gevochten en waar zij zware trauma’s aan hebben overgehouden. Ze komen niet uit een land met een goed functionerende overheid zoals wij die kennen in Europa’. Er zijn volgens Ware daarom ook zo weinig mensen die de kans hebben gehad om naar school te gaan of een opleiding te volgen, waarmee ze in Nederland makkelijker kans zouden maken op een baan. ‘Het is niet zo dat Somaliërs dolblij zijn dat ze in de uitkering zitten. Het heeft allemaal tijd nodig om hier eerst de taal te leren en je vervolgens te laten opleiden tot een niveau in Nederland dat als vanzelfsprekend wordt geacht.’ Een vluchteling uit Iran of Turkije heeft volgens Ware wel vaak de basis in zijn eigen land meegekregen, dus wanneer je een Somaliër vergelijkt met een Iraniër omtrent integratie, taal en arbeidsmarkt, bega je al snel een belangrijke fout. ‘Het is broodnodig om de cijfers te bekijken, zonder de context en achtergrond te vergeten waarin Somaliërs zich bevinden. Je kan niet hetzelfde niveau verwachten van een achtjarige als een dertigjarige, zo ook niet van verschillende bevolkingsgroepen.’

Bijna zeven van de tien volwassen Somalische Nederlanders hebben een bijstandsuitkering, schreef het Centraal Bureau voor Statistiek in 2015. Het jaarrapport 2009 integratie van het Sociaal en Cultureel Planbureau noemde de positie van de Somalische gemeenschap ‘het meest zorgelijk’ van alle migrantengroepen.

Somalische Nederlanders worden ook geconfronteerd met loyaliteitsvragen, zoals kies je voor Nederland of Somalië? ‘Dat kan ik maar niet begrijpen’, zegt Ware. ‘Ze verwachten, gezien de armzalige situatie in Somalië, dat we allemaal zonder enige aarzeling gaan zeggen dat we Nederlanders zijn en niets te maken willen hebben met ons geboorteland. Maar dat is niet zo en we hoeven helemaal niet te kiezen.’ Dankbaar zullen we altijd blijven, zegt hij. ‘Nederland heeft ons heel goed opgevangen, onderdak, sociale voorzieningen en vooral een perspectief op de toekomst gegeven. Ik heb de kans gehad om hier een opleiding te volgen en een prima baan te vinden. Hoe kunnen we dat ooit vergeten?’ Ware is duidelijk: ‘Zowel Nederland als Somalië is mijn land. Waarom verwachten ze dat we het land van ons verleden de rug toekeren? We zijn allemaal Nederlanders met verschillende achtergronden en moeten ervoor zorgen dat Nederland een veilig en mooi land blijft voor onze kinderen en kleinkinderen.’

Zehra Naleie, een Somalische Nederlander die zich inzet voor verschillende organisaties in Nederland, herkent het negatieve beeld dat geschetst wordt over Somalische Nederlanders maar ziet ook lichtpuntjes. ‘Het is natuurlijk nooit prettig om geassocieerd te worden met uitkeringstrekkers of criminelen. De realiteit is helaas niet rooskleurig. Ze hebben vaak de competenties, de taal en vaardigheden niet om een geschikte baan te vinden. Natuurlijk kan men ze dat kwalijk nemen, maar het is ook niet echt een verrassing gezien de situatie in Somalië.’ Daarom moeten we volgens Naleie ook naar de vooruitgang kijken die is geboekt door de jaren heen. ‘De Somalische gemeenschap heeft een grote sprong vooruit gemaakt als je kijkt naar tien jaar geleden. Veel jongeren spreken de taal vloeiend, studeren aan hogescholen en universiteiten en zullen waarschijnlijk minder vaak in aanraking komen met criminaliteit, dan de generaties daarvoor. Wat mij betreft mag het wel wat vaker over zulke positieve ontwikkelingen gaan.’

Eén van de onderschatte eigenschappen van Somalische Nederlanders, zegt Naleie, is dat ze heel erg ondernemend zijn. ‘Je hoort steeds vaker dat ze Nederland verruilen voor Engeland, omdat ze het ondernemersklimaat daar gunstiger vinden. Ook in Somalië beginnen Somalische Nederlanders, vaak jong en goed opgeleid, een bedrijf.’ Hoewel Somalië vaak in het nieuws komt met oorlog, aanslagen en armoede, is er volgens Naleie ook sprake van een gestage economische groei die meer kansen biedt voor Somalische ondernemers, ook uit Nederland. ‘Het is overal, vooral in hoofdstad Mogadishu booming business.’ Je ziet volgens haar de vooruitgang die het land heeft geboekt vooral wanneer je daar een lange tijd niet meer bent geweest. ‘Dat was ook voor mij het geval. Ik kwam daar na een aantal jaren en ik kon mijn ogen niet geloven. Somalië is niet meer het oude Somalië van twintig jaar geleden en dat zien Somalische Nederlanders ook.’