Denk wil ook in Rotterdam meedoen aan de aankomende gemeenteraadsverkiezingen. Is de partij concurrent of bondgenoot van Nida? De Kanttekening vroeg dat aan politicologen.

Nu de gemeenteraadsverkiezingen (21 maart 2018) naderen wordt volop gespeculeerd over de vraag of Denk het succes dat ze tijdens de Tweede Kamerverkiezingen afgelopen maart boekte, kan herhalen. De partij behaalde afgelopen maart drie zetels met meer dan tweehonderdduizend stemmen. Ze passeerde daarmee onder meer de PvdA en het CDA in Rotterdam.

Denk heeft bekendgemaakt mee te doen aan de gemeenteraadsverkiezingen in onder meer Amsterdam, Utrecht, Alkmaar, Roermond en Veenendaal. De vraag of Denk ook meedoet in Rotterdam, waar Nida al langer een vergelijkbaar kiezersprofiel dient als Denk, is nog niet bekend. Denk heeft wel duidelijk gemaakt dat ze dat heel serieus overweegt.

De fractievoorzitter van Nida, Nourdin el-Ouali, zei desgevraagd tegen deze krant dat hij niet wil speculeren over Denk zolang niet duidelijk is of de partij ook werkelijk meedoet in Rotterdam. Eerder zei Denk-leider Tunahan Kuzu dat het geen geheim is dat zijn partij gesprekken voert met Nida. Het AD meldde onlangs dat een mogelijke samenwerking tussen de twee partijen in Rotterdam inmiddels van tafel is.

De partijvoorzitter van Nida, Nurullah Gerdan, vindt het geen verrassing dat Nida niet in zee gaat met Denk. ‘Zo’n twee, drie jaar terug heb ik, destijds als vice-voorzitter, de toekomststrategie van Nida besproken tijdens de algemene ledenvergadering. Ik heb toen ook toegelicht dat we met meerdere partijen in het land in gesprek zijn over mogelijke samenwerking. Aan de hand van een discussie kwam toen duidelijk naar voren dat Nida hoe dan ook een zelfstandige en autonome partij moest blijven. Daar sta ik als bestuurder van deze partij dan ook achter, want ik geloof in onze eigen kracht en ons eigen geluid.’ Zo reageerde Gerdan in een recente verklaring. Volgens hem is het belangrijk te beseffen dat de twee partijen elkaars vijanden niet zijn. ‘Ondanks verschillen zijn er ook overeenkomsten. Zeker in de prioriteit die beide partijen geven aan het streven naar een inclusieve samenleving. Nida werkt altijd, met welke partij dan ook, samen om gedeelde uitdagingen in de samenleving aan te gaan. We dienen elkaar hierin niet in de weg te zitten of te versnipperen, maar elkaar de ruimte te geven in het belang van die gedeelde uitdagingen.’

Dat er inhoudelijk veel overeenkomsten zijn tussen Nida en Denk is duidelijk. Volgens politicoloog en universitair hoofddocent Floris Vermeulen (Universiteit van Amsterdam) zijn het vooral de Turkse roots in Denk die het verschil maken met Nida. ‘De partij voelt zich sterker verwant met de thema’s die binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap spelen. De situatie in Turkije bijvoorbeeld of hoe Turkse Nederlanders negatief worden belicht in de media. Het zijn thema’s die door Denk gemakkelijker op te pakken zijn dan door Nida. Daarin heeft Denk zeker een voorsprong.’

Vermeulen wijst erop dat Denk polariseert. ‘Nida heeft heel erg expliciet geprobeerd groepen met verschillende etnische achtergronden met elkaar te verbinden, en is daar grotendeels in geslaagd. Nida is daar heel bewust mee bezig. Bijvoorbeeld de manier waarop Nida-leden mensen aanspreken en de namen die op de lijst van de partij staan laten dat duidelijk zien. Denk zegt ook voor verbinding te gaan, maar in de praktijk zie je daar weinig van terug. Denk schuwt het niet om andere groepen aan te vallen en vooral verschillen te benadrukken. In die zin is Denk misschien toch meer een populistische partij. Denk doet er alles aan om vooral zo veel mogelijk stemmen te krijgen. Nida lijkt wat bedachtzamer te werk te gaan en behoudt meer een lange termijn perspectief. Het probleem is echter dat het zonder een harde toon veel moeilijker is om snel grote groepen te mobiliseren, dat heeft Denk goed in de gaten.’ Wat als Denk meedoet in Rotterdam? ‘Dan gaat Nida veel stemmen verliezen. Vooral de conservatieve Turks-Nederlandse Rotterdammer zal moeten kiezen en ik denk dat de keuze eerder op Denk valt dan op Nida.’ Van een tweedeling op basis van etniciteit zal volgens Vermeulen hoogstwaarschijnlijk geen sprake zijn. ‘Ik geloof niet dat Turkse Nederlanders massaal op Denk en Marokkaanse Nederlanders massaal op Nida gaan stemmen. De strijd zal meer gaan om de vraag welke partij de belangen van deze groep Rotterdammers beter kan behartigen. Ze gaan kiezen tussen een partij die erg agressief optreedt en expliciet het conflict opzoekt en een partij die veel meer probeert een brug te slaan en andere partijen op zijn minst poogt mee te nemen in de eigen politieke agenda.’

André Krouwel, politicoloog (Vrije Universiteit Amsterdam) en oprichter van Kieskompas, ziet weinig verschil tussen Denk en Nida. De aanhangers van beide partijen kijken volgens hem ook niet of nauwelijks naar inhoudelijke verschillen. ‘De kiezers van deze partijen zijn meestal volstrekt ongeïnteresseerd in de inhoud. Als je ze vraagt wat Denk of Nida hebben gestemd in de gemeenteraad of welke moties ze hebben gesteund, dan weet vrijwel niemand dat. Het is een puur etnische stem zonder enige inhoud.’ Krouwel vergelijkt aanhangers van de twee partijen met die van Geert Wilders en Donald Trump. ‘Zijn aanhangers weten vaak alleen dat hij tegen de islam en migratie is, that’s it. Dat heet directional theory of voting. Het is een politiek van de richting, niet van de inhoud. Dat geldt ook voor Nida en Denk. Je ziet dit soort stemgedrag ook bij de achterban van Trump. Zowel een stem op Denk als Nida is een etnische stem, bijna ongeacht wat de partijen zeggen, ze zullen hun aanhangers behouden.’

Krouwel gelooft dat Denk in Rotterdam relevanter zal zijn dan Nida. Toch heeft Nida volgens hem een voordeel dat Denk niet heeft. ‘Het is een gegeven dat de mobilisatie van etnische stemmen niet plaatsvindt op basis van het verkiezingsprogramma, maar op basis van persoonlijke contacten. Zulke partijen leveren feitelijk een dienst aan bijvoorbeeld imams, moskeeën en politieke organisaties van Turken en Marokkanen. De kans is heel groot dat het cliëntelisme intact blijft en niet iedereen overstapt naar Denk, omdat ze simpelweg te veel geïnvesteerd hebben in Nida.’

Ook de PVV heeft bekendgemaakt dat ze in 2018 wil meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam. ‘Als ook Denk de Rotterdamse gemeenteraad ingaat zal het tot heel grote spanningen kunnen leiden, in een stad waar men daar totaal niet op zit te wachten’, zegt Krouwel. ‘We gaan naar Amerikaanse toestanden waarin continue de polarisatie wordt benadrukt en weinig mensen bezig zijn met consensusdemocratie en waarheidsvinding. De PVV, het Forum voor Democratie en Denk zijn allemaal heel anti-Nederlands. Ze verraden de kern van de Nederlandse democratie.’