Recentelijk ontstond de #StopAsianHate-beweging om meer aandacht te vragen voor anti-Aziatisch racisme. Ook in Nederland sloeg de beweging aan en hebben er inmiddels twee #StopAsianHate-demonstraties plaatsgevonden. Dit, terwijl anti-Aziatisch racisme langer teruggaat dan vandaag. ‘Het verschil is nu de kracht van social media.’

Het schietincident in Atlanta, waarbij acht mensen omkwamen, waaronder drie Oost-Aziatische vrouwen, was in maart aanleiding voor demonstraties in de Verenigde Staten. Sinds het begin van de coronapandemie was daar al een toename van racistische aanvallen op Aziatische mensen, blijkt uit onderzoek door onderzoeksbureau Pew. De hashtag #StopAsianHate ontstond om anti-Aziatisch racisme en haatmisdrijven tegenover Aziatische mensen aan de kaak te stellen.

Deze hashtag waaide vervolgens over naar Nederland, evenals de bijbehorende demonstraties. Eind maart en begin april kwamen honderden mensen naar Amsterdam om te demonstreren tegen anti-Aziatisch racime. Afgelopen jaar werden er ook hier steeds meer meldingen gemaakt van racisme en discriminatie tegen mensen met een Oost-Aziatische achtergrond, zoals verbaal geweld, ongelijke behandeling en pesten.

Dat blijkt uit de nieuwste monitor Discriminatiezaken van het College voor de Rechten van de Mens en een recent rapport van Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS). KIS stelt ook dat het coronavirus heeft geleid tot meer discriminatie tegenover Oost-Aziatische Nederlanders. Deze groep heeft sindsdien meer angst voor fysiek en verbaal geweld. ‘Daarnaast heeft het bij de respondenten het bewustzijn gecreëerd dat zij tot een minderheidsgroep behoren en hun het gevoel gegeven dat zij (verbaal) mogen optreden tegen discriminatie’, aldus KIS.

Nederlandse organisaties zoals Pan Asian Collective, Asian Raisins en Stichting Meer Dan Babi Pangang proberen dit onderwerp al langere tijd aan het licht te brengen. Het racisme is niet vorig jaar pas begonnen, menen zij, maar begint al op jonge leeftijd bij het verjaardagsnummer Hanky Panky Shanghai, vertelt Julie Ng, medeoprichter van Stichting Meer Dan Babi Pangang. ‘Racisme jegens Aziaten is er altijd al geweest.’ Dit bespreekbaar maken is lastig, voegt ze toe. Slachtoffers van zulk racisme krijgen dan vaak te maken met micro-agressies: ‘Als je er iets over aangeeft, wordt het teruggedraaid naar jou.’ Als in: het was maar ‘een grapje’ en het slachtoffer zou zich aanstellen.

De reden dat het racisme tegen Aziatische Nederlanders onderbelicht blijft, heeft volgens Ng onder andere te maken met de geschiedenis van de Chinese gemeenschap in Nederland. ‘De Chinese gemeenschap is nooit erkend geweest als minderheid. Vaak waren ze op zichzelf toegewezen.’ Volgens haar waren eerdere generaties Chinese migranten als nieuwkomers vooral bezig met overleven en werken aan een betere toekomst. ‘Zij hebben niet de middelen gehad om racisme te bevechten. Het is bijvoorbeeld ook lastig om een klant aan te spreken die racistische opmerkingen maakt.’

‘Het idee dat Aziaten deugdzaam en volgzaam zijn is heel moeilijk om los te laten’

Hui-Hui Pan beaamt dit: ‘De eerste generatie heeft keihard gewerkt, zoals vaker voorkomt bij minderheden met een migratieachtergrond.’ Pan is oprichter van Pan Asian Collective (PAC), dat wil zorgen voor meer zichtbaarheid en representatie van Aziatische Nederlanders in de Nederlandse samenleving en media. Ook volgens Pan wordt anti-Aziatisch racisme vaak gebagatelliseerd doordat racistische opmerkingen worden bestempeld als grap. Daarom blijft het onderbelicht, denkt ze. ‘Terwijl de reikwijdte even dramatisch is als bij elke andere minderheid’, legt ze uit. Deze groep blijft echter onzichtbaar.

Ook het concept van ‘modelminderheid’, dat duidt op de stereotyperende rol van Aziatische mensen in de samenleving en een groter sociaaleconomisch succes dan andere groepen, speelt een grote rol, zegt Pan. ‘Je wordt geacht om op een bepaalde manier te acteren: het idee dat Aziaten deugdzaam en volgzaam zijn is heel moeilijk om los te laten.’

De manier waarop Aziatische mensen gepresenteerd worden in de media heeft daar ook mee te maken. Het gaat volgens Pan ook met name om de beeldvorming van Aziatische mensen: welke rollen krijgen ze en hoe worden ze gezien? Pan ziet vooral een oriëntaals beeld van voornamelijk Aziatische vrouwen: ‘Onderdanig, luistert goed, volgzaam, seksueel getint.’ Ook de fetisjering van Aziatische vrouwen speelt daarin een grote rol. ‘Aziatische vrouwen zie je vaak alleen terug in dienstverlenende rollen, maar hebben geen leading role. Het gaat ook om de beeldvorming in bladen.’

Er komt nu echter meer beweging op gang, zoals te zien is bij de #StopAsianHate-demonstraties, waar enkele honderden mensen op afkwamen in Amsterdam. De nieuwe generatie spreekt zich langzamerhand meer uit, zegt Pan. ‘Het verschil is nu de kracht van social media. Hiermee heb je een groter bereik en het is makkelijker om je online uit te spreken.’ Voorheen was het voor de kleinschalige en verdeelde gemeenschap lastig om van zich te laten horen, maar social media en nieuwe initiatieven dragen bij aan meer zichtbaarheid.

Asian Raisins en PAC begonnen in 2020 bijvoorbeeld de online campagne ‘Het is maar een grapje’ en dit jaar de fotocampagne ‘Ik lach niet’. Hiermee laten ze verschillende illustraties en portretfoto’s zien van Aziatische Nederlanders met racistische opmerkingen waar ze mee te maken hebben gehad. De campagne probeert daarmee anti-Aziatisch racisme in de Nederlandse samenleving aan te kaarten.

Zelf wel inclusief genoeg?

Hoewel de #StopAsianHate-beweging is ontstaan in de Verenigde Staten, is het belangrijk om deze beweging ook in Nederland kenbaar te maken, vinden zowel Pan als Ng. ‘Er is in Nederland ook wel degelijk sprake van Asian hate,’ vertelt Ng. ‘Het maakt niet uit uit welk Zuidoost-Aziatisch land je roots liggen. Die worden allemaal over één kam geschoren en daardoor word je een doelwit en vereenzelvigd met het coronavirus.’

‘Nu gaan we er echt werk van maken om ons ook meer hoorbaar te maken over anti-Aziatisch racisme. #StopAsianHate is belangrijk omdat het een kanteling betekent in de beeldvorming.’ vertelt Pan. Volgens haar wordt anti-Aziatisch racisme vaak niet gezien als een hate crime naar Aziaten. Dat heeft te maken met het stereotype beeld dat iedereen die er Aziatisch uitziet ‘Chinees’ is’, wat volgens Pan ook bijdraagt aan de omvang van het racisme.

De beweging krijgt ook kritiek omdat zij zich exclusief zou richten op Oost-Aziaten en mensen met een ‘Chinees’ uiterlijk. Daarbij ontstaat de vraag of de beweging wel inclusief is voor alle mensen met een Aziatische achtergrond.

Rochelle van Maanen van het Dekolonisatie Netwerk Voormalig Nederlands-Indië meent dat de beweging niet inclusief is naar bijvoorbeeld bruine Aziaten. Daarmee doelt ze niet alleen op Oost- en Zuidoost-Azië, maar ook bijvoorbeeld Pakistanen. Zij zouden zich niet kunnen identificeren met de beweging. Van Maanen: ‘Mijn kritiek ligt op de term ‘Asian’. In mijn optiek gaat het heel erg over Oost-Azië, gepercipieerd worden als Chinees en anti-Chinees racisme.’

‘Het maakt niet uit uit welk Zuidoost-Aziatisch land je roots liggen. Die worden allemaal over één kam geschoren’

Dat is niet voldoende, volgens Van Maanen. De omvang van het continent Azië is namelijk groot en divers van aard. Er zijn ook bepaalde machtsverhoudingen, voortkomend uit het koloniale verleden, die erkend moeten worden door de beweging, vindt Van Maanen. ‘Chinezen hebben bijvoorbeeld in de koloniale tijd in Indonesië bepaalde privileges ten aanzien van inheemse inwoners.’

Die ongelijkheid uit zich onder andere in colorism, ofwel discriminatie op basis van kleur. ‘In Oost-Azië zijn de schoonheidsidealen gebaseerd op Zuid-Korea’s ideaal van een lichte kleur en een schone huid.’ Van Maanen stelt dat we ‘naar ons eigen privilege moeten kijken binnen koloniale structuren’. Het is dus belangrijk om te kijken naar kleur binnen de beweging. Daar ziet Van Maanen nu langzamerhand verandering in komen. Zo merkt ze op dat platforms als Asian Raisins inclusiever werken met de term Asians en werd ze zelf uitgenodigd als spreker bij de tweede #StopAsianHate-demonstratie.

Pan geeft als medeorganisator ook aan dat er bewust diverse sprekers waren uitgenodigd bij de demonstraties. ‘Het idee achter het programma is om de reikwijdte te verbreden. Niet alleen over Oost-Azië maar over de hele regio.’ Ze onderschrijft het idee dat verschillende groepen meer samen moeten werken om nog meer bewustwording te creëren.

‘Inclusiviteit is niet alleen colorism ontmantelen maar ook, onder andere, queer Aziaten erbij betrekken’, voegt Van Maanen toe. Het doel: één grote inclusieve beweging die de diversiteit van de verschillende gemeenschappen bij elkaar brengt.