Mike Pompeo, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, bezocht vorige week Marokko.

Voorafgaand aan het bezoek berichtten Israëlische media dat Pompeo zich tijdens het bezoek hard zou maken voor een betere relatie tussen Israël en Marokko. Maar achteraf zei Pompeo: ‘Nee, dat is niet besproken en is een Israëlisch verzinsel.’

Ook berichtten diverse media dat koning Mohammed VI het bezoek van Benjamin Netanyahu weigerde. De Israëlische premier zou samen met Pompeo naar Marokko gaan, maar de Marokkaanse koning zou hier een stokje voor hebben gestoken. Zit een betere relatie tussen Israël en Marokko er dan echt niet in?

Marokko en Israël hebben geen officiële, diplomatieke relatie, maar dat betekent niet dat de twee landen helemaal geen banden hebben. Er is een economische relatie die zich grotendeels ‘in het geheim’ afspeelt. Er vinden Israëlische investeringen in Marokko plaats, het Noord-Afrikaanse koninkrijk verwelkomt Israëlisch toerisme en is zelfs één van Israëls grootste handelspartners in Afrika. Bovendien werken beide landen samen op het gebied van veiligheid.

Voor Marokko is het belangrijk dat deze banden min of meer geheim blijven. In de officiële statistieken van het koninkrijk is Israëlisch geld bijvoorbeeld niet terug te vinden. Andersom zijn de handelscijfers wel openbaar in Israëls statistieken. Israël wil namelijk wel een publieke relatie met Marokko.

‘Israël wil al sinds de jaren negentig, de tijd van de Oslo-akkoorden, een officiële relatie met Marokko opbouwen. Er waren in die tijd ook diplomatieke missies in Marokko en Israël’, vertelt Bruce Maddy-Weitzman. Hij is Israël-Marokko-expert en hoogleraar aan de aan de universiteit van Tel Aviv, waar hij de vakken Midden-Oosten Studies en Afrikaanse geschiedenis verzorgt.

‘Israël vraagt zich af: waarom maken we het niet officieel?’

Het contact tussen Israël en Marokko werd in 2000 stilgelegd na de Tweede Intifada, de Palestijnse opstand. Om de zoveel jaar komt het vraagstuk opnieuw naar boven: wanneer krijgen Israël en Marokko een diplomatieke relatie? Niet alleen Israël maar ook de Verenigde Staten profiteren van zo’n officiële relatie.

Coalitie tegen Iran

Een betere band tussen Marokko en Israël zou president Donald Trump helpen om de Palestijnen te overtuigen zijn vredesplan te steunen, omdat hij dan ook op steun in de Arabische wereld zou kunnen rekenen. Daarnaast is Marokko een belangrijke speler op het gebied van terrorismebestrijding.

Sinds de aanslagen in Casablanca in 2003, waarbij 45 mensen om het leven zijn gekomen, is Marokko actief bezig om het terrorisme te bestrijden. Het land wordt gezien als een expert in de regio op het gebied van terrorismebestrijding. Een officiële band tussen Marokko en Israël zou voor de Verenigde Staten de deur openen om een sterke coalitie op te zetten met Israël en Arabische landen tegen Iran.

Hoewel Marokko geen officiële diplomatieke banden met Israël onderhoudt zit Marokko wel in het ‘anti-Iran-kamp’. Sinds de Iraanse revolutie van 1979 zijn de banden tussen Marokko en Iran zwak. Dat komt omdat de sjah, die tijdens deze revolutie zijn koffers moest pakken, juist wel goede banden had met Rabat.

In 2018 beschuldigde Marokko Iran van het vervoeren van wapens naar de Westelijke Sahara, waar de onafhankelijkheidsbeweging Polisario de Marokkaanse bezetting bestrijdt. Hoewel Iran de beschuldigingen ontkende, besloot Marokko toen de banden compleet te verbreken.

Deze gedeelde vijand maakt een goede relatie met Marokko voor Israël extra belangrijk. ‘Een goede band tussen Israël en Marokko zou aantonen dat Israël een ‘normaal’ land in de regio is, met normale banden met Arabische landen’, zegt Maddy-Weitzman. ‘Voor een deel bestaan deze banden ook al. Israël vraagt zich daarom af: waarom maken we het niet officieel?’

Geen voordelen voor Marokko

Voordat Pompeo vorige week donderdag Marokko bezocht, ontmoette hij de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in Portugal. ‘Waarschijnlijk heeft Pompeo de mogelijkheid van een betere relatie tussen Israël en Marokko wel met Netanyahu besproken. De regering-Trump zoekt altijd manieren om Netanyahu te helpen, maar heeft hierbij een misrekening gemaakt’, aldus Maddy-Weitzman.

Volgens de hoogleraar zijn er voor Marokko te weinig voordelen verbonden aan diplomatieke banden met Israël. De Palestijnse kwestie is een gevoelig onderwerp in Marokko. Tegen Israël bestaat veel weerstand. Niet alleen de man in de straat maar ook verschillende overheidsleden maken zich hard voor de Palestijnse zaak. Er is een roep om de handel en investeringen vanuit Israël beperken. Een officiële relatie met Israël zou voor veel onrust zorgen in Marokko.

‘Eigenlijk is er in die tien jaar niets veranderd’

Een goede relatie met de Verenigde Staten is voor Marokko wel belangrijk, maar ook daar valt volgens Maddy-Weitzman weinig meer te winnen. Amerika en Marokko hebben al lange tijd een goede relatie.

De relatie kwam op scherp te staan, toen er in 2016 geruchten waren dat Marokko 12 miljoen dollar aan de Clinton Foundation zou doneren als de stichting Marokko zou bezoeken. Van zowel de donatie als het bezoek kwam niets terecht, maar Trumps vertrouwen in Marokko was geschaad.

In de laatste maanden lijkt de relatie tussen de VS en Marokko echter volledig te zijn hersteld, met niet alleen Pompeo’s bezoek maar ook met het bezoek van Ivanka Trump in november. Ook het opstappen van veiligheidsadviseur John Bolton draagt hier volgens Maddy-Weitzman aan bij. Bolton probeerde namelijk actief Marokko’s activiteiten in de Westelijke Sahara te beëindigen.

Maddy-Weitzman: ‘Zonder die obstakels heeft Marokko alle Amerikaanse steun die het land nodig heeft. Dus hoeft Marokko geen relatie met Israël op te bouwen in ruil voor extra steun.’

Voorlopig geen publieke relatie

Een officiële, diplomatieke relatie tussen Marokko en Israël lijkt er in de nabije toekomst niet in te zitten. Wanneer wel? Dat weet eigenlijk niemand. Volgens de hoogleraar moet er nog veel gebeuren voordat Marokko zal overwegen zijn relatie met Israël publiek te maken.

‘De Verenigde Staten zouden hetzelfde spelletje met Marokko kunnen spelen als zij met Israël deden. Donald Trump erkende Israëls soevereiniteit over de Golanhoogten. Zo’n zelfde deal zouden de Verenigde Staten het Noord-Afrikaanse koninkrijk ook kunnen aanbieden: erkenning van Marokko’s controle over de Westelijke Sahara in ruil voor een diplomatieke relatie met Israël. Maar ik denk niet dat de Amerikanen zo’n deal zullen voorstellen.’

Een andere belangrijke kwestie blijft die van de Palestijnen. Een concrete oplossing voor de Palestijnse kwestie zou volgens Maddy-Weitzman de situatie voor Marokko veranderen, maar hij denkt dat deze oplossing nog wel even op zich laat wachten. De vraag wanneer Marokko en Israël een echte diplomatieke relatie zullen starten, blijft daarom voorlopig onbeantwoord.

Maddy-Weitzman is er gelaten onder: ‘Tien jaar geleden deed ik een interview over ditzelfde onderwerp voor een Franstalige krant in Marokko. Mijn antwoorden waren toen hetzelfde. Eigenlijk is er in die tien jaar niets veranderd.’