Terwijl de Palestijnen in Gaza met humor op sociale media reageren op de coronacrisis, proberen de autoriteiten koste wat het kost een rampscenario te voorkomen. Israël heeft het gebied bezet en controle over de grens, maar laat weinig van zich horen.

De Gazastrip staat bekend als de grootste openluchtgevangenis ter wereld. Met twee miljoen mensen op een gebied ongeveer twee keer zo groot als Texel is het ook nog eens het meest dichtbevolkte stukje land in de wereld. Terwijl de rest van de wereld worstelt met de gezondheidscrisis naar aanleiding van COVID-19 zit Gaza – met slechts zeventien gemelde coronagevallen – ook in lockdown. Het verschil is dat de Gazastrip ook voor de uitbraak van het coronavirus al in een lockdown zat, door de blokkade die meer dan tien jaar geleden door Israël werd opgelegd.

Voor de uitbraak van het coronavirus ging chirurg Mohamed Reyad Hajjaj iedere dag naar zijn werk bij het Al-Shifa ziekenhuis in Gazastad. In april zag hij het dagelijks leven langzaam veranderen. De scholen en moskeeën gingen dicht en de restaurants in Gaza waren tot voor kort gesloten. Iedereen die binnenkomt moet voor 21 dagen in quarantaine en het beperken van sociale contacten wordt door de autoriteiten streng geadviseerd.

Op zijn werk is er voor Hajjaj weinig veranderd. Hij heeft er nog geen coronapatiënt gezien, die zijn er per slot van rekening ook nauwelijks. Ondanks het lage aantal besmettingen lijken de autoriteiten in het Palestijnse gebied de risico’s serieus te nemen. Voor de inwoners ligt dat volgens de chirurg anders: ‘De mensen hier zijn zo ongeïnteresseerd dat het dom is. Ze lezen verhalen en zien video’s van over de hele wereld over het virus, en toch doen ze alsof ze niet weten dat het levensgevaarlijk is.’

Net als de chirurg houdt mensenrechtenactivist Mohamed Abu Sitta daarom zijn hart vast. ‘De Gazanen zijn roekeloos. Ze hebben zoveel crises en oorlogen meegemaakt, dat zij zich nergens meer druk om maken – zelfs niet om de dood.’

Slechte gezondheidszorg

Een grotere uitbraak met meerdere besmettingen zou volgens de activist een ramp zijn. ‘Er zijn niet genoeg ziekenhuizen. De ziekenhuizen die er zij kunnen zich niet goed voorbereiden op een uitbraak, omdat er onvoldoende intensive care bedden en beademingsapparaten zijn.’

Volgens Dana Moss van actiegroep Physicians for Human Rights Israel (PHRI) zaten de mensen in Gaza ook voor de coronavirusuitbraak in een barre situatie. ‘Er zijn weinig sanitaire voorzieningen. Dokters en verpleegkundigen kunnen niet buiten Gaza studeren. Hierdoor blijft de gezondheidszorg op een lager niveau dan bijvoorbeeld in Israël.’

De Gazastrip kent op dit moment 87 intensive care-bedden met beademingsapparatuur. Matthias Schmale, uitvoerend directeur van de VN in Gaza, waarschuwde in april al dat als slechts tweeduizend van Gaza’s twee miljoen inwoners ernstig ziek zouden worden van het coronavirus, het zorgsysteem volledig zou overstromen.

‘Als wanhopige mensen nergens naartoe kunnen tijdens een uitbraak, of als zij ziek zijn, wetende dat medische hulp aan de Israëlische kant beschikbaar is, dan zullen ze proberen door het grenshek heen te dringen,’ zegt Schmale tegen EUobserver.

PHRI bracht in de afgelopen zes weken 100.000 shekel (ongeveer 26.000 euro) aan medische apparatuur naar de Gazastrip. Volgens Moss is dat lang niet genoeg.

‘Gaza heeft meer handgel, gezichtsmaskers en andere persoonlijke bescherming nodig. Maar er is meer aan de hand dan alleen de gevaren van het coronavirus. Gaza is al dertien jaar volledig afgezonderd van de rest van de wereld. Veel patiënten gaan normaal gesproken naar ziekenhuizen in Oost-Jeruzalem of Israël, maar zij krijgen nu geen vergunning van Israël om Gaza te verlaten. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met kankerpatiënten die nu niet geholpen kunnen worden?’

Moss vindt dat Israël het beleid ten aanzien van Gaza fundamenteel veranderen moet. ‘Deze crisis legt veel onderliggende problemen bloot, zoals de slechte sanitaire voorzieningen en de slechte gezondheidszorg, als gevolg van de blokkade. Als bezetter heeft Israël de verantwoordelijkheid om de rechten van de mensen in Gaza te respecteren, gezondheid is daar onderdeel van.’

‘De Gazanen hebben zoveel crises en oorlogen meegemaakt, dat zij zich nergens meer druk om maken – zelfs niet om de dood’

Physicians for Human Rights Israel bood vorige week een petitie aan de bij de Hoge Raad van Israël, waarin de actiegroep Israël vraagt de Gazastrip en de Westelijke Jordaanoever te helpen bij het bestrijden van Covid-19. Ook moet Israël met een plan komen hoe deze hulp eruit zou moeten zien. ‘Het is geen politieke kwestie meer, maar een kwestie van gezondheid. Israël zou meer van zijn kennis en protocollen moeten delen, naast het beschikbaar stellen van benodigdheden als alcoholgel’, aldus Moss.

De Israëlische Hoge Raad neemt later deze week een besluit over de petitie van Physicians for Human Rights. Maar ook daarna heeft Israël nog altijd de touwtjes in handen. Van de eerste honderd duizend testkits die Israël bemachtigde, gingen er slechts tweehonderd naar Gaza en vierhonderd naar de Westelijke Jordaanoever. Ook na de uitslag van de Hoge Raad ligt het definitieve besluit bij de Israëlische overheid. Het zou daarom goed kunnen dat de bewegingsvrijheid en medische benodigdheden beperkt blijven.

Toch hoopt Moss dat met hulp van de Hoge Raad en druk vanuit de internationale gemeenschap Israël zal besluiten Gaza uitvoeriger te steunen. ‘Dat de Hoge Raad onze petitie in behandeling heeft genomen, is al een goed teken.’

Coronahumor

Het coronavirus in Gaza lijkt vooralsnog onder controle. En terwijl het virus in de rest van de wereld grote paniek veroorzaakt, vallen de Palestijnen terug op humor.

‘Nu het coronavirus grensoverschrijdend is, lijkt het erop dat het belegerde Gaza de veiligste plek ter wereld zal zijn’, grapt de Palestijnse HR-consultant Taysir Balbisi uit Gaza op Twitter.

‘We zijn niet gestorven aan vier oorlogen, chemische aanvallen, giftige gassen die de helft van onze jeugd bij het de grens met Israël heeft ingeademd, bommen of fosfor. Denk je dat we zouden sterven aan corona? Rustig aan, mensen’, schrijft activiste Nadia AbuShaban op Facebook.

Ook de eerdergenoemde activist Abu Sitta ziet ironie in de huidige situatie: ‘De blokkade en de isolatie waar wij in Gaza onder lijden, heeft ons eigenlijk beschermd tegen het virus.’