Op 4 juli mogen de Britten weer naar de stembus. Labour lijkt af te steven op een overwinning, maar de grote vraag is of het een aardverschuiving zal zijn, of een Pyrrusoverwinning. In sommige kiesdistricten is de moslimstem cruciaal, aldus de Britse politicoloog Timothy Peace.

De Conservatieve minister-president Rishi Sunak kondigde eind vorige maand aan dat de Lagerhuisverkiezingen op 4 juli zullen plaatsvinden. De Conservatieven zijn sinds 2010 aan de macht, maar het lijkt erop dat ze deze verkiezingen zullen verliezen. Dit komt mede vanwege het rechtse sociaaleconomische beleid, waardoor de kloof tussen arm en rijk de afgelopen veertien jaar enorm is gestegen. Ook was de brexit, het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, niet bepaald een succes. Uit een opiniepeiling van onderzoeksbureau Opinium eind 2023 bleek dat een aanzienlijke meerderheid van de Britten vindt dat de brexit een enorme flop is geweest, bericht Euronews. De brexit zou de economie hebben geschaad en de prijzen in winkels hebben opgedreven, terwijl de regering haar beloften brak over de financiering van de gratis gezondheidszorg NHS.

Zorgen om behoud van moslimstem

Labour belooft het helemaal anders te gaan doen en gaat volgens opiniepeilers hoe dan ook de verkiezingen winnen. Maar of het een politieke aardverschuiving wordt of slechts een Pyrrusoverwinning hangt af van de campagne en van de moslimkiezer, aldus Timothy Peace. De Britse politicoloog, die doceert aan de Universiteit van Glasgow, heeft veel onderzoek gedaan naar sociale bewegingen en moslimactivisme in het Verenigd Koninkrijk.

Moslims stemden traditioneel Labour en het was de eerste partij met moslimparlementariërs, aldus Peace. De dominantie van Labour onder moslimkiezers is de laatste twintig jaar echter verzwakt. ‘Labour maakt zich zorgen over het behoud van de moslimstem.’

Dat Labour nu islamitische stemmen dreigt te verliezen komt mede door de opstelling van Starmer ten aanzien van Israël, Palestina en de oorlog in Gaza. ‘In de maanden die volgden op 7 oktober riep Starmer niet op tot een staakt-het-vuren, omdat Israël volgens hem het recht had om zichzelf te verdedigen’, vertelt Peace. ‘Pas in januari dit jaar veranderde hij van mening. Heel laat. Dat was ongelooflijk beschadigend voor de Labourpartij. Veel moslims voelden zich verraden en sommige gekozen moslimvertegenwoordigers op lokaal niveau verlieten zelfs de partij. Tijdens de lokale verkiezingen in mei won Labour, maar in plaatsen waar veel moslimkiezers wonen viel de winst een stuk lager uit, zo bleek uit onderzoek.’

Concurrentie op links

Labour heeft concurrentie van twee politici van de zogenoemde ‘hard left’, door de Nederlandse socioloog Willem Schinkel ‘links van links’ genoemd. Het gaat om Jeremy Corbyn en George Galloway. Zij zijn zeer populair onder de moslimkiezer, vanwege hun steun aan de Palestijnse zaak. Peace: ‘Corbyn is heel populair in zijn kiesdistrict, Islington North, onderdeel van Greater London. Hij zit voor dit district al 41 jaar in het Lagerhuis. Deze zetel is voor Labour nu waarschijnlijk verloren.’

Corbyn staat bekend als een zeer principiële politicus, maar zijn optreden is timide, vervolgt Peace. ‘Hij werd in 2015 opeens leider van Labour, terwijl hij voor die tijd altijd een brave backbencher was geweest, met radicale standpunten, dat wel.’

Vijf jaar later werd Corbyn vervangen door de ‘gematigd linkse’ Keir Starmer. Hoe kwam dat? Het heeft mede te maken met een antisemitisme-rel in de partij. Allerlei radicale linkse activisten werden opeens actief voor Labour, niet vanwege de partij maar vanwege Corbyn. Zij waren ook fel pro-Palestina. Sommige activisten deden antisemitische uitspraken, anderen deden antizionistische uitspraken die door tegenstanders als antisemitisch werden uitgelegd. Critici vonden dat Corbyn te weinig deed om het antisemitisme in zijn partij te bestrijden. Zijn linkse en islamitische fans daarentegen waren van mening dat het om een lastercampagne ging, om de Palestijnse zaak zwart te maken.

Peace is het met die kritiek eens, zegt hij. ‘Rechts roept al vrij gauw antisemitisme. Labour heeft nu, uit angst voor ophef, ook de islamitische Lagerhuiskandidate Faiza Shaheen plotseling aan de kant gezet. Ze had een kritische tweet over Israël een like gegeven. Die tweet zou antisemitisch zijn. Maar Shaheen kon zich die like helemaal niet herinneren. Het vermoeden is daarom dat ze is gecanceld vanwege haar vurige steun aan Palestina, die slecht valt bij Starmer en consorten.’

De andere politicus van de ‘hard left’ is George Galloway. Hij zit vanaf februari dit jaar weer in het parlement, voor het kiesdistrict Rochdale in Greater Manchester. Hij doet dit voor de Workers Party of Britain, een door Galloway zelf opgerichte radicaal-linkse partij. Eerder was Galloway leider van de Respect Party, die inmiddels is opgeheven. Beide partijen zijn een kruising van BIJ1 en Denk: radicaal-links en populair onder moslims. Peace: ‘Galloway is een heel ander type politicus dan Corbyn. Hij is charismatischer en staat bekend als een firebrand, een onruststoker. Hij is niet alleen pro-Palestina, maar hij was ook zeer kritisch over de invasie van Irak. Dat leidde ertoe dat Labour besloot hem in 2003 uit de partij te zetten. Peace denkt dat Galloway een goede kans maakt om Rochdale weer te winnen. Veel kiezers daar zijn moslim en nog steeds boos over Gaza. Maar de Workers Party kan ook andere districten winnen. ‘En elke zetel voor Galloway’s partij is één zetel minder voor Labour.’

‘Galloway is charismatischer en staat bekend als een firebrand, een onruststoker’

Maar naast linkse en radicaal-linkse moslimkiezers zijn er moslimkiezers die op de Conservatieve Partij stemmen. Peace wijst in dit verband op een opinieonderzoek van enkele jaren terug, dat uitwees dat een aanzienlijke minderheid van de Britse moslims ook voor de brexit was. ‘De assumptie was dat alle moslims en etnische minderheden tegen waren, maar dat is dus niet zo.’

Maar werd de Conservatieve Partij niet geplaagd door allerlei islamofobe schandalen? Peace: ‘Ja, maar die schandalen zijn veel minder schadelijk geweest voor de partij. Het ging om relatief onbelangrijke mensen, zoals lokale politici. De Conservatieve Partij trad hiertegen ook zelden op. Dit jaar kwam de partij echter wel meteen in actie tegen het aartsconservatieve Lagerhuislid Lee Anderson, die de Londense burgemeester Sadiq Khan uitmaakte voor een marionet van de islamisten. Hij werd meteen geschorst door de Conservatieve Partij, waarop hij besloot om zich aan te sluiten bij de radicaal-rechtse partij Reform UK van de beruchte brexiteer Nigel Farage. Onverwacht was zijn overstap naar Reform UK niet. Veel mensen hadden dit wel verwacht, vanwege eerdere racistische opmerkingen die Anderson maakte.’

‘Conservatieven gingen de discussie over islamofobie uit de weg’

Het enige islamofobe schandaal, waarbij een belangrijke politicus van de Conservatieven betrokken was, maar niet leidde tot schorsing of royement, was de brievenbusgrap van Boris Johnson. In 2018 vergeleek Johnson in een column vrouwen in een boerka met brievenbussen, een opmerking die hem door linkse en islamitische Britten nog steeds wordt nagedragen. ‘Maar hij beweerde dat het een grapje was, dus daarom kon Johnson minister-president worden’, aldus Peace.

Pro-Palestijnse kandidaten tegenwerken

Slechts twee Conservatieve politici, allebei met een moslimachtergrond, maakten zich druk om islamofobie: Sajid Javid en barones Sayeeda Warsi. Javid wilde een onderzoek naar islamofobie in de partij, maar zo’n studie is er nooit gekomen, vertelt Peace. ‘Conservatieven gingen de discussie hierover uit de weg. Voor Labour daarentegen was het lastiger om beschuldigingen van antisemitisme te negeren. Dit lag kennelijk gevoeliger.’

Galloway ondertussen gaat vol goede moed de verkiezingen in, bericht de BBC. De charismatische demagoog startte de verkiezingscampagne van zijn Workers Party met een frontale aanval Labour. Keir Starmer verschilt volgens Galloway feitelijk niet van Rishi Sunak en heeft ‘bloed aan zijn handen’ vanwege Gaza. Ook zou Starmer linkse, pro-Palestijnse kandidaten tegenwerken, waarbij hij uiteraard het voorbeeld noemde van Faiza Shaheen. Zij kondigde woensdag aan als onafhankelijke kandidaat te zullen meedoen aan de verkiezingen, voor het kiesdistrict Chingford and Woodford Green in Noordoost-Londen. ‘Ik ben tot dit besluit gekomen na honderden berichten van mensen uit mijn gemeenschap, die zeggen dat er voor hen geen opties meer zijn. Ze zijn de Tories zat, maar hebben nu het gevoel dat ze Labour niet kunnen vertrouwen’, zei ze in een verklaring.

Zal de overwinning van Labour flink tegenvallen, vanwege de moslimstem? Peace: ‘Dat moeten we eerst nog eens zien natuurlijk. Tijdens de lokale verkiezingen in mei verloor Labour inderdaad groepen moslimkiezers, maar uit onderzoeken blijkt dat Britse kiezers tijdens nationale verkiezingen geneigd zijn om strategisch te stemmen op een van de grote partijen.’