Kort na de afkondiging van het staakt-het-vuren in Gaza richtte Israël de aandacht op de Westelijke Jordaanoever. Voor vredesactivist Thomas van Gool is dit niets nieuws: ‘Geweld door kolonisten, huisuitzettingen en nieuwe nederzettingen gebeurt al jaren.’

Thomas van Gool is projectleider Israël-Palestina bij vredesorganisatie PAX. Hij heeft in de Westelijke Jordaanoever gewoond en zet zich al jaren in voor duurzame vrede in het bezette gebied. Op dit moment lijkt deze vrede verder weg dan ooit. Het geweld nam sinds 7 oktober toe; er vonden minstens 1800 aanvallen door kolonisten plaats. 900 Palestijnen werden hierbij gedood.

Onlangs kwam de Oscar-genomineerde film No Other Land uit. In deze film is te zien hoe de bezetting er uitziet voor een Palestijnse jongen, die bovendien bevriend raakt met een Joodse leeftijdsgenoot. Samen besluiten ze alles vast te leggen, dit doen ze twintig jaar lang. Ook PAX toont de film meerdere avonden, waarbij de zaal steeds bomvol zit. ‘Aan de ene kant ben ik blij dat er veel aandacht voor is. Aan de andere kant schrik ik zelf niet meer van wat je in deze film ziet’, zegt Van Gool.

Hoe moeten we de huidige ontwikkelingen in de Westelijke Jordaanoever dan wel zien?

‘Wat er gebeurt is in principe niet nieuw, maar het neemt wel toe. Het aantal nederzettingen neemt toe en zo ook het aantal kolonisten in de Westelijke Jordaanoever. Afhankelijk van  wie je wel en niet meeneemt, ligt dat aantal nu op 700.000 of daarboven. Het feit dat het aantal nederzettingen groeit, betekent ook dat er steeds meer Palestijnen van hun land worden verdreven. Voor de kolonisten worden bovendien speciale wegen gebouwd – de settler only roads – en deze infrastructuur wordt steeds sneller uitgebreid.

‘Wat ook nieuw is, is de openheid van de Israëlische regering over wat ze aan het doen zijn. In het verleden hielden de meeste regeringen nog wel de schijn op van een tijdelijke bezetting. Sinds 7 oktober zijn er ministers die helemaal openlijk zeggen: dit is ons land, de Palestijnen moeten weg. Ik chargeer een beetje hoor, voorgaande regeringen waren ook niet altijd op zoek naar vrede, maar nu is er veel meer openheid binnen de regering over de wens om het gebied te annexeren en te ontdoen van Palestijnen.’

Waarom is dat nu anders, denk je?

‘Allereerst zitten er nu voor het eerst echt rechtsextremistische, nationalistische, kolonistenpartijen in de regering. Dat is ook voor Israël echt iets nieuws. Dat zijn de Ben Gvir’s (minister van Nationale Veiligheid, onlangs opgestapt in reactie op het staakt-het-vuren in Gaza, red.) en de Bezalel Smotrich’s (minister van Financiën). Het feit dat zij nu in de regering zitten, verandert ook iets aan hoe die regering zich uitspreekt.

‘Zij hebben hun kans geroken tijdens de Gaza-oorlog. Belangrijke handelspartners als de Verenigde Staten en Europa hebben nauwelijks de druk opgevoerd om iets te veranderen aan hun beleid. In deze periode was er bovendien weinig aandacht voor de Westelijke Jordaanoever. In de tussentijd stond Ben Gvir zelf geweren uit te delen aan kolonisten. Kolonisten worden door de staat gesteund bij het verdrijven van hele gemeenschappen. Wat je ziet is dat de Westelijke Jordaanoever steeds meer gezien wordt als Israëlisch grondgebied. Iets wat de facto al geannexeerd is, maar nu nog op papier geannexeerd moet worden. Dat is het langetermijnplan van de regering, en dit plan krijgt nu kans van slagen.’

Wat gebeurt er als het op papier geannexeerd wordt? En wat gaan de Palestijnen daarvan merken?

‘Dan is het officieel Israëlisch land, net als wat met Oost-Jeruzalem is gebeurd. Dat zou betekenen dat er Israëlische wetgeving geldt, terwijl de internationale consensus is dat de bezetting moet eindigen, iets wat ook in de Oslo-akkoorden staat. Wat dit in de praktijk zou veranderen, is nog maar de vraag. Israël bepaalt nu al het leven van de Palestijnen en dat zal niet veranderen.

‘Het maakt Israël heel veel uit wat het Westen doet en vindt’

Als je naar de toekomst kijkt, is het toch wel belangrijk. Nu is de algemene opvatting in westerse landen dat er een tweestatenoplossing moet komen. Als de Westelijke Jordaanoever officieel wordt geannexeerd, is het de facto één staat. Waar moet die tweede staat dan nog komen?’

Is het überhaupt realistisch om naar een tweestatenoplossing te streven in een gebied dat zo gefragmenteerd is door nederzettingen, aparte wegen en checkpoints?

‘Een tweestatenoplossing is inderdaad alleen mogelijk als de kolonisten zich terugtrekken en nederzettingen worden ontruimd. Die fragmentatie is bewust zo gecreëerd. Uiteraard zijn er ook nederzettingen die ontstaan door fanatieke kolonisten die ook volgens Israëlische wetgeving illegale outposts creëren, die overigens later vaak alsnog gelegaliseerd worden, maar over het algemeen is het overheidsbeleid en worden nederzettingen strategisch geplaatst. Zoals bijvoorbeeld ten oosten van Jeruzalem, het smalste stukje van de Westelijke Jordaanoever. Daar zijn heel veel nederzettingen en als je die allemaal met elkaar verbindt, wat Israël nu al jaren aan het doen is, dan verdeel je eigenlijk de Westelijke Jordaanoever in noord en zuid. Je ziet ook dat Jeruzalem door middel van wegen en nederzettingen wordt afgesloten van de Palestijnse dorpen en steden er omheen. Je kunt als het ware de strategische lijnen zien lopen, er wordt heel goed over nagedacht.’

Jij kunt dit vertellen omdat je er geweest bent en nog steeds regelmatig komt. Moet je er geweest zijn om het te begrijpen?

‘Ik denk dat als je er bent, de bezetting ervaart, voelt, ziet en in alles merkt, je er inderdaad niet onderuit kunt. Wat niet wil zeggen dat dit de enige manier is om je bewust te zijn van wat er gebeurt, of je ervoor in te zetten om het te veranderen. Je kunt luisteren naar verhalen van mensen of naar een film als No Other Land gaan, dat zou genoeg moeten zijn om er iets aan te willen doen.’

Maar dat is blijkbaar niet het geval. Kenmerkend in de film No Other Land is de scène waar Tony Blair langskomt in een van de Palestijnse dorpen, waarna opeens de sloop van het dorp door Israël werd gestopt. Waarom komt niet vaker een hoogwaardigheidsbekleder langs?

‘Dat vraag ik me ook weleens af, want ik denk echt dat druk van buitenaf de enige manier is. Het maakt Israël heel veel uit wat het Westen doet en vindt, dat blijkt uit het bezoek van Blair. De echte verandering moet natuurlijk van binnenuit komen, vanuit de Israëlische samenleving. Maar het is als Israëliër in Israël heel makkelijk om niets te merken van het feit dat je in een apartheidsstaat woont. Dat jouw regering door heel veel mensen bekritiseerd wordt. Je kan gewoon je leven leiden, je kan gewoon normaal op vakantie gaan. De Palestijnen wonen achter een muur, je hoeft ze niet tegen te komen, je gaat er niet naartoe als je er niet hoeft te zijn. Daarom kan alleen die druk van buitenaf echt verandering brengen.’

Hoe zorg jij ervoor dat deze boodschap aankomt bij mensen in Nederland? Hoe zorg je ervoor dat het verhaal van de Palestijnen binnenkomt?

 ‘Door te blijven praten, door dingen te blijven delen maar ook door te luisteren. Wat zit er nou bij mensen dat ze zich niet uitspreken tegen dit onrecht? Ik denk dat het heel vaak angst is. Er is bijvoorbeeld veel angst om voor antisemiet uitgemaakt te worden als je je uitspreekt tegen Israël, zeker bij de oudere generaties. Bij hen leeft het schuldgevoel over de Tweede Wereldoorlog sterker. De propaganda die is gebruikt bij de stichting van Israël als een Joodse staat heeft echt zijn sporen nagelaten: een land zonder volk, voor een volk zonder land.’

Het is ook voor een gedeelte racisme, denk ik. We denken minder over Palestijnen, moslims of het Midden-Oosten. Israël wordt juist gezien als een democratie, gelijk aan ons, wit of joods- christelijk. Dit terwijl er ook Palestijnse christenen zijn en je je zou kunnen afvragen of Israël wel zo democratisch is als de helft van de bevolking niet dezelfde rechten heeft als de andere helft.

Het wordt wel minder, vooral onder jongeren. In mei vorig jaar heeft PAX een onderzoek laten uitvoeren door Ipsos I&O naar hoe Nederlanders kijken naar het regeringsbeleid rondom Israël en Palestina. Daaruit blijkt dat meer dan de helft een kritischer beleid wil. Als je dat per leeftijd bekijkt, dan zie je echt een verschil tussen de oudere en jongere generaties.

‘We denken minder over Palestijnen, moslims of het Midden-Oosten’

Tegelijkertijd zijn er ook heel veel bedrijven die gewoon doorgaan met de handel met of in Israël. Een bedrijf als Booking.com bijvoorbeeld, dat verhuurt accommodaties in bezette gebieden en gaat daar gewoon mee door. Door middel van het rapport Don’t Buy into Occupation hebben we inzichtelijk gemaakt om welke bedrijven het gaat en welke banken, verzekeraars en pensioenfondsen hierin investeren.’

 Is er een kloof tussen wat burgers over Israël en Palestina denken en hoe politici hier mee omgaan?

‘Ja, zeker. Mensen nemen hun standpunten hierover vaak niet mee in het stemhokje. Daar spelen heel andere kwesties. Dit terwijl echt niet iedereen die stemt op een partij die de koers van de Israëlische regering steunt dezelfde standpunten deelt.

We zien nu eigenlijk twee tendensen. Aan de ene kant verschuift de publieke opinie over Israël en worden steeds meer mensen zich bewust van het onrecht dat Palestijnen wordt aangedaan. De oorlog in Gaza kreeg heel veel aandacht, en daardoor gaan mensen toch uitzoeken wat er nog meer aan de hand is.

Aan de andere kant wordt het steeds moeilijker om de politiek te overtuigen. Het was nooit makkelijk, maar met de huidige samenstelling van de regering is het misschien wel lastiger dan ooit. Die druk vanuit de Tweede Kamer om structurele verandering voor elkaar te krijgen, zoals een eind aan de bezetting, ongelijkheid en apartheid, die is er eigenlijk steeds minder.’