Huiselijk geweld en seksuele intimidatie blijven aanzienlijke problemen in Marokko, ondanks een nieuwe wet die een jaar geleden werd aangenomen om vrouwen te beschermen. De wet is een stap in de goede richting, maar tackelt volgens activisten het onderliggende probleem niet.

Het is vroeg op maandagochtend 2 september als bewoners van de wijk Al-Farah in de Marokkaanse stad Casablanca het lichaam van een jonge vrouw vinden. De vrouw is vermoord en daarna is haar lichaam in een plastic vat gestopt. Het vat is vervolgens in zijn geheel in brand gestoken. Dezelfde dag nog verschijnen foto’s op internet van het verbrande lichaam. ‘Het is een soort waarschuwing voor vrouwen’, schrijft activiste Chaima Lahsini (26) op Facebook. ‘Dat je zomaar het volgende slachtoffer zou kunnen zijn.’

Het is deze maand een jaar geleden dat Marokko met een nieuwe wet kwam die vrouwen beter moet beschermen tegen (huiselijk) geweld en seksuele intimidatie, toch blijft geweld tegen vrouwen in het Noord-Afrikaanse land een hardnekkig probleem. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch waarschuwde vorig jaar al dat de wet te vaag is en niet duidelijk omschrijft wat precies onder geweld valt. Daarnaast is de wet volgens Lahsini vatbaar voor verschillende interpretaties en hangt veel af van rechters.

Voor minderjarigen lijkt er volgens Lahsini wel een verbetering te hebben plaatsgevonden. Zo werd eerder dit jaar een man veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf, nadat hij aan een 11-jarig meisje had gevraagd hem tegen betaling te kussen. De man kwam na hoger beroep vrij. Toch is de aanvankelijke veroordeling een stap vooruit voor Marokko.

Voor volwassen vrouwen is het anders. ‘Als ik naar de politie zou gaan nadat ik was verkracht, zouden ze mij gaan onderzoeken’, vertelt Lahsini. ‘Als ik vervolgens niet kan bewijzen dat ik verkracht ben, moet ik de gevangenis in omdat ik seks heb gehad voor het huwelijk.’ De activiste legt uit dat een vrouw een ‘good girl’ moet zijn volgens Marokkaanse standaarden, anders is het haar schuld dat ze is verkracht of mishandeld. ‘Zelfs bij de vermoorde vrouw in Casablanca vragen mensen zich hardop af: ging ze ’s avonds alleen over straat? Wat had ze aan? Alsof het waarschijnlijk haar eigen schuld is dat ze is vermoord.’

Groepsverkrachting en zelfmoord met rattengif

De Marokkaanse minister van familie, solidariteit, gelijkheid en sociale ontwikkeling, Bassima Hakkaoui, sprak voor de zomer over haar plannen om de wet aan te passen en de rol van de politie en de officier van justitie te verduidelijken. ‘Dat kan ze zeggen’, zegt Lahsini. ‘Maar ik geloof niet dat ze het echt gaat doen.’

‘Ik gebruik de term ‘patriarchaat’ niet graag, maar dat is wel waar het hier over gaat’

Lahsini organiseerde twee jaar geleden een protest in hoofdstad Rabat, nadat een 23-jarige vrouw in een openbare bus was verkracht door een groep mannen. De minister bleef stil. In juli riep een groep feministen de minister op af te treden. Volgens de activisten zegt en doet Hakkaoui veel te weinig terwijl vrouwen verkracht en vermoord worden.

De laatste keer dat de minister zich openlijk uitsprak over een zaak was in 2012, hetzelfde jaar dat ze als minister werd benoemd. Een zestienjarig meisje in Larache pleegde in maart dat jaar zelfmoord door rattengif te eten, nadat zij werd gedwongen met haar tien jaar oudere verkrachter te trouwen. Door het huwelijk zou de verkrachting volgens de wet worden gedecriminaliseerd.

Minister Hakkaoui zei toentertijd dat het huwelijk een goede manier was om het meisje te beschermen tegen afwijzing in de maatschappij. Ook zei de minister dat vrouwen beschermd zijn tegen seksueel geweld zolang zij een hoofddoek dragen en zich niet ‘overgeven aan de blikken van viezeriken’. Deze uitspraken vielen toen al verkeerd onder vrouwenactivisten.

‘Ik houd van mijn land, maar mijn land niet van mij’

Maar volgens Lahsini moet er binnen Marokko veel meer veranderen dan alleen de wet om echt vooruitgang te boeken op het gebied van vrouwenrechten. ‘Ik gebruik de term ‘patriarchaat’ niet graag, omdat het niet altijd duidelijk is wat ermee wordt bedoeld, maar dat is wel waar het hier over gaat’, legt de jonge vrouw uit. ‘Het gaat over tradities, normen en waarden, geschiedenis en hoe mannen en vrouwen zichzelf zien.’

Lahsini groeide op in een progressief gezin in Rabat, studeerde communicatiewetenschappen aan de universiteit en werkt tegenwoordig in de stad Casablanca. Toen de activiste jaren geleden begon met zich uitspreken over de situatie van vrouwen in Marokko, was zij verbaasd dat niet alle Marokkaanse vrouwen aan haar kant leken te staan. Tegenwoordig begrijpt ze dat beter: ‘Veel Marokkanen zijn arm. Ze hebben het druk met geld verdienen, zorgen dat ze een dak boven hun hoofd hebben en eten op tafel en dat hun kinderen veilig kunnen opgroeien. Er blijft voor hen geen tijd over om zich zorgen te maken over andere problemen.’

Daarom gelooft de activiste nu dat de oplossing in educatie en economie ligt. ‘Als meer Marokkanen toegang hebben tot educatie en betere banen, zal ook hun idee over de rol van mannen en vrouwen veranderen. Maar dat gaat jaren duren.’

In de nabije toekomst heeft Lahsini weinig vertrouwen. Haar advies aan Marokkaanse vrouwen: ‘Ga weg uit Marokko.’ Zelf is Lahsini van plan binnen twee jaar naar het buitenland te verhuizen. ‘Ik wil ontdekken wie ik ben als ik niet de hele tijd boos ben.’ Tot die tijd blijft Lahsini actief in de strijd voor vrouwenrechten in Marokko. ‘Ik heb een jong nichtje en ik maak me nu al zorgen over haar toekomst.’ Ooit hoopt Lahsini terug te keren naar een beter Marokko: ‘Ik houd van mijn land, maar mijn land niet van mij.’