‘We consumeren te veel en te onbewust, we plunderen de grondstoffen en vervuilen de grond.’

Er is een groeiend aantal leefgemeenschappen in Italië, tegenwoordig zo’n vijftig. Hoe leven mensen binnen zulke gemeenschappen? Onze verslaggever Sara-May Leeflang doet verslag vanuit Italië.

Sommige leefgemeenschappen zijn ecologisch georiënteerd, andere artistiek, spiritueel, ideologisch of een mix van alles. Eén van de bekendste is de spiritueel-ecologische Damanhur, die door de Verenigde Naties is bekroond voor haar duurzame initiatief. Het is een gemeenschap van circa zeshonderd mensen uit heel de wereld en is gelegen in de groene omgeving aan de voet van de Alpen, ten noorden van de regio Piëmont en tussen de steden Turijn en Aosta. De gemeenschap heeft eigen ‘tempels van de mensheid’. Binnen de gemeenschap leeft men aan de hand van de regels van een eigen gevormde wet die gericht is op cultuur, kunst, muziek, scholing, wetenschap en technologie. Verder heeft de gemeenschap ook een eigen munteenheid en een eigen universiteit, die bezoekers trekt voor cursussen, lezingen en projecten.

Verbondenheid
Giovanni (27) uit Turijn heeft zo’n drie jaar geleefd in een Osho-leefgemeenschap vlakbij de Zwitserse grens. Osho (Rajneesh Chandra Mohan, ook wel bekend als Bhagwan Shree Rajneesh, 1931-1990) was een goeroe, een spiritueel leider uit India die mensen over heel de wereld heeft geïnspireerd met zijn expressieve meditatie en therapeutische technieken. Voor Giovanni heeft het leven in een leefgemeenschap veel voordelen. ‘Er is zoveel liefde en steun onder elkaar. Ik voelde me nooit alleen. Op slechte momenten, als ik verdrietig was of als ik door een moeilijk moment ging, dan was er altijd iemand die me kon steunen of met wie ik kon praten. Op mijn beurt kon ik mensen steunen met mijn aanwezigheid.’

Giovanni ziet om zich heen een toenemende interesse in leefgemeenschappen. ‘Er is denk ik een groeiend bewustzijn dat het anders moet en dat het huidige sociale model voor veel mensen niet meer werkt. De motieven om je bij een leefgemeenschap aan te sluiten verschillen. Sommigen willen een gezondere manier van leven, anderen hebben meer economische motieven. Sommigen hebben niet veel geld en willen leven in een gemeenschap waarin mensen alles delen met elkaar. Anderen hebben weer ideologische en spirituele redenen. En vaak is er sprake van een mix van dit soort verschillende redenen.’

Giovanni legt uit dat veel leefgemeenschappen voornamelijk ecologische motieven hebben. ‘Er is een groeiend besef dat duurzaamheid de sleutel is voor het behoud van de aarde en ook de beste manier om eten te verbouwen. Ik denk dat dit heel belangrijk is. We zijn als mensen met elkaar verbonden, maar ook met de planten en de dieren. Als de aarde niet gezond is, zal dat gevolgen hebben voor ons. Dat is eigenlijk precies hetgeen je ervaart in een leefgemeenschap. Als één van de tien mensen zich niet goed voelt, verdrietig is, problemen heeft of ziek is, zal dat de rest van de gemeenschap beïnvloeden. Als de aarde door een slechte periode gaat, zal dat absoluut effect op ons hebben. Als de aarde ongezond is, zullen we merken dat er iets mis is. Je ziet het al als het weer verandert. Wanneer het regent, willen mensen binnen blijven en met een deken op de bank zitten. En als de zon schijnt, willen ze naar buiten gaan.’

Kapitalisme
De Osho-leefgemeenschap waar Giovanni onderdeel van was, is niet zo ecologisch georiënteerd, maar dat zou het naar zijn mening wel moeten zijn. ‘Het kapitalisme is doorgeslagen. We consumeren te veel en te onbewust, we plunderen de grondstoffen en vervuilen de grond. Het gaat te ver. De aarde heeft zorg nodig, dus ik denk dat het goed is om terug te gaan naar een duurzaam leven.’

Voor Giovanni was het ook een beweging tegen de maatschappij, het kapitalisme en vóór ‘het traditionele gezin’. ‘In de leefgemeenschap vond ik alles wat ik niet in de gewone maatschappij kon vinden. Onze leider was een vrouw. Er waren veel projecten om haar te ondersteunen en kracht te geven. We werkten veel met de vrouwelijke kwaliteiten in ons.’

Emilia (31) uit Milaan is werkzaam in de mode en volgt het nieuws niet meer. ‘Ik word depressief van de media. Ik had zo genoeg van Italië en de conservatieve mindset dat ik jaren in het buitenland heb gewerkt. Nu ben ik terug en ik kan nu ook de mooie kant van Italië zien. Er zijn goede bewegingen en mensen worden opener. Toch is er nog een lange weg te gaan.’

Hippies
Italië kampt al jaren met schulden. Media speculeren al over een mogelijke exit uit de eurozone, maar volgens experts zal dat niet snel gebeuren. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Griekenland heeft Italië een geavanceerde economie. Zo teert het niet alleen op toerisme, maar heeft het een invloedrijke innovatieve industrie. Het heeft veel grote multinationals. Toch is de werkloosheid aanzienlijk hoog en heeft het land veel uitdagingen voor de boeg. Zo kamp het met de opvang van vluchtelingen. Onlangs is burgemeester Domenico Lucano van het zuidelijke dorpje Riace opgepakt en twee weken onder huisarrest gesteld. De reden daarvoor was dat hij sinds 2000 migranten een huis, werk en opleiding aanbood om de vergrijzing te bestrijden. Niet alleen de asielzoekers werden daarmee geholpen, ook het dorp ging erop vooruit. Volgens de populistische regering van premier Giuseppe Conte heeft hij daarmee de wet geschonden en hij wordt beschuldigd van immigratiefraude.

Het gebeurt wel vaker dat de Italiaanse regering ingrijpt in projecten die een bestaand probleem zouden kunnen oplossen of vernieuwing zouden kunnen brengen. Vlak na de Tweede Wereldoorlog emigreerden Italianen uit het zuiden naar verlaten spookstadjes in het noorden, zoals Bussana Vecchia, een dorpje vlakbij de Franse grens, verlaten na een verwoestende aardbeving. De regering vernielde als reactie alle trappen en daken om de huizen onbewoonbaar te maken. In de jaren zestig werd het opnieuw geprobeerd, maar nu waren dat hippies en kunstenaars uit alle delen van Europa. Zij knapten het dorp op, organiseerden evenementen en verkochten hun kunst. Daaruit werd het ‘Internationaal Kunstenaarsdorp’ geboren, dat nog steeds actief is, ondanks het verzet van de lokale bewoners en de Italiaanse regering, die de inwoners als bezetters proberen neer te zetten.

Healing
Roman (32), een IT’er uit Zwitserland, reist al ruim drie jaar de wereld rond. Hij heeft ruim vier maanden in een meditatiegemeenschap in Italië geleefd. ‘Ik zat in het Miasto Osho Instituut voor Meditatie en Spirituele Groei. Ik betaalde honderd euro per maand. Ik was vrijwilliger en ervoer intensieve meditatieprogramma’s. Ik kan het iedereen aanraden. Het is zo’n speciale plek, iedereen komt er om te leren en groeien.’

Volgens Giovanni voelt het leven in een leefgemeenschap alsof je familie van elkaar bent en soms zelfs nog meer. ‘We waren erg verbonden en we zorgden voor de ander. Ik kon moeilijke momenten veel makkelijker aan dan als ik alleen was geweest. Maar we hadden ook heel veel lol, er werd veel gelachen. De focus in de leefgemeenschap is therapeutisch. Mensen van overal kwamen voor therapeutische workshops. Osho heeft veel expressieve technieken om oude en nieuwe pijnen die binnenin zitten eruit te halen. Dat maakt je lichter, meer relaxed.’

Valeria (48) komt uit Milaan. Ze is ruim zestien jaar geleden een leefgemeenschap begonnen in Toscane. ‘Ik ben eigenlijk een stadsmeisje, maar het snelle stadsleven werd me te veel. Ik heb de natuur om me heen nodig. Mijn vriend en ik hebben een prachtig stuk land met olijfbomen gekocht.’ Valeria en haar vriend zijn beiden opgeleid in meditatie- en healingtechnieken. Ze produceren olijfolie en hebben hun eigen permacultuurprojecten. Ze werken daarbij samen met vrijwilligers uit alle windstreken. ‘We hebben veel projecten, ik heb het erg druk. Dit jaar hebben we heel hard gewerkt en ik ben nu echt toe aan vakantie.’

Heimwee
Na circa drie jaar geleefd te hebben binnen de Osho-leefgemeenschap, vertrok Giovanni met zijn vriendin naar Duitsland. ‘Het leven in een gemeenschap was belangrijk, maar het was net zo belangrijk om eruit te stappen en de wereld in te gaan en op mezelf te zijn. Wel mis ik de warmte van de gemeenschap. Het samen ontbijten, eten, lachen. Het leven in een gemeenschap is voor mij de beste manier om te leven, maar dan vooral in een gemeenschap die georiënteerd is op meditatie en groei. Dat is zo mooi. In je eentje kun je ook mediteren, maar met mensen samen gaat het proces van groei veel sneller. Je leert veel meer over jezelf, bijvoorbeeld hoe je in relatie tot anderen staat en waarom.’

Waarom de leefgemeenschappen in Italië zo populair zijn weet Giovanni niet zo goed. ‘Ik zie het in meer Zuid-Europese landen, zoals Portugal en Spanje. Misschien is het omdat de politiek zo chaotisch is. Maar het heeft misschien ook een andere reden. Mijn moeder leefde op een natuurlijke wijze. Ze groeide op in een grote familie. Ze verbouwden hun eigen eten, hadden een eigen koe voor de melk en gingen duurzaam met de aarde om. Deze meer natuurlijke wijze van leven is helemaal niet zo ver weg van ons. En daar hebben veel mensen heimwee naar.’