Het bezoek deze week van de Amerikaanse moslimtheoloog Amina Wadud aan Amsterdam zorgde voor opschudding. Als eerste vrouw in Nederland leidde zij een openbaar vrijdaggebed. Later die avond was er in voormalig kerkgebouw Paradiso een bijeenkomst voor fans. De Kanttekening was ook aanwezig.

‘Vroeger gingen vrouwen veel vaker voor in het gebed’, zegt student Cornelia Looije. ‘Vrouwelijke imams zijn minder controversieel in de islamitische traditie dan je vandaag de dag zou denken.’ De aanwezigen in het poptempel Paradiso luisteren ademloos naar de Afro-Amerikaanse Amina Wadud. De progressieve emeritus hoogleraar ‘islamstudies’ maakt zich sinds haar bekering in 1972 hard voor een nieuwe, vrouwelijke interpretatie van de Koran. Volgens haar wordt de Koran-uitleg gedomineerd door mannen. Zij zouden zich teveel richten op de individuele verzen, terwijl het volgens haar beter is naar de Koran in zijn geheel te kijken: de universele boodschap van liefde, rechtvaardigheid en gelijkheid van man en vrouw. ‘In de Koran wordt op verschillende plaatsen gerefereerd naar de slavernij, maar omdat dat niet bij de waarden van de islam past, is de slavernij uiteindelijk afgeschaft’, zegt Wadud in haar lezing. ‘Zo moeten we ook naar de andere verzen kijken.’

Het Amsterdamse bezoek van Wadud zorgt voor rumoer. Eerder die dag leidde ze, ook in Paradiso, als eerste vrouw in Nederland het vrijdaggebed voor een klein gezelschap van mannen en vrouwen. Journalist Raja Felgata, aanwezig in een schitterende Marokkaanse jurk – ze komt rechtstreeks van een bruiloft – ziet het gebed juist als uiting van ultieme kracht en sisterhood. ‘De boeken en het gedachtegoed van Wadud steunden mij in mijn eigen zoektocht naar mijn identiteit’, zegt Felgata op het podium. ‘In de Marokkaanse cultuur zijn mannen en vrouwen niet gelijk. Er zijn helaas nog veel mannen die niet met de kracht en intelligentie van vrouwen kunnen omgaan.’

Wadud benadrukt in haar lezing de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. ‘Islam, feminisme en mensenrechten zijn verenigbaar, wat anderen ook zeggen’, benadrukt zij. ‘Als vrouwen geen rechtvaardigheid in de islam ervaren, zegt dat dan iets over de islam of over degene die de islam uitlegt?’, vraagt zij zich hardop af. ‘Dat laatste dus. Vrouwen moeten daarom zelf de leiders zijn waarop ze wachten. We moeten nadenken over hoe we de positie van de vrouw kunnen verbeteren.’ Zij merkt op dat het haar met name te doen is om het leven in overeenstemming met de goddelijke wil te laten zijn. ‘Die wil zorgt dat het regent en er baby’s worden geboren. Vooral nu heeft de aarde onze aandacht nodig. Wat die mijnheer in het Witte Huis ook zegt, de klimaatsverandering moet worden aangepakt, anders overleeft niemand het.’ Over de situatie van moslims in Nederland zegt ze dat we samen verder moeten. ‘We hebben allemaal een geschiedenis en geen mens is beter dan de andere. We moeten elkaar leren kennen, ook degenen die niet op ons lijken. Als je ten diepste beseft dat we allen gelijk zijn, wil je voor de ander wat je ook voor jezelf wilt. Dan word je gesterkt door de schoonheid van anderen, want we komen allen van Allah en naar Allah gaan we terug.’

Organisator en presentator Hasna el-Maroudi vertelt in het nagesprek aan Wadud dat het niet eenvoudig is moslim te zijn in Nederland. ‘Aan de ene kant is er islamofobie, aan de andere kant worden moslims geconfronteerd met IS, die in naam van de islam gruwelijkheden pleegt’, zegt Maroudi. Wadud ziet IS als een wake-up call voor moslims. ‘Door te verklaren dat het gedachtegoed van IS niet het jouwe is, zeg je eigenlijk dat er meerdere interpretaties van de Koran mogelijk zijn.’ Wadud wil ook de deuren openen naar een meer homovriendelijke interpretatie van de islam. ‘We moeten niet alleen vechten voor onze eigen rechten, maar ook voor die van anderen’, benadrukt zij. ‘Wat zou jij willen zien?’, vraagt Maroudi. ‘Vrede’, antwoordt Wadud direct. ‘Mijn grote wens is dat mijn kleinkinderen, die verschillende geloven aanhangen, kunnen samenkomen bij de Klaagmuur in Jeruzalem’, voegt zij daaraan toe. ‘Moslim word je door er in vrijheid voor te kiezen’, is haar boodschap. ‘Wees degene die je wilt zijn in de wereld, want als jij een voorbeeld stelt, kunnen anderen dat nadoen.’

Filosoof Heidi Dorudi noemt de lezing inspirerend. ‘Wadud is één van de voorvechters van het moslimfeminisme. Zij voert een feministische strijd vanuit religie, met respect voor anders-zijn en diversiteit. Dat is in Iran, waar ik vandaan kom en waar veel vrouwen met dit onderwerp bezig zijn, ontzettend belangrijk. Maar ook binnen onze context van islamofobie, waarin islamitische vrouwen het onderspit delven.’

Looije en haar vriendinnen fantaseren na afloop hardop over een vrouwenmoskee, waar vrouwelijke imams prediken. Een plek voor moslims die zich niet thuis voelen in de bestaande gebedshuizen, met meer ruimte voor vrouwelijke waarden. Misschien gaan ze die moskee zelf beginnen, zeggen ze tegen elkaar.

Ophef over weigering Wadud
Na afloop van het optreden van Wadud verscheen op de website van Paradiso het bericht dat het van meet af aan de bedoeling was dat de emeritus hoogleraar in eigen huis zou voorgaan in het gebed. Paradiso maakte dat bekend als reactie op de onjuiste berichtgeving in kranten en websites dat Wadud bij moskeeën niet welkom zou zijn. Hoe kwam dit nepnieuws de wereld in? Rasit Bal, woordvoerder van het Contactorgaan Moslims en Overheid, vraagt zich dat ook af. ‘Een verzoek om haar het gebed te laten leiden, is nooit gekomen.’ Wel hebben verschillende moskeekoepels laten weten dat zij in hun gebedshuizen een vrouwelijke gebedsleider niet toestaan.