Studentenpastors spelen soms een belangrijke rol bij het oplossen van persoonlijke problemen van studenten. De Kanttekening sprak drie studentenpastors over hun werk en de vragen die ze vaak krijgen.

Studenten hebben een druk leven. Ze moeten in korte tijd veel presteren en hebben daarnaast soms ook te maken met financiële en persoonlijke problemen. Om alles in balans te houden en hun hart te luchten kunnen ze terecht bij een luisterend oor, dat kan een psycholoog zijn maar soms ook een studentenpastor. Een studentenpastor is een theologische consultant in het hoger onderwijs die we in veel universiteiten tegenkomen. Maar wat doet een studentenpastor precies?

John Hacking is sinds 2000 actief in de Studentenkerk van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij geeft volgende week een lezing over ‘de plaats die God inneemt in ons leven, nu wij op de hoogte zijn van alle nieuwe ontdekkingen in de wetenschap rond het ontstaan van het universum, de evolutie en de voortschrijdende technische mogelijkheden’. ‘Het zijn onderwerpen waar ik veel vragen over krijg van studenten’, zegt hij. ‘Studenten en medewerkers van de universiteit hebben altijd de mogelijkheid om binnen te lopen voor een persoonlijk gesprek. Dat kan gaan over religieuze vraagstukken, maar ook over zingeving of andere thema’s. Het is een zeer open en vrije omgeving.’

Universiteiten staan bekend als hét centrum van kennis, waar het wetenschappelijk perspectief, bijvoorbeeld over de evolutietheorie, vaak botst met theologische argumenten. Volgens Hacking zitten sommige religieuze studenten daarmee in hun maag. ‘We krijgen vaak studenten over de vloer die wetenschap en religie goed weten te combineren, maar soms toch met vraagtekens zitten. In het Westen, vooral in Nederland, is het secularisme belangrijk, maar aan de andere kant worden religieuze mensen, zowel moslims als christenen zelfbewuster. Ook religieuze studenten verwachten dat iedereen respect toont en serieus rekening houdt met hun religie en niet doet alsof het puur een privé zaak is.’

Uit recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat het percentage jongeren dat zegt bij een godsdienst te horen opnieuw flink is gedaald. Het aandeel jongeren van 15 tot 25 jaar dat zegt tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering te behoren is volgens het CBS gedaald van 49 procent in 2010 naar 41 procent vijf jaar later. Onder jongvolwassenen (18 tot 25 jaar) is die daling het sterkst.

Hoe groot is de interesse in religie van studenten in de eigen omgeving van Hacking? ‘Van de honderd mensen die hier binnenlopen is misschien een derde religieus, de rest heeft wel iets met zingeving en spiritualiteit, maar noemt zich niet gelovig’, zegt Hacking. ‘Het is wel zo dat ze vaak niet afwijzend staan tegenover religie, in die zin hebben we te maken met een open en diverse groep.’ Door de jaren heen is volgens Hacking ook een meer open houding richting religie ontstaan onder studenten. ‘Ik doe dit al zeventien jaar. Toen ik pas begon had je de New Age-beweging. Veel studenten hadden toen de houding ‘de kerk, dat is echt niets voor mij’, maar dat is nu langzaam verdwenen. Nu zijn er nog altijd mensen die zich niet aangetrokken voelen door kerken, vaak omdat ze alleen maar op het woord kerk focussen, maar als ze hier binnen zijn geweest zijn ze daar van af. Die openheid richting de kerk, zeker ook onder studenten, vind ik absoluut gegroeid de laatste jaren. Men heeft in het algemeen minder snel een vooroordeel als het gaat om religie.’ In zijn gesprekken met studenten gaat het volgens Hacking vooral om persoonlijke zaken. ‘Er is een toenemende druk op studenten om sneller en beter te presteren in een kortere tijd, dus daar zitten ze vaak mee. Ze zijn op zoek naar een steun in de rug om hun leven alsnog in balans te houden, want sommigen vliegen echt uit de bocht en krijgen bijvoorbeeld een burn-out. Dat ze met iemand kunnen spreken vanuit een religieus perspectief helpt ze enorm.’

Ward Biemans heeft net als Hacking te maken met studenten die persoonlijke problemen hebben, maar ook twijfelen over het geloof. Biemans is een katholieke studentenpastor die verbonden is aan de faculteit Theologie van de Universiteit Utrecht en de opleiding Theologie en Levensbeschouwing van de Fontys Hogeschool. Hij ziet dat er nog steeds genoeg interesse en belangstelling is onder studenten in religie en ziet dat niet snel afnemen. ‘Veel studenten zijn soms echt op zoek, omdat ze een bepaalde leegte ervaren. Ze willen weten wat de zin is van het bestaan. Weer anderen zijn gefascineerd door het geloof van andere leeftijdsgenoten, ze vragen zich af ‘hoe kan het dat sommigen zo met het geloof bezig zijn terwijl ik dat niet doe’. Dat zet ze soms aan het denken. Ik krijg van studenten vooral vragen over geloof in combinatie met studie. De studie legt veel druk op studenten. Studenten worstelen meestal met de vraag hoe ze gelovig kunnen blijven in de huidige samenleving die vooral gericht is op carrière maken en veel geld verdienen. De meeste studenten die ik spreek vinden andere zaken minstens net zo belangrijk, zaken als zingeving en naastenliefde. Wat er vanuit de maatschappij geëist wordt botst vaak met wat deze studenten zelf willen.’ De botsing tussen religie en wetenschap is ook voor Biemans een terugkomend thema. ‘In mijn optiek hoeven die twee niet met elkaar te botsen. Veel studenten hebben dat ook wel in de gaten. Er zijn genoeg gelovige wetenschappers die belangrijke prestaties hebben geleverd voor de wetenschap. Denk maar aan Einstein. Dat probeer ik ook altijd in gesprek met studenten en onderzoekers duidelijk te maken. Het spreekt elkaar niet tegen. Ook actuele thema’s zoals radicalisering en extremistisch geweld bespreek ik met studenten. Ik had laatst een student die expliciet een vraag had over hoe ze om moet gaan met de islam en hoe ze zich moet verhouden tegen de soms ook radicale vorm van die religie. Sommige studenten worden daar onrustig van.’

Michiel Peeters studeerde Rechten en Russisch aan de Universiteit Leiden. Hij is nu de studentenpastor van de Tilburg University, een van oorsprong katholieke universiteit. ‘Het studentenpastoraat is een plek waar grote vragen gesteld kunnen worden en waar die vragen serieus worden genomen. Bijvoorbeeld als het gaat om de zin van het leven. Om goed in je vel te zitten en gemotiveerd te kunnen werken is het belangrijk om diep in jezelf te kijken’, zegt Peeters. ‘Wat je bent als mens, wat je werkelijk wil in je leven. Als die grote levensvragen nooit gesteld of beantwoord worden, dan word je uiteindelijk een soort machine die alleen maar doet wat hij moet doen. In dit geval dus alleen maar studeren en hoge cijfers halen. Maar studenten zijn geen machines, het zijn mensen.’ Op zijn profielpagina van de universiteit schrijft Peeters: ‘Wie ben ik? Waar doe ik het uiteindelijk allemaal voor? Hoe kunnen we met elkaar omgaan? Dat zijn kwesties die iedereen, gelovig of niet, raken.’ Peeters zegt dat veel studenten zich opgelucht voelen als ze bij hem langskomen om het over zulke onderwerpen te hebben.

‘Vooral omdat ze deze vragen soms niet aan vrienden of familie kunnen voorleggen, omdat er zoveel vooroordelen zijn met betrekking tot religie. Daarom geven veel studenten geen positief antwoord op de vraag of ze belangstelling hebben voor religie, maar als je de vraag op een andere manier stelt of als ik vertel over mijn ervaring met religie, dan vindt iedereen het wel heel interessant.’ Peeters denkt dat de mens van nature religieus is en dat ziet hij terug bij de studenten. ‘De mens is gemaakt voor iets groots en is op zoek naar het geluk, naar iets oneindigs, naar het ware, het mooie. Ongeacht de religie, iedereen is daarnaar op zoek. Waarom we elke ochtend opstaan en überhaupt gaan werken of studeren is omdat we op zoek zijn naar een niet-oppervlakkige, oneindige bevrediging. De mens zoekt altijd naar meer. De meeste studenten die ik spreek zijn op zoek naar geluk, maar weten niet waar te zoeken. ‘Ik doe alles goed en doe alles wat ik moet doen, maar ik ben niet gelukkig’, hoor ik ze heel vaak klagen. Ik kreeg ook een student die bij een psycholoog was geweest, omdat hij problemen had met zijn scriptie. Hij zei dat hij ontdekt had dat hij vrijheid nodig heeft om een scriptie te kunnen schrijven. Normaal denken studenten dat ze pas vrij zijn op het moment dat hun scriptie af is. Maar we moeten dus eerst goed in ons vel zitten om goed te presteren. Veel studenten begrijpen dat goed uit eigen ervaring.’