De Asielnoodmaatregelenwet, waar de Tweede Kamer vandaag over stemt, maakt ongedocumenteerden tot zondebok, bedreigt hulpverleners en vrijwilligers met opsluiting en mag niet worden geaccepteerd, stelt Martijn van Leerdam, predikant-directeur van de Rotterdamse Pauluskerk.

Op 1 juli stemde de Tweede Kamer voor een amendement op de Asielnoodmaatregelenwet, waardoor het verblijf van ongedocumenteerde mensen in Nederland – en zelfs het bieden van hulp aan hen – strafbaar wordt. Dit betekent zes maanden celstraf voor vrijwilligers en organisaties die deze mensen ondersteunen. Partijen die nu nog met deze wet instemmen, zetten een gevaarlijke stap richting de afbraak van de medemenselijkheid en de democratische waarden waarop Nederland gebouwd is.

Illegalen of ongedocumenteerden?

Ondanks de ferme terminologie zijn de zogenaamde ‘illegalen’ die in deze wet worden genoemd niet echt illegaal in Nederland. Een verblijf in Nederland zonder de juiste papieren (‘ongedocumenteerd’) is nooit eerder een strafbaar feit geweest.

Daar zijn goede redenen voor. Veel mensen zonder papieren kunnen geen kant op. Ze kunnen geen verblijfsvergunning krijgen, maar kunnen vaak ook niet terug naar hun land van herkomst. Bijvoorbeeld omdat ze als politieke dissident of als minderheid daar niet veilig zijn.

Ongedocumenteerde mensen hebben in Nederland nauwelijks toegang tot zorg, huisvesting en andere vormen van hulp. Ze worden eerder ziek, komen jonger te overlijden, en zijn makkelijke doelwitten voor uitbuiting en criminaliteit. Ze zullen immers niet snel naar de politie of de overheid stappen. Voor hulp zijn ze grotendeels afhankelijk van kerken, hulporganisaties en solidaire burgers. Organisaties als de Pauluskerk, het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt en de Amsterdamse Diaconie drijven op de inzet van honderden vrijwilligers.

Een straf op medemenselijkheid

Nu dreigt er een celstraf voor het bieden van deze hulp. Als de Asielnoodmaatregelenwet wordt aangenomen, wordt het werk van Michelle van Tongerloo, als straatarts werkzaam in de Pauluskerk, strafbaar. Artsen, verpleegkundigen, medewerkers van het Rode Kruis, de Voedselbank en de daklozenopvang: ze bieden allemaal hulp aan mensen zonder verblijfspapieren. Ook voor de honderden vrijwilligers van het Kerkasiel in Kampen geldt de dreiging van een gevangenisstraf. Deze wet is een straf op medemenselijkheid.

Zo worden de meest kwetsbare mensen in ons land stap voor stap steeds meer tot zondebok gemaakt

In de Pauluskerk ontvangen we elke dag ongedocumenteerden. Zij kloppen bij ons aan omdat ze ziek of dakloos geworden zijn. Nu komen zij nog verder in de knel. Afgelopen winter schafte de regering al de bed-bad-broodregeling af. Zo worden de meest kwetsbare mensen in ons land stap voor stap steeds meer tot zondebok gemaakt.

Afbreuk van de rechtsstaat

In On Tyranny legt Timothy Snyder uit dat het beschermen van maatschappelijke instellingen essentieel is voor het behouden van een fatsoenlijke samenleving. De Asielnoodmaatregelenwet criminaliseert het bieden van de meest essentiële zorg aan kwetsbare mensen. Die wordt door kerken en burgerinitiatieven geleverd. Dit is hoe populistische bewegingen te werk gaan: ze zetten welwillende burgers en instellingen tegen elkaar op, en mikken doelbewust op chaos en misstanden. De ophef daarover maakt hen groot.

Het CDA begint te begrijpen hoe dit werkt, en trekt de steun voor de nieuwe wet in

Middenpartijen voelen zich nogal eens genoodzaakt om met extreemrechtse partijen mee te stemmen, uit angst om door de kiezer verantwoordelijk te worden gehouden voor het falende beleid. Zo verloochenen zij hun identiteit en verkopen ze hun ziel. Ook werken zij zo mee aan het afbrokkelen van de rechtsstaat, de sociale cohesie en de democratie.

Het CDA begint te begrijpen hoe dit werkt, en trekt de steun voor de nieuwe wet in. Het is te hopen dat Nieuw Sociaal Contract dezelfde keuze maakt. Daarnaast is het tijd dat alle politici die voor de strafbaarheid van illegaliteit hebben gepleit eens goed in de spiegel kijken. Zij zijn van harte welkom om een dagje mee te komen lopen in de Pauluskerk, waar we met vele vrijwilligers elke dag brood uitdelen aan dakloze ongedocumenteerden en andere mensen die gretig door politici als zondebok worden gebruikt.