Belastingverlaging voor rijke ondernemers en bedrijven, besparingen op de uitkeringen van arme burgers, alsmede bezuinigingen op de zorg: zo wil de VVD de wegens Poetins agressie en Ruttes geloofwaardigheid als NAVO-baas noodzakelijke extra defensie-uitgaven financieren. Dat is de hoofdinzet bij de komende Kamerverkiezingen. Een soort eigen variant op Trumps Beautiful Big Bill.

De naar Brussel vertrokken ex-partijleider had al eerder die voorzet gegeven – betaal alles door verdere afbraak van de verzorgingsstaat – en de huidige partijtop kopt die voorzet in. ‘Bestaanszekerheid’, een begrip waarvan ook de VVD bij de vorige verkiezingen even de mond vol had, omdat dat door toedoen van Pieter Omtzigt even heel erg in de mode was, is nu als programpunt weer tot de economische bovenhelft beperkt.

En met het overnemen van grote delen van het PVV-jargon door Yesilgöz wordt de schuld voor woningnood en andere schaarste opnieuw bij asielzoekers gelegd. Over het veel omvangrijker slavenleger van uitgebuite en vaak rechteloze buitenlandse werknemers – waarvan in de tuinbouw, vleesverwerking en de pakjessorteercentra onder meer de hoofdsponsor van de VVD rijkelijk profiteert – gaat het uiteraard niet.

De schuld voor schaarste (en alle andere maatschappelijke problemen die de onderbuik verontrusten) leggen bij ‘onaangepaste’ vluchtelingen: dat is een vertrouwde tactiek van rechts om het vooral niet over de oorzaken van structurele ongelijkheid te hebben.

Met die keuze van de VVD hoeven we overigens niet onverdeeld ongelukkig te zijn: het maakt duidelijk waar deze partij staat. Namelijk onverkort aan de zijde van de succesvollen, waarbij de minder succesvollen te horen krijgen dat dat hun eigen schuld (of die van vreemdelingen) is. Het is het vertrouwde egoïsme van de rijken dat hier weer met dure woorden wordt goedgepraat.

Maar het schept wel helderheid en biedt klassiek links zo kansen, omdat het weer over geld en inkomen gaat. En de VVD hiermee in elk geval het PVV-achtige geneuzel over groot woke-gevaar, waaraan zich ook Yesilgöz in het verleden op stemmenjacht gretig overgaf, achter zich laat. Zij is gewoon weer het baken van het grootkapitaal.

Waar staat Klaas Dijkhoff in dit verhaal?

Het roept echter wel een vraag op. Waar staat Klaas Dijkhoff in dit verhaal? Met zijn vage nieuwe denktank met de weeïge naam ‘Voor ons Nederland’ benadrukte hij recent dat de grote tegenstelling nu niet loopt tussen links en rechts, maar tussen democratisch en antidemocratisch.

Ik laat even terzijde dat Dijkhoff ongenoemd liet dat het juist zijn eigen VVD was die liever met rechtse antidemocraten dan met linkse democraten pacteerde. Een keuze die in elk geval door de VVD-fractievoorzitter in de Gelderse Staten met zijn zotte aanval op een ‘extreem-linkse’ Timmermans kennelijk nog steeds wordt onderschreven. De enige van de traditionele partijen die in rechtstatelijk opzicht is ontspoord, is immers in Wilders’ kielzog de VVD.

Nee: het gaat mij erom dat de VVD onder leiding van Yesilgöz – als je bij haar tenminste van ‘leiding’ kunt spreken – nu onverbloemd met een rechts economisch programma op de proppen komt, en dat tot hoofdthema maakt. Daarmee verklaart de VVD, op zich terecht, indirect de klassieke links-rechts-tegenstelling weer tot een zeer relevante, zelfs tot de hoofdzaak.

Hoe is dat te rijmen met Dijkhoffs invalshoek? Of meent Dijkhoff dat een keuze voor een rechts programma geen keuze voor een rechts programma is, maar een soort apolitieke vanzelfsprekendheid, onder het motto There is no alternative? Dat is iets wat op zich in rechtse kring wel vaker voorkomt: de veronderstelling dat het neoliberale beleid dat men zelf voorstaat een soort natuurwet volgt. Ook Rutte had in lijn daarmee er een handje van om alle collectieve maatschappelijke vraagstukken als individuele aanpassingsproblemen te vermommen.

Zeker: met de opmars van extreemrechts (en haar normalisatie door gewoon rechts) is de tegenstelling tussen antidemocraten en democraten een zeer essentiële. Maar dat betekent niet dat binnen het democratische kamp rechts en links de strijdbijl moeten begraven en voor een – in de beleidspraktijk rechtse – eenheidsworst moeten kiezen.

Sterker: juist die tendens van de VVD om het eigen turbokapitalisme als vanzelfsprekend voor te stellen, en de slachtoffers zelf de schuld van hun ellende te geven, heeft die doen uitwijken naar extreemrechts.