De kater moest weggespoeld worden, dus ging ik WhatsAppjes rondslingeren, hengelend naar troost. Opgetogen door de overwinning van Jetten, maar met irritatie over het gezwaai met de Nederlandse vlag, aangeslagen door het ondermaatse presteren van GroenLinks-PvdA, respect voor Timmermans, Yesilgöz kan niet dansen… En nu? Onder de streep is de conclusie te trekken dat extreemrechts is gegroeid én dat het rechtse gedachtegoed is opgeschoven naar het midden. Wat moest ik hier van maken?

Een vriend in een hoge bestuurlijke functie appte dat de westerse beschaving zich op een hellend vlak bevindt. Hij zette me aan het denken. Heeft hij een punt? Is het zo dat een beschaving ten onder gaat wanneer dominante ideologieën elkaar niet meer in balans houden? De afgelopen 25 jaar is steeds weer gesproken over die westerse neergang. Door 9/11 werd de islam de grote uitdager. Maar het Westen herstelde zich door diep in islamitische landen te penetreren met oorlog en geweld: Irak en Afghanistan hadden gigantische vluchtelingenstromen tot gevolg, die hun weg vonden naar het Westen. Daar werden de duimschroeven voor moslims juist aangedraaid.

Uiterlijkheden werden gecodeerd als staatsvijandig; wie zich terugtrok voor gebed, werd ervan beschuldigd tot de vijfde colonne te behoren. Moslims en het Westen zouden elkaar uitsluiten. Minderhedenpolitiek was gericht op het indammen van vrijheden voor minderheden. Gelukkig was er Black Lives Matter; het was nog steeds mogelijk om binnen de westerse wereld onrechtvaardigheid te agenderen. En toen kwam Trump. Die schoof eigenhandig de rechtsorde aan de kant om een populistische agenda door te voeren waarin minderheden worden gedeporteerd, dit alles ruimhartig ondersteund door de anti-woke techmiljardairs. Sociale media, ooit gevierd als voertuig van progressie, bleken het platform te zijn voor haatkanalen, antimigratiehysterie en islamofobie. Het kan snel gaan. Er gaan miljarden om in het zwartmaken, bedreigen en intimideren van politici met een niet-westerse achtergrond.

In Mamdani bereikt de cultuurstrijd een nieuw dieptepunt

De burgemeestersverkiezing in New York is een nieuw, grimmig hoofdstuk in dit spel. Mamdani, wiens naam bewust verkeerd wordt uitgesproken door zijn tegenstanders, wordt vanwege zijn islamitische achtergrond gedemoniseerd. In Mamdani bereikt de cultuurstrijd een nieuw dieptepunt. Hij is een wolf in schaapskleren die met zijn charmante lach het islam-fascisme-socialisme naar Amerika zou brengen. Hij zou een handpop zijn van Iran.

Een hallucinant carnaval van aantijgingen die mij niet meer verbazen, maar waar ik toch steeds door verrast word. Is een vitale democratie juist niet dat zij mensen van allerlei achtergronden de kans geeft om zich te ontplooien? De wereldwijde alliantie van extreemrechtse bewegingen ziet dit toch anders. Ze willen remigratie, niet democratie. Ze willen tribunalen, niet gelijkheid.

Wat ons niet zo lang geleden onderscheidde van de tirannieke naties was dat de westerse rechtsorde de burger beschermde. Maar ik waag te betwijfelen of dat verschil er nog wel is. Niet zozeer omdat de instituties in gevaar komen, maar omdat er een hardnekkige overtuiging in de publieke opinie is gekropen die generaties zal kosten om eruit te krijgen: het idee dat onze steden, onze wijken, onze straten op het punt staan te worden overgenomen door een vijandige entiteit die eropuit is de samenleving van binnenuit op te eten.

Voor de verkiezingen werd tot in den treure herhaald dat de Nederlander zijn stad niet meer herkent. En die bewering wordt inmiddels voor normaal gehouden. Mamdani, een dönerzaak, een moslima die op de bus wacht, een Turkse groenteboer, een moskee, een Marokkaans-Nederlandse schrijver: het is allemaal de Ander. Wie is de Nederlander, wat is de stad? Mag ik zelf bepalen of de stad is veranderd? En waarom heeft niemand mij iets gevraagd? Ik ben toch ook een Nederlander? Legt mijn overtuiging nog gewicht in de schaal? Nee. Progressief gedachtegoed is op zijn retour; er komt iets anders voor in de plaats: eigenlijk volk eerst.