Duitsland mag geen asielzoekers terugsturen aan de grens. Dat heeft de bestuursrechter in Berlijn geoordeeld. Er is namelijk geen sprake van een noodtoestand in het land, zo luidde de conclusie.
De uitspraak werd gedaan in een zaak van drie Somalische asielzoekers. Zij werden begin mei aangehouden op een treinstation in Frankfurt aan de Oder en teruggestuurd naar Polen, voordat ze asiel hadden aangevraagd. Al waren zij dat wel van plan.
Het harde optreden was in navolging van het beleid van de nieuwe regering onder kanselier Friedrich Merz, die tijdens de verkiezingen had beloofd de grenzen te sluiten voor asielzoekers. Daarbij gaat het uit van de Dublin-verordening, dat stelt dat iemand asiel moet aanvragen in het eerste Europese veilige land van aankomst. Maar dan zou aan de grens meteen een zogeheten Dublin-onderzoek moeten worden gedaan, schrijft NRC. Hier kan een uitzondering op worden gemaakt als er sprake is van een noodtoestand. Maar volgens de rechter is dat in Duitsland niet het geval.
De Duitse regering begon vorige maand met het terugsturen van asielzoekers aan de grens. De Somalische asielzoekers vochten het besluit aan vanuit Polen en wonnen de zaak. ‘De uitspraak geldt in principe voor deze drie Somaliërs, maar de onderbouwing ervan geldt voor het hele beleid. Daarom zeggen veel experts dat het waarschijnlijk ook voor alle gevallen gaat gelden’, zegt Chiem Balduk, correspondent Duitsland bij NPO Radio 1.
Op buitenexposities in Amsterdam en Den Haag is kleurrijk werk van de Surinaamse kunstenaar Marcel Pinas te zien. ‘Alles wat ik doe en maak, is voor de toekomst van mijn land.’
Hoe moet de toekomst van Suriname eruitzien? Het is een prangende vraag, waarmee de 54-jarige Surinaamse kunstenaar Marcel Pinas zich al langere tijd bezighoudt. Ook kan hij er een voorstelling bij maken. Bovendien is hij weleens gevraagd om zijn rol te pakken in de politiek. Hij heeft er keurig voor bedankt. ‘Met kunst kan ik veel meer bereiken, dan met politiek’, meent hij. ‘Kunst gaat over ons en onze voorouders. Onze afkomst en verhalen zijn onze toekomst’, aldus Pinas.
‘Onze verhalen zullen klinken als een lied dat je voor het eerst hoort. En misschien dat je nog een paar keer naar dat lied moet luisteren om te begrijpen wat er wordt gezongen. Maar na verloop van tijd ga je het herkennen.’ Als geen ander weet Pinas dat het een kwestie is van een lange adem, voordat mensen het oorspronkelijke verhaal van Suriname gaan zien in al z’n verschijningsvormen. De kunstenaar heeft daar de afgelopen jaren keihard aan gewerkt en geeft zichzelf nog zes jaar om zijn doel te bereiken. Marcel is een man met een missie. ‘Alles wat ik doe en maak moet bijdragen aan de toekomst van mijn land Suriname. Dat kan alleen als je weet wie je bent en wat je doet. Ik ben trots op wie ik ben. Ik blijf gefocust. En nee, een politieke loopbaan ambieer ik echt niet’, zegt Marcel vastberaden.
‘Ik ben trots op wie ik ben’
De kunstenaar is geboren in het binnenland van Suriname, in Pelgrim Kondre in het district Marowijne als nakomeling van de marrons, afstammelingen van gevluchte zwarte slaven. In zijn schilderijen en installaties verwerkt de kunstenaar voorwerpen die een relatie daarmee hebben – de boomstamkano, stukken van peddels, stoffen, olielampen en lepels. Net als symbolen die de bedreigde culturen kenmerken. Zoals het Afaka-schrift van zijn voorvaderen. Het Afaka, een geheimtaal, werd rond 1910 ontwikkeld voor het Aukaans, een creoolse taal in Suriname. De naam van het schrift komt van de maker, Afáka Atumisi, een Aukaanse marron. ‘Met het Afaka schrift kon men onderling met elkaar communiceren. Jongeren leerden zo over hun afkomst’, vertelt Marcel. ‘Vertel wie we zijn en waar we vandaan komen. Zo zal de toekomst van Suriname eruit gaan zien.’
Aandacht
Als klein jongetje keek hij aandachtig hoe de marrons hun boten beschilderden. Het inspireerde hem ook tekeningen te gaan maken. Tegelijk was Marcel onhandelbaar. Zijn moeder was druk met het grote gezin en had weinig tijd voor hem. ‘Dan ga je blijkbaar kattenkwaad uithalen, waardoor je wel die aandacht krijgt die je nodig hebt’, zegt de kunstenaar met een grote grijns. Het gevolg was dat zijn moeder hem naar het internaat stuurde. Daar had hij de tijd van zijn leven. Er werd aan hem voorgelezen, sprookjes als Assepoester en hij kreeg cadeautjes. ‘Knikkers, zweefvliegtuigjes. Ik werd vertroeteld op het internaat. Het ging goed met mij’, stelt Marcel. ‘Het is zo belangrijk dat kinderen onverdeelde aandacht krijgen. Daardoor kunnen ze zich ontwikkelen en leren wie ze zijn en wat ze willen.’
Na de middelbare school meldde Marcel zich bij de universiteit in Paramaribo. Hij koos voor een technische studie, zodat hij aan het werk kon in de mijnbouw voor Suralco. Een Surinaamse producent van bauxiet en aluinaarde in Moengo. Marcel kreeg er bij toeval les van de vrouw van kunstenaar Jules Chin A Fung. ‘Zij herkende mijn artistieke talent en raadde mij aan naar de kunstacademie te gaan. Dat heb ik gedaan. ’s Ochtends zat ik te blokken op technische vakken en ‘s middags ging ik naar de Nola Hatterman-kunstacademie in Paramaribo. Op mijn 26ste ben ik gestopt met die technische studie. Voor mijn gevoel kon ik meer bereiken met kunst. Men verklaarde mij voor gek. Ik ging naar het Edna Manley College of Visual and Performing Arts op Jamaica.’ Daar had Marcel het zwaar. Zijn kunstdocenten dwongen hem op zoek te gaan naar zijn eigen beeldtaal. ‘Het mocht vooral geen kopie worden van Mondriaan of Monet’, vertelt hij, ‘Met andere woorden geen Westerse kunst, maar Surinaamse kunst.’
‘Mijn inspiratie en beeldtaal vond ik in onze cultuur’
De vraag is hoe je die beeldtaal ontwikkelt als je alleen maar die westerse kunst voorbij ziet komen. Het is als dat lied dat je herkent, maar wel vaker moet horen voor je het begrijpt. Zo zou het ook met Surinaamse kunst moeten zijn. Aansluitend heb ik nog een paar jaar gestudeerd aan de Rijksacademie van beeldende kunsten in Amsterdam. Daar realiseerde ik me dat ik terug moest naar Suriname naar Moengo. Mijn inspiratie en beeldtaal vond ik in onze cultuur. Met mijn kunst wil ik iets toevoegen aan wat er al bestaat in de wereld. Dat is geen kopie van Mondriaan, geen klassieke westerse kunst, maar een aanvulling op de erfenis die onze voorvaderen ons hebben nagelaten.’
Hoop voor toekomst
Zonder slag of stoot verliep Marcels missie niet. Samen met jong en oud zet hij zich in om de overgebleven kennis van zijn land te behouden en vast te leggen. In 2009 richtte hij Stichting Kibii op. Een organisatie met de focus op kunst, muziek, dans en theater in Moengo, in het district Marowijne in het noordoosten van Suriname. Daarnaast opende hij de Tembe Art Studio in het voormalige ziekenhuis van Moengo. Marcel: ‘In het centrum krijgen wekelijks kinderen kunstlessen, muziek, dans en toneel. Door kunst en cultuur kun je je ontwikkelen en een bijdrage leveren aan onze samenleving. Het delen met elkaar is fijn en geeft hoop. Hoop voor de toekomst.’
‘In 2018 bezochten meer dan twintigduizend het festival het Moengo Festival’
De uitwisseling van internationale kunstenaars, die er telkens als artist-in-residence rond de drie maanden verblijven, staat centraal.’ In de buurt van de Tembe Art Studio wordt bovendien het Marowijne Art Park geopend, dat gaandeweg groeit. De artists-in-residence schenken stuk voor stuk een kunstwerk aan het Marowijne Art Park. In 2011 opent Stichting Kibii ook nog het Contemporary Art Museum Moengo, het eerste museum voor hedendaagse kunst in Suriname. En in 2013 organiseert Marcel voor het eerst het Moengo Festival. Een jaarlijks festival voor muziek, theater, dans en beeldende kunst. In 2018 bezochten meer dan twintigduizend het festival. Als het aan Marcel ligt, worden dat er nog veel meer. Hij nodigt mensen van over de hele wereld uit het festival te komen bezoeken.
Tussen twee werelden
‘We doen alles zonder financiële steun van de overheid’, reageert Marcel. ‘Dat is oké. Mijn voorouders moesten het met nog veel minder doen. Op deze manier kan ik wel volledig mijn eigen koers volgen en doen waarin ik geloof. Ik lever kritiek op het systeem en dat willen ze niet. Wat ik wil, is dat men respect heeft voor onze manier van leven in en met de natuur. Ik heb ook respect voor de ander. Wij verschillen van elkaar, maar dat betekent niet dat de een meer of minder is. Ik werk wat dat betreft tussen twee werelden. Het dorp waarin ik leef, is een hechte gemeenschap. Als hier ’s avonds een kind alleen over straat loopt, bemoeit iedereen zich ermee. Als in Paramaribo ’s avonds kleine kinderen over straat lopen, is er een enkeling die zijn hoofd omdraait. Dan denk ik, ga elkaar helpen, met elkaar delen en niet elkaar vermoorden.’ Met zijn sierradenlijn Boipili financiert hij sociale projecten en de Tembe Art Studio. Als Marcel kort in Nederland is voor het Open Paviljoen op het Voorhout, verbaast hij zich over de enorme afstand die er nog altijd bestaat tussen mensen. ‘Misschien moeten daarom velen naar het Moengo Festival komen, om te zien hoe het ook kan.’
‘Ik heb een keuze! Dat hadden mijn voorouders niet’
Op uitnodiging van kunstinstituut West Den Haag werd Marcel gevraagd een kunstwerk te maken voor het Open Paviljoen. Bij West Den Haag ligt dit jaar de focus op Suriname: een land dat onlosmakelijk verbonden is met het heden en verleden van Nederland. ‘Ik maakte schilderingen voor de vloer van het Open Paviljoen. Hoewel mensen misschien commentaar gaan leveren dat mijn werk op de vloer ligt en iedereen erover heen kan lopen. Het is goed. Ik had ook nee kunnen zeggen.’ Marcel moet lachen. ‘Ik heb een keuze! Dat hadden mijn voorouders niet. Als zij nee zeiden, werden ze afgeranseld.’ Het Open Paviljoen biedt ruimte voor culturele uitwisseling en kritische reflectie in een internationale stad als Den Haag. Directeur Marie José Sondeijker van West Den Haag vindt het Open Paviljoen overigens meer dan een podium: ‘het is een denkruimte in de stad, ontstaan vanuit de filosofie van West. We onderzoeken namelijk hoe kunst kan bijdragen aan een inclusieve, rechtvaardige en leefbare wereld. Dat is zonder meer iets wat Marcel aanspreekt.’ Geïnspireerd door denkers als Chimamanda Ngozi Adichie en Édouard Glissant is het programma samengesteld in samenwerking met een uiteenlopend netwerk van makers, denkers en bewoners. Er is plaats voor zowel professionele als amateurkunst, voor verdieping én voor persoonlijke verhalen.
Diversiteit en identiteit
Samen met verschillende organisaties toont het Open Paviljoen de komende maanden een veelzijdig programma dat zich richt op diversiteit, identiteit en nieuwe vormen van samenleven. Met de doorlopende programmering in de voormalige ambassade en het Open Paviljoen brengt West hedendaagse kunst naar het centrum van Den Haag, maar creëert het ook ruimte voor gastvrijheid, dialoog en een gezamenlijke verbeelding van een andere wereld. Naast de vloer van het Open Paviljoen is er werk van Marcel Pinas te bewonderen bij ARTZUID Amsterdam. ARTZUID is dé Sculptuur Biënnale van Nederland. Iedere twee jaar staan er vier maanden lang vijftig spraakmakende beelden op de Apollolaan en Minervalaan in Amsterdam Zuid. ARTZUID maakt kunst gratis toegankelijk voor iedereen. De negende editie van de Amsterdam Sculptuur Biënnale ARTZUID vindt plaats van mei t/m september 2025.
De PVV stapt uit het kabinet. ‘Geen handtekening voor onze asielplannen. Geen aanpassing Hoofdlijnenakkoord. PVV verlaat de coalitie’, schreef Geert Wilders vanochtend op zijn X-account. De coalitiepartners zijn verbijsterd.
Gisteravond leek er nog hoop te zijn nadat de coalitiepartners met elkaar om tafel hadden gezeten. Geert Wilders, die eiste dat zijn plannen op het gebied van asiel en migratie onmiddellijk werden omhelst, kon wat zijn collega’s betreft ook gewoon de plannen uitvoeren die in het Hoofdlijnenakkoord stonden. Hier moesten de leiders allemaal nog maar eens een nachtje over slapen.
Vanochtend zou het overleg worden hervat, maar Wilders trok de stekker eruit voordat het begon. ‘Hij kiest voor zijn eigen ego en zijn eigen belang. Ik ben verbijsterd. Hij gooit de kans op een rechts beleid weg. Dit is superonverantwoord’, schrijft Dilan Yesilgöz op X. NSC-leider Van Vroonhoven vindt het besluit onbegrijpelijk en BBB-leider Van der Plas schrijft sprakeloos te zijn.
Het kabinet is wederom over migratie gevallen. Geert Wilders presenteerde vorige week tijdens een persconferentie een tienpuntenplan. Wilders wilde dat de grenzen worden gesloten voor asielzoekers, en dat alleenstaanden met een verblijfsvergunning na veertien weken de azc’s verlaten — om een aantal van zijn voorstellen te noemen.
Het ging voor een groot deel om maatregelen uit het verkiezingsprogramma van de PVV. Na maanden onderhandelen kwamen de coalitiepartijen echter uit op een akkoord waarin lang niet al deze maatregelen voorkwamen. De coalitiepartners vinden dat minister Faber van Asiel en Migratie eerst met deze plannen aan de gang had moeten gaan. Maar voor Wilders was de maat vol.
Hoe nu verder?
‘We hebben in Nederland een traditie om het gelijk over nieuwe verkiezingen te hebben, maar dat is niet vanzelfsprekend. Je kunt ook formeren zonder verkiezingen’, zegt Chris Aalberts, docent Media & Journalistiek aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. ‘Het kabinet kan bijvoorbeeld verder gaan als minderheidskabinet. De VVD zou ook verder kunnen gaan met Groenlinks-PvdA. Of de VVD dat ziet zitten, is de grote vraag. Maar hierover is nog niet veel gepraat.’
‘Je kunt ook formeren zonder verkiezingen’
Chris Aalberts
‘Wat we wel kunnen aannemen is dat de PVV niet meer terugkomt in het kabinet’, gaat hij verder. ‘Dit betekent dat hij weer allemaal dingen kan gaan roepen vanuit de oppositie, zoals we eigenlijk van hem gewend zijn. Ik denk dat dit voor hem veel fijner is. Je zou zelfs kunnen stellen dat die 37 zetels voor de PVV een groot ongeluk waren. De PVV was helemaal niet blij met de constructie waarin het zat. De oppositie is veel beter voor Geert Wilders.’
Aalberts verwacht dat zelf er wel nieuwe verkiezingen komen. ‘Dan raken we de kleine partijen kwijt. NSC verliest zijn zetels, de CDA wordt weer groot en de VVD zal blijven regeren. Deze partij heeft wel toekomst, de kleine partijen niet’, concludeert hij.
Foto: Ruben Arnhem
‘Het kabinet had onnodig veel weerstand’
Ruben Arnhem, docent Duits en Nederlands op Zadkine, een mbo-school in Rotterdam, vindt dat er vooral verliezers zijn. ‘Denk aan al die Nederlanders die op een woning wachten. Het asielprobleem wat nog steeds niet opgelost is en de koopkracht die nog steeds niet ideaal is.’
Maar het kabinet had onnodig veel weerstand en kon moeilijk waarmaken wat het graag voor het land wilde doen, concludeert hij. ‘Het positieve is dat het nu verlost is van de zwakke broeders van het NSC. Wat negatief kan zijn, is de hoeveelheid stemmen die GroenLinks-PvdA kan behalen. Je moet niet willen dat zij het roer overnemen. Dan kun je meteen ons mooie land in de uitverkoop gooien door nog meer asielstromen, het kaalplukken van de werkenden en het paaien in plaats van het bestraffen van kansenparels.’
Als VVD-stemmer is Arnhem positief over de toekomst. ‘Wij gaan ons klaarmaken voor een fanatieke verkiezingscampagne. Hopende op een echt rechts kabinet met de VVD-PVV-JA21-SGP en misschien wel onze oude bondgenoten van het CDA.’
‘Ik maak me zorgen over de toenemende polarisatie’
Ahmed Abdelali
‘Ik maak me vooral zorgen over de toenemende polarisatie’, zegt Ahmed Abdelali, een postbezorger uit Rotterdam. ‘Ik was op mijn werk toen ik het nieuws hoorde en besprak het met collega’s. Ik ben zelf links georiënteerd, dus mijn eerste reactie was positief. Mijn collega’s denken er anders over. Ze vinden dat Wilders is gefrustreerd door zijn coalitiepartners, die hem niets hebben gegund.’
‘Er is zo ontzettend veel boosheid bij aanhangers van Wilders, over asielzoekers, over azc’s of over verkrachtingen door asielzoekers. Mij ontgaat dit nieuws helemaal, maar zij zien filmpjes en lezen er over. We leven in parallelle werkelijkheden. De mensen die zijn ideeën steunden, zullen nu alleen nog maar bozer worden. Dat is echt iets om je zorgen over te maken. Bovendien kan het betekenen dat Geert Wilders in de volgende verkiezingen nog groter wordt.’
Er zijn in de geschiedenis weleens kabinetten geweest die populairder waren dan die van Dick Schoof. Nu het gevallen is, wordt er volop gediscussieerd hoe het verder moet, met de partijen van Omtzigt en Van der Plas en natuurlijk of partijfusie GroenLinks-PvdA een goed antwoord heeft op dit rechtse kabinet. Over één partij gaat het nooit: D66.
Bij een impopulair kabinet waar met name NSC heel veel kiezers is kwijtgeraakt en de VVD voor een koers koos die opvallend vaak op die van de PVV lijkt, zou je denken dat er ruimte is voor groei van een liberale partij. Bij EenVandaag zien we dat D66 maar één zetel zou winnen als er nu verkiezingen waren. Dat ligt niet aan de peiling: bij Maurice de Hond is het beeld niet echt anders. Daar gaat er zelfs een zeteltje voor Rob Jetten vanaf. Interesseert het iemand eigenlijk nog iets?
Redelijke mensen
Heel vroeger ben ik lid geweest van D66. Het was de tijd van aansprekende politici als Boris Dittrich, Boris van der Ham en Lousewies van der Laan. Ik heb het niet lang als partijlid volgehouden, maar het was wel een sympathieke club: gematigd, niet zo uitgesproken, nadenkerig, u kent het wel. D66’ers zochten de nuance, twijfelden weleens over hun standpunten, keken vanuit verschillende perspectieven en zagen meerdere wegen naar Rome. Je kon er als redelijk mens goed mee voor de dag komen.
Soms zou je vergeten dat D66 een liberale partij is
Waar staat D66 tegenwoordig voor? Misschien is het beeld van Kaag in de auto wel de beste samenvatting. Ze vroeg zich af ‘wie die mensen zijn’ die FvD stemmen. Het is niet zozeer de wereldvreemde houding die in zo’n vraag doorklinkt, maar vooral de onwil om je erin te verdiepen of beter: de vraag waarom Kaag dat niet allang had gedaan. Ergens denk je: die redelijke mensen van vroeger zouden zich dat wel oprecht afvragen, zouden er met anderen over praten en erop hebben gereflecteerd.
Nu niet meer, want D66 is inmiddels de partij van de vastgeroeste principes. Of het nou gaat over Gaza, het klimaat, de EU, diversiteit, orgaandonatie, onderwijs of de transgenderwet: in al die gevallen is de mening van D66 gebeiteld in beton, weet de partij dat men de wetenschap aan zijn kant heeft en is er geen enkele reden om aan de eigen standpunten te twijfelen of andere overwegingen of nuances toe te laten. Ik wil niet vervelend doen, maar SGP’ers zijn vaak meer open minded.
Bevoogdend en belerend
Zo is D66 een partij waar redelijke mensen het nog steeds mee eens kunnen zijn, want wie is nou voor het uithongeren van Gazanen, voor wetgeving die transgenders discrimineert of beleid dat geen oog heeft voor de diversiteit die simpelweg kenmerkend is voor Nederland? Het is de toon die de muziek maakt en die is bij D66 continu de verkeerde. Redelijke mensen kunnen ongetwijfeld heel vaak tot conclusies komen die D66 ook trekt, maar mag het wat minder bevoogdend en belerend?
Soms zou je vergeten dat D66 een liberale partij is: een partij die mensen vrijheid wil geven over eigen handelen en doen, niet gebonden aan strakke regels die van bovenaf worden opgelegd. Daar past een overheid bij die enige afstand houdt en niet continu tegen mensen zegt wat ze wel en niet mogen vinden, of het nou gaat over windmolens, internationaal onderwijs of euthanasie. Zou het kunnen dat je de huidige betweterij wel een tijdje kunt volhouden, maar dat deze vroeg of laat steeds meer mensen van je vervreemdt?
Hoe erg het is? Vraag het D66’ers en ze durven nauwelijks op dit probleem in te gaan terwijl elke buitenstaander het ziet. Dit komt niet vanzelf goed.
Als het merendeel van het tienpuntenplan van Geert Wilders op het gebied van asiel en migratie niet wordt uitgevoerd, zal de PVV-leider de stekker eruit trekken, zo schreef hij afgelopen weekend op X. Is een kabinetsval aanstaande, of wordt de soep niet zo heet gegeten?
Vanavond om 18.00 uur vergadert het kabinet over de tien punten die Geert Wilders vorige week maandag presenteerde in een door hem georganiseerde persconferentie. Het ging voor een groot deel om maatregelen uit het verkiezingsprogramma van de PVV. Na maanden onderhandelen kwamen de coalitiepartijen echter uit op een akkoord waarin lang niet al deze maatregelen voorkwamen. Wilders is het nu zat en wil dat de grenzen worden gesloten voor asielzoekers, en dat alleenstaanden met een verblijfsvergunning na veertien weken de azc’s verlaten — om een aantal van zijn voorstellen te noemen.
Dat hij juist nu met een kabinetsval dreigt, is een opvallende timing, vindt Yarin Eski, universitair hoofddocent bestuurskunde en criminoloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘De NAVO-top is over twee weken. Nederland is gastland van deze NAVO-top. Als er op dat moment een demissionair kabinet zit, zou dat ertoe kunnen leiden dat leiders, zoals bijvoorbeeld president Trump, besluiten niet te komen.’
‘Het zou beter zijn als het kabinet pas na de NAVO-top valt’
Waarom Wilders er dan juist nu voor kiest om te dreigen met een kabinetscrisis? ‘Wilders houdt de peilingen nauwkeurig in de gaten. Hij zou nooit dreigen om de stekker eruit te trekken als hij daar als partij onder zou lijden’, denkt Kivilcim Pinar, raadslid voor de Partij voor de Dieren in Alkmaar. ‘Dit is vooral een signaal voor zijn achterban: dat hij zijn best doet, dat hij bezig is met deze agenda.’
De PVV steeg inderdaad in de peilingen nadat Wilders zijn migratie-eisen opnieuw op tafel had gelegd vorige week. De partij komt nu uit op 31 zetels, drie meer dan bij de vorige peiling een maand geleden. Maar GroenLinks-PvdA staat nu op 30 zetels. Bovendien blijft de VVD met 25 zetels een van de grootste partijen.
‘Ik denk dat Wilders hier niet zo heel veel mee wint’, zegt Tutku Yüksel, raadslid voor GroenLinks Wageningen. ‘De vorige keer dat het kabinet viel, was dat ook op migratie. De PVV heeft zichzelf eigenaar gemaakt van dat onderwerp en daarvan geprofiteerd. Maar we zijn nu anderhalf jaar verder en we hebben heel veel andere problemen. Neem de tekorten in de zorg, de wooncrisis, de stikstofcrisis. Mensen zien in dat Wilders deze problemen niet kan oplossen. Hij gedijt op chaos. Ook rechtse stemmers beginnen dat in te zien.’
Wie trekt de stekker eruit?
Volgens Fatimazhra Belhirch, die namens D66 in de Eerste Kamer zit, is de vraag vooral of de VVD bereid is het kabinet te laten vallen. ‘Als het kabinet valt, zou de VVD, gezien de peilingen, moeten samenwerken met GroenLinks-PvdA. De zittende partijen hebben er helemaal geen baat bij als het kabinet valt. Ik zie het kabinet niet vallen.’
‘De vraag blijft: wat is eigenlijk de endgame van de PVV? Is dat de grootste partij blijven, of regeren? In het huidige kabinet komt hij niet verder, hij krijgt zijn plannen er niet doorheen, en dat gaat echt niet veranderen. Hij heeft als partij weinig vooruitgang geboekt. Voor hem is het waarschijnlijk veel fijner om vanuit de oppositie dingen te roepen’, denkt de D66’er.
‘Laat de boel maar klappen, dan komt er chaos, en dat is wat deze leiders willen’
‘Wilders doet, naar het voorbeeld van Trump in Amerika, aan wat je in het Engels accelerationism noemt: het versneld aansturen op een nieuwe wereldorde. Laat de boel maar klappen, dan komt er chaos, en dat is wat deze leiders willen’, zegt Eski. ‘Het is speculatie, maar het feit dat Wilders afgelopen weekend in Hongarije was op een top waar pro-Poetinleiders aanwezig waren, zou erop kunnen duiden dat het creëren van chaos hem is ingegeven door de Russische regering. Deze regering zou profiteren van chaos, zeker met de NAVO-top op komst.’
Goed voor links
Een kabinetsval zou goed zijn voor GroenLinks-PvdA, meent de criminoloog. ‘Ergens hoop ik wel op een kabinetsval, dit zou kunnen betekenen dat het volgende kabinet meer opschuift naar links. Maar liever na de NAVO-top.’ Met dat eerste is Pinar het eens. ‘Zelfs als ik een rechtse kiezer zou zijn, zou ik niet blij zijn met het huidige kabinet. Het is incapabel, ze kunnen niets voor elkaar krijgen. Inmiddels is de maatschappij verruwd en verrechtst en zijn immigranten en vluchtelingen tot zondenbok gemaakt. Toch is er niets gebeurd op dit vlak. Het zijn prutsers. Laat het kabinet maar zo spoedig mogelijk vallen.’
Bij een aanslag in de Amerikaanse staat Colorado raakten acht mensen gewond. De Egyptische verdachte, Mohamed Sabry Soliman (45), riep ‘Free Palestine’ en gooide Molotovcocktails naar mensen die steun betuigden aan Israëlische gijzelaars, meldt de BBC. Volgens de Amerikaanse autoriteiten gaat het om een terreuraanslag met een zelfgemaakte vlammenwerper en brandbare spullen.
De aanslag vond plaats op een plek waar pro-Israëlische groepen wekelijks wandelen voor de gijzelaars die nog worden vastgehouden door Hamas. Vier mannen en vier vrouwen tussen de 52 en 88 jaar raakten gewond.
Soliman, die met een verlopen toeristenvisum uit 2022 in de VS verblijft, zou de mensen hebben opgewacht en hebben toegeslagen nadat zich een groepje had verzameld.
Op 22 mei werden twee medewerkers van de Israëlische ambassade doodgeschoten. De dader scandeerde toen ook pro-Palestijnse leuzen.
De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Gideon Sa’ar, laat op sociale media weten ‘geschokt’ te zijn door wat hij betitelt als ‘puur antisemitisme’.
Ook de Israëlische ambassadeur Danny Danon liet van zich horen: ‘Terreur tegen Joden stopt niet bij de grens met Gaza – ook de straten van de VS worden erdoor verbrand’, aldus Danon.
‘We kijken allemaal naar de systematische uithongering van twee miljoen mensen. Een gelivestreamde genocide. De stilte van de wereld is dodelijk’, zegt de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg vanaf de boot Madleen, met medicijnen en voedsel voor Gaza.
De activiste wil via een humanitaire corridor de blokkade van Gaza doorbreken. Een maand eerder probeerde ze dat al met medestanders vanaf Malta met de boot Conscience. Maar nog voor vertrek werd de boot twee keer kapotgeschoten, vermoedelijk door Israëlische drones.
Greta Thunberg vaart op de Madleen, een boot die deel uitmaakt van de Freedom Flotilla, een vloot die vertrekt vanuit Sicilië. Ook de Ierse acteur Liam Cunningham, bekend van Game of Thrones, zou meedoen, meldt de Turkse nieuwssite Diken.
Vijftien jaar geleden werd ook al geprobeerd de blokkade van Gaza te doorbreken. Israëlische soldaten gingen aan boord van de boot Mavi Marmara en doodden tien vrijwilligers. Dit zorgde voor jarenlange spanningen tussen Turkije en Israël.
‘Deze missie is een voortzetting van die nalatenschap – een weigering om ons over te geven aan stilte, angst of medeplichtigheid. De belegering van Gaza wordt niet alleen in stand gehouden door Israëlische vuurkracht, maar ook door wereldwijde passiviteit’, staat op de website van de organisatoren van de huidige Freedom Flotilla.
Binnen de VVD groeit de onvrede over de pro-Israëlische opstelling van de partij. Liberale critici hebben zich nu in een nieuw platform georganiseerd.
Drie jonge VVD-leden – Maarten Dirkse, Çinar Akdemir en Yusuf Serkan Kunduz – hebben zich aangesloten bij het Liberaal Collectief Nabije Oosten, een werkgroep die pleit voor een consequent liberaal buitenlands beleid, ook als het gaat om Israël en Palestina.
Çinar Akdemir
‘Wat Israël doet is niet liberaal’, zegt Çinar Akdemir. ‘Israël schendt de mensenrechten, zoals het recht op leven en de vrijheid van meningsuiting, maar ook de eigendomsrechten. Er is niets liberaals aan het confisqueren van huizen en grond van Palestijnen. Als liberaal moet je pal tegenover dat soort praktijken staan.’
Op dit moment is het Liberaal Collectief nog klein. ‘Onze appgroep telt vijf mensen’, zegt Maarten Dirkse, oud-raadslid in Leiden lachend. ‘Maar onze ideeën leven veel breder in de partij.’ Zo dienden Akdemir, Dirkse en Kunduz vorig jaar juli een motie in waarin de VVD-Kamerfractie werd opgeroepen te pleiten voor concrete sanctiemaatregelen in EU-verband tegen Israël, vanwege grove mensenrechtenschendingen in Gaza. Hoewel het congres de motie verwierp stemde een kwart van de VVD-leden voor. Dat was een duidelijk signaal dat de eenzijdige pro-Israëlische koers van de VVD-fractie niet door alle leden werd geapprecieerd, aldus Dirkse.
‘Waarom krijgt Israël wél een status aparte?’
Israël heeft met partijleider Dilan Yesilgöz en Ulysse Ellian twee bondgenoten in de Tweede Kamer. Inmiddels is VVD-buitenlandwoordvoerder Eric van den Burg wel kritischer geworden, vanwege de hongersnood in Gaza. Dirkse spreekt van een breuk met het eerdere narratief van ‘ja maar 7 oktober’.
Liberale waarden
Net als Akdemir vindt Dirkse het VVD-beleid ten aanzien van Israël en Gaza onliberaal. ‘De VVD zou een buitenlands beleid moeten voorstaan dat de liberale waarden hooghoudt: respect voor mensenrechten, internationale instituties en het internationaal recht. Maar onze partij steunt de Israëlische regering op een manier die ze bij geen enkel ander land zou doen. Toen een rechter oordeelde dat Nederland moest stoppen met de export van wapensystemen naar Israël, probeerde het kabinet-Rutte IV die uitspraak te omzeilen. Waarom krijgt Israël wél een status aparte?’
Dirkse en Akdemir zijn ook actief bij De Nieuwe VVD, een pressiegroep die zich verzet tegen de samenwerking met de PVV en een sociaalliberale koers voorstaat. ‘Er zijn binnen de VVD mensen die vinden dat we gewoon een rechtse partij zijn met een liberaal sausje’, zegt Dirkse. ‘Tegenwoordig hebben zij zich verenigd in de conservatieve pressiegroep ‘Klassiek Liberaal’. Maar er is ook een ander kamp, dat vasthoudt aan de liberale kernwaarden van de partij.’
Het Liberaal Collectief Nabije Oosten is echter niet de buitenlandtak van De Nieuwe VVD, benadrukt Dirkse. ‘We hebben onze werkgroep juist opgericht, omdat sommige leden van De Nieuwe VVD nog steeds best pro-Israël zijn. In de Verenigde Staten noemen ze die houding ‘progressive except Palestine’, ze zijn liberaal behalve als het om Palestina gaat. Ook oud-president Joe Biden is van deze school.’
Maarten Dirkse
Binnen de VVD was het lange tijd lastig om het over Palestina te hebben. ‘Als je het woord apartheid in de mond nam wilden veel mensen niet meer met je praten, terwijl mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch het Israëlische beleid op de Westbank apartheid hebben genoemd. Ze zeggen dan: ‘Dat zijn linkse clubs, die zijn bevooroordeeld. Tegelijkertijd wordt er wel met Amnesty-rapporten gezwaaid als het gaat om bijvoorbeeld homorechten in Georgië. Amnesty en Human Rights Watch zijn trouwens ook kritisch op Hamas.’
Dirkse is het niet eens met het veelgehoorde verwijt van selectieve verontwaardiging. ‘Natuurlijk ben ik ook kritisch over bijvoorbeeld de situatie in Soedan, of de etnische zuivering van Nagorno-Karabach door Azerbeidzjan, maar dat is Nederland ook. Voor Israël wordt echter constant een uitzondering gemaakt.’
Motie op JOVD-congres
Yusuf Serkan Kunduz
Ook binnen de JOVD, de onafhankelijke liberale jongerenorganisatie die zich richt op de VVD, is kritischer geworden over Israël. Yusuf Serkan Kunduz is bestuurslid van de afdeling Apeldoorn en ziet hoe de kwestie Gaza de vereniging polariseert. ‘Er is eindelijk discussie. Het landelijk bestuur heeft zich lange tijd stilgehouden. Maar zwijgen kan niet meer. Ik diende vorig jaar een motie in om het geweld in Gaza te veroordelen, die toen nauwelijks stemmen haalde. Maar op het JOVD-congres van 24 en 25 mei haalde een nieuwe motie – met bijna precies dezelfde tekst – het wel. Er waren 1283 stemmen voor, 297 tegen en 118 onthoudingen.’ Toch gelooft Kunduz dat de JOVD van Israël geen halszaak wil maken. ‘De jongerenorganisatie profileert zich liever op andere onderwerpen.’
‘Veel jonge VVD’ers zijn kritisch op Israël’
Kunduz was begin 2024 de eerste die op een VVD-congres toenmalig VVD-buitenlandwoordvoerder Ruben Brekelmans aan de tand voelde over het onliberale Israëlbeleid van de VVD. ‘Hij gaf een ontwijkend antwoord, helaas. Maar ik kreeg na afloop applaus vanuit de zaal. Een minderheid in de VVD is niet pro-Israël.’
Volgens Kunduz is de reflex binnen de VVD van oudsher automatisch dat je Israël steunt, ‘zoals je ook automatisch tegen ‘autootje pesten’ moet zijn’. Maar het bloedige optreden van Israël in Gaza heeft geleid tot heroverweging van dit standpunt. ‘Veel jonge VVD’ers zijn kritisch op Israël. Ze zijn niet pro-Hamas, integendeel. Maar ze zien wel dat wat Israël nu doet, haaks staat op liberale waarden.’
Jij-bakken
Voor Akdemir en Kunduz speelt ook hun Turkse achtergrond soms een rol in hoe hun standpunten worden ontvangen. ‘Een VVD-raadslid zei ooit tegen mij: ‘Jij bent moslim, dus natuurlijk pro-Palestina.’ Dat vond ik kwalijk,’ zegt Akdemir. ‘Alsof je identiteit je standpunt bepaalt. Terwijl juist het liberalisme zegt: denk als individu.’
‘Ik erken ook dat Turkije oorlogsmisdaden pleegt in Syrië’
Kunduz krijgt soms jij-bakken over de rol van het Ottomaanse Rijk in de Armeense genocide van 1915, of de Turkse bombardementen op de Koerden in Syrië. ‘Die vergelijkingen zijn niet altijd onterecht, maar wel selectief. Israël wordt ontzien, Turkije niet. Er zit vaak een racistische ondertoon in, maar dat hangt van de context af. Zelf probeer ik consistent te zijn. Ik erken ook dat Turkije oorlogsmisdaden pleegt in Syrië. Maar die zijn qua intensiteit en massaliteit niet te vergelijken met wat Israël nu aan het doen is.’
Liberale dwarsliggers
Alle drie de VVD’ers blijven lid van de partij, ondanks hun kritiek. ‘Als je weggaat, kun je niet meer strijden’, zegt Dirkse. ‘Ik heb net zo veel recht als Yesilgöz om te zeggen welke kant de partij op moet.’ Ze zien zichzelf niet als radicale activisten, maar als liberale dwarsliggers die juist binnen de partij het verschil willen maken.
‘Ik geloof in debat en dialoog,’ zegt Akdemir. ‘Demonstreren is niet per se mijn stijl, al was ik wel onder de indruk van De Rode Lijn, een brede en waardige protestactie. Maar uiteindelijk wil ik de discussie voeren binnen de VVD.’
Ook Dirkse zegt niet zo snel de straat op te zullen gaan. ‘Ik ben naar enkele pro-Palestijnse demonstraties geweest, om mijn ongenoegen te laten blijken over het Nederlandse buitenlandse beleid. Dit waren trouwens breed gedragen demonstraties, geen radicale demonstraties vol Internationale Socialisten en BIJ1-types.’
Of hun invloed voldoende zal zijn om de VVD definitief van koers te doen laten veranderen is nog de vraag. Daarvoor lijkt de positie van de pro-Israëlische Yesilgöz vooralsnog te sterk. Maar dat het debat binnen de partij steeds luider wordt, staat buiten kijf. ‘De VVD is verdeeld,’ zegt Kunduz. ‘En dat is maar goed ook. Want een échte liberale partij moet ruimte bieden voor kritiek. Ook op Israël.’
Op het moment dat ik dit stukje schrijf, was gisteren mijn sportdag. Een van de drie dagen in de week dat ik sport. Daar moet u zich niet al te veel van voorstellen. Ik stap op de hometrainer in de woonkamer, fiets 40 minuten en stap er weer vanaf. Op de gym waar jongeren tegenwoordig massaal naartoe gaan, noemen ze dit cardio. Het zou net zo goed pulmo kunnen heten. Het is immers ook goed voor de longen. En zo kunnen we heel wat organen langsgaan. Ik moet hier wel stoppen. Straks ga ik nog wat over de darmen vertellen. Dat sporten ook daar goed voor is. Maar mijn redacteur vindt dat vies. Het enige stukje dat ze tot nu toe niet heeft geplaatst, ging over darmen. Mensen vinden praten over darmen vies. Hier stop ik dus.
Mensen vinden praten over darmen vies
Sporten voor een spreekuur waar niet zoveel meer gebeurt, geeft rust. Je kunt achter elkaar patiënten goedgehumeurd helpen terwijl je in de luie stoel blijft zitten. Af en toe sta je op voor een lichamelijk onderzoek.
Vanwege het kwaliteitscertificaat was de tweejaarlijkse audit. Of was het driejaarlijks? De auditor snuffelde de hele dag in de praktijk. Collega’s moesten haar spreken en vertellen over wat ze deden en hoe ze het deden. Ik moest alleen spreekuur doen.
Aan het einde van de lunch werd mij opgedragen naar een visite te gaan. Ik kan vanwege privacyoverwegingen geen details vertellen. Ook al ga ik de naam van de patiënt fingeren, kunnen mensen aan de hand van het verhaal de patiënt traceren. Dan is het ook een privacyschending. Of de patiënt leest het en herkent zich erin. Dat is erg. Alleen met toestemming is zoiets niet erg. Of de patiënt kan het niet meer nalezen. Dat is nog erger. Deze visite was niet een alledaags iets. En hier stop ik.
In de middag ging de audit door. Ik had mijn loginpasje op de computer vergeten waar een collega met de auditor ging praten. De auditor had het ontdekt. Dat is erg. De collega gaf mijn pasje terug. Ik ging spreekuur doen. Opeens was er politie in de praktijk. Daarna ook een ambulance. Een collega had ze opgeroepen. De dag was allang geen gewone dag meer. Ik bleef spreekuur doen.
PVV-leider Geert Wilders, influencer Eva Vlaardingerbroek en Yaïr Netanyahu, de zoon van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, zijn keynote speakers op een groot conservatief congres dat gisteren en vandaag plaatsvindt in Boedapest.
Het event heet de Conservative Political Action Conference, afgekort CPAC. Andere sprekers zijn Alternative für Deutschland-voorvrouw Alice Weidel, Santiago Abascal van het Spaanse Vox, opiniemaker Ben Shapiro en natuurlijk de Hongaarse premier Viktor Orbán zelf. Thema’s die dit jaar worden besproken, zijn vrede en veiligheid, ‘patriottisme’, migratie en ‘God, thuisland en familie’.
Met de jaarlijks terugkerende conferentie hoopt de conservatieve Hongaarse regering bruggen te slaan richting de Angelsaksische wereld. Donald Trump en de zijnen zien de aartsconservatieve, autoritaire en pro-Russische Orban als een voorbeeld ter navolging.
Kritiek
GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kati Piri heeft op BlueSky scherpe kritiek op CPAC. Ze noemt de conferentie ‘een mix van complotdenkers, rechtsextremisten, Jodenhaters en Poetin-buddies’. Het feit dat ook Wilders hier spreekt rekent ze VVD en NSC zwaar aan, die immers met de PVV in de coalitie zitten. ‘Hoelang wil de VVD en NSC ons land blijven uitleveren aan extremen?’
Wilders begeeft zich in extremistisch gezelschap. Piri wijst haar volgers op Alternative für Deutschland. Onlangs heeft de Duitse inlichtingendienst deze partij bestempeld als extremistisch. Ook noemt ze de Israëlische vrienden van Wilders. Yaïr Netanyahu, de omstreden zoon van premier Benjamin Netanyahu, verspreidde enkele jaren geleden antisemitische memes over de Hongaarse filantroop George Soros. De extreemrechtse parlementariër Ariel Kallner bepleitte een nieuwe Nakba (etnische zuivering) op de Palestijnen. Ook de Israëlische minister van Diasporazaken Amichai Chikli is aanwezig. Hij organiseerde eerder dit jaar in Jeruzalem een congres tegen antisemitisme samen met extreemrechtse partijen uit Europa, reden voor veel Joodse organisaties om deze bijeenkomst te boycotten.
Geert Wilders is niet de enige Nederlandse spreker op het congres: Eva Vlaardingerbroek, bekend om haar extreemrechtse standpunten, is er opnieuw bij. Vorig jaar oogstte de voormalige FvD-politica veel bijval toen ze de racistische omvolkingstheorie promootte, die stelt dat links via immigratie witte Europeanen wil vervangen door moslims en zwarte mensen uit Afrika.
No woke zone
Enkele Nederlandse journalisten, waaronder freelance journalist Peter Olsthoorn, Frank Hendrickx van de Volkskrant en Coen van de Ven van De Groene Amsterdammer hadden vorig jaar geprobeerd om een verslag te schrijven over het CPAC, maar kregen geen accreditatie. Het argument van CPAC? De organisaties waarvoor ze schreven zouden te ‘woke’ zijn.
‘Bedankt voor uw interesse in CPAC Hongarije. Het spijt ons u te moeten informeren dat we op dit moment niet aan uw registratieverzoek kunnen voldoen. Als organisatoren moeten we ons houden aan een van de ijzersterke regels van de conferentie: CPAC is een NO WOKE ZONE. We kijken ernaar uit u te verwelkomen op toekomstige evenementen wanneer en als uw organisatie aanzienlijk minder woke wordt.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
