In het interview Afrikaanse universiteit start masteropleiding in Nederland suggereert David Millar dat er een Afrikaanse wetenschap bestaat die afwijkt van de ‘westerse’. Zo degradeert hij Afrikaanse wetenschappers tot ‘ervaringsdeskundigen’, schrijft Evelyn Groenink.
De verscheidene eminente Afrikaanse wetenschappers die door de jaren heen geportretteerd zijn op het ZAM platform zouden verbaasd zijn te vernemen dat met de opening van een Amsterdamse dependance van het Ghanese Millar Institute ‘voor het eerst’ Afrikaanse kennis en wetenschap naar Nederland of het Westen zou worden gebracht. Zij, en vele andere andere Afrikaanse collega’s – zoals de vermaarde Ghanese wiskundige, wijlen Francis Allottey, of de professoren van het Africa Studies Centre in Leiden – zouden denk ik waarschijnlijk zelfs tamelijk beledigd zijn door de uitspraak van een blijkbaar aan dit instituut verbonden Doctor David Millar in jullie recente artikel. Hij beweert daarin dat er een ‘westerse wetenschap’ zou bestaan, waartegen een ‘andere’, ‘Afrikaanse’, wetenschap, waarop hij het patent lijkt te hebben, afgezet zou moeten worden.
Wetenschap is wetenschap. De vele briljante Afrikanen hebben daar door de eeuwen heen doorbrekende bijdragen aan geleverd. Die ontwikkeling bestaat al vanaf de tijd van de filosofen, technici en medici van Timboektoe en Zuid-Libië. Denk aan de irrigatiesystemen van eeuwen voor onze jaartelling in Ethiopië, de botanisten van Zuidelijk Afrika – op wier werk vele medicijnen van de farmaceutische industrie zijn gebaseerd – van de jaren tachtig, tot huidige generaties van epidemiologen en vaccinologen en technici, van Ghana tot Kenia en van Zimbabwe tot Senegal.
De vele briljante Afrikanen hebben daar door de eeuwen heen doorbrekende bijdragen aan geleverd
Het klopt dat Afrikaanse wetenschappers, meer dan westerse, hebben moeten opboksen om door te dringen tot het verwerven van een plaats in de internationale wetenschappelijke wereld. Daar heeft de Kameroenese filosoof Achille Mbembe bijvoorbeeld veel over geschreven. Maar volgens Mbembe, en niet alleen volgens hem, maakt hen dat vanuit wetenschappelijk perspectief juist extra waardevol.
Geen ‘ervaringsdeskundigen’
Het past daarom niet om, zoals David Millar doet, Afrikaanse wetenschappers te reduceren tot een stereotype van ‘ervaringsdeskundigen’ zoals in uw artikel. De dokters en botanisten van Swaziland en Zuid-Afrika, die hun carrière wijdden aan het onderzoeken van traditionele, geneeskundig-werkzame planten en kruiden, en die, vaak met succes, worstelden met vraagstukken van dosering in de jaren tachtig van de vorige eeuw zouden liggen te tollen in hun graven na het vernemen van Millars bewering dat ‘Afrikaanse kennissystemen anders’ zijn, want niet ‘meetbaar en kwantificeerbaar’.
Als ‘niet meetbare en kwantificeerbare’ wetenschap ook wetenschap zou zijn, dan zou de Gezondheidsraad in Ghana, die hard werkt om kwakzalvers en charlatans uit de medische professie te weren door rigoureuze toepassing van professionele normen haar werk wel kunnen staken. Ook hadden de inspanningen van de justitiële commissie in De Gambia niet gehoeven, die onderzocht hoeveel doden er vielen door het geheel niet kwantificeerbare self made AIDS-medicijn van dictator Yahya Jammeh. Deze Jammeh werd gelukkig door de bevolking verdreven voordat Trump en diens hoogsteigen kwakzalver ‘RFK’ (Robert F. Kennedy jr., red.) in de Verenigde Staten aan de macht kwamen, want voor dat soort allianties zou het woord ‘nachtmerrie’ nog te goed zijn geweest. Echte wetenschap heeft inmiddels in Zuid-Afrika daarentegen tot hoopvolle resultaten geleid, op het gebied van een ARV-vrije virusbehandeling voor HIV/Aids.
Ik heb het verder ook aan onze netwerkpartners in de Afrikaanse vrouwen-, homo- en mensenrechtenbeweging niet direct zelf kunnen – of durven – vragen, maar ik durf er wel iets onder te verwedden dat zij niet gecharmeerd zouden zijn van Millars uitspraken dat ‘democratie maar één regeringsvorm is’, dat ‘ook een dictatuur een rule of law’ heeft en dat ‘gelijkheid van vrouwen en mannen’ evenals ‘acceptatie van homo’s’ maar ‘westerse ideeën’ zouden zijn, die best ter discussie mogen staan. Afrikaanse feministen als Minna Salami hebben zich uitgesproken tegen ouderwetse leiders die inderdaad het liefst zouden willen dat vrouwen, of mensen – homo of niet – in het algemeen, zich braafjes op de achtergrond zouden moeten houden. De duizenden Tanzanianen die de afgelopen maanden de straat op gingen tegen de fraudulente verkiezingen van hun dictator kunnen overigens niets meer gevraagd worden, want zij zijn doodgeschoten.
Stereotyperen van Afrika en Afrikanen
Doctor Millar maakt zich schuldig aan wat ZAM’s partners in democratische netwerken in Afrika, juist bestrijden: het stereotyperen van heel Afrika en alle Afrikanen als een amorfe massa waarin iedereen dezelfde opvattingen heeft. Het is een Afrika waar geen tegenstrijdige belangen of gevechten voor sociale rechtvaardigheid zouden bestaan, kortom een Afrika van mensen die alsmaar niets hebben bereikt, zeker niets meetbaars en kwantificeerbaars.
U had hem best wat kritischer mogen ondervragen.
PS De engste push van anti-vrouwenrechten en anti-homorechten op het Afrikaanse continent komt overigens, net als de kwakzalverij van ‘RFK’, uit Amerikaanse hoek.
