De Turkse president Recep Tayyip Erdogan brengt deze week een bezoek aan Albanië en Servië, waar hij naar verwachting de economische en diplomatieke banden van zijn land met de Balkan zal versterken, meldt AFP
Erdogan opent vandaag in Albanië de Grote Moskee van Tirana. De bouw van de grootste moskee op de Balkan werd gefinancierd door Turkije.
Morgen gaat Erdogan naar Servië, waar Turkije in 2017 een grote politieke comeback maakte met zijn historische bezoek aan Belgrado. In die tijd herstelden Erdogan en zijn Servische ambtgenoot Aleksandar Vucic de banden tussen hun landen. Vijf eeuwen van de Ottomaanse aanwezigheid in Servië hebben zwaar gewogen op de betrekkingen tussen Belgrado en Ankara.
Een andere bron van spanningen zijn de culturele en historische banden tussen Turkije en de voormalige afgescheiden Servische provincie Kosovo. Kosovo verklaarde zich in 2008 onafhankelijk van Servië, een stap die Belgrado nog steeds weigert te erkennen.
Het bezoek van 2017 herstelde niettemin de relatie van Turkije met Servië, vertelde de in Belgrado gevestigde analist Vuk Vuksanovic aan AFP. Sindsdien ‘is de Balkan een behoorlijk succesverhaal voor Turkije’, voegde hij eraan toe.
Albanië en Turkije hebben via de NAVO ook militaire banden. Turkije levert sinds dit jaar ook Turkse Bayraktar-drones aan de Balkanstaat.
Servië is ook een belangrijke toeristische bestemming voor Turkse staatsburgers, op de tweede plaats na Bosnië.
Rijksambtenaren en andere geïnteresseerden houden vandaag een herdenkingsprotest voor Gaza, bij de ingang van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. Anders dan bij de wekelijkse sit-ins van de rijksambtenaren, is vandaag iedereen welkom.
‘Het afgelopen jaar stond in het teken van onbeschrijflijk veel leed, ontelbare rechterlijke uitspraken die regeringen – ook de onze – oproepen om hun verantwoordelijkheid te nemen en onvoorstelbare dubbele morele standaarden ten aanzien van ons buitenlandbeleid’, schrijft de groep Ambtenaren en Grondwet op LinkedIn.
Om het bewogen jaar te herdenken, zullen er de hele dag toespraken, artiesten en muziek zijn. Verschillende organisaties zijn aanwezig, zoals Artsen voor Gaza, Save the Children, War Child, Amnesty International en Advocaten voor de Vrede.
Al vanaf het begin van de oorlog in Gaza organiseert Ambtenaren en Grondwet elke donderdag sit-ins op deze plek. De organisatie beschrijft zichzelf als ‘een groep Nederlandse ambtenaren die zich grote zorgen maken over het voortdurende Israëlische offensief in Gaza en het Nederlandse beleid hierin’.
Volgens de ambtenaren moet de overheid de internationale rechtsorde bevorderen. ‘Het is aan overheidsfunctionarissen om politici erop te wijzen wanneer beleid (mogelijk) in strijd is met het internationale recht. En wij nemen die taak, die plicht, zeer serieus.’
De organisatie wil dat de overheid zich maximaal inzet voor een staakt-het-vuren in Gaza en alle vormen van steun voor Israëls huidige militaire optreden in Gaza staakt. Daarbij wijst het de overheid op de recente uitspraken van het Internationaal Gerechtshof (ICJ).
Opnieuw vonden er vannacht Israëlische luchtaanvallen plaats in Syrië. Dit keer was het doelwit een autofabriek in Homs en een militaire opslagplek in Hama. Dit meldt persbureau AFP.
Er was alleen materiële schade. In de stad Hassia ging het om een autofabriek waar ook medische hulpgoederen werden opgeslagen. Er ontstond vervolgens een brand. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten was dit een Iraanse autofabriek, zo schrijft AFP. In de faciliteit in Hama werden luchtverdedigingssystemen opgeslagen.
Het is de derde aanval van Israël op Syrisch grondgebied deze week. Afgelopen dinsdag werd een appartementencomplex in de wijk Mazzeh in Damascus geraakt door luchtaanvallen. Hierbij vielen zeven burgerdoden, waaronder vrouwen en kinderen. Het Syrische Observatorium voor de Rechten van de Mens schatte het dodental op dertien, waaronder twee leden van Hezbollah.
Volgens het Syrische staatspersbureau Sana werd woensdag een Syrische politieagent gedood bij een Israëlische aanval nabij de zuidwestelijke stad Quneitra, zo meldt de BBC.
Israëlische aanvallen op Syrisch grondgebied zijn niet nieuw. Al jaren voert het aanvallen uit op wat het beschouwt als Iraanse doelwitten in Syrië. Maar de intensiteit van deze aanvallen is toegenomen sinds 7 oktober vorig jaar. In Syrië zouden veel handlangers zitten van Hamas, Hezbollah of andere militaire organisaties die door Iran worden gefinancierd.
Volgens het Syrische Observatorium voor de Rechten van de Mens zijn er sinds januari 104 Israëlische lucht- en artillerieaanvallen uitgevoerd op Syrisch grondgebied. Hierbij zijn minstens 296 mensen om het leven gekomen en zijn ongeveer 190 doelen beschadigd of vernietigd, aldus de BBC.
Voor moslims is het soms lastig hun geloof te combineren met het leven in een westers land. ‘Ik merk een toegenomen spanning in de samenleving.’
Veel moslims in Nederland worstelen met het vinden van een balans tussen hun religieuze overtuigingen en het dagelijkse leven in een seculiere maatschappij, vertelt intercultureel psycholoog Nanda Bakker. Volgens haar ligt de uitdaging bij de botsing tussen de waarden van de eigen religie en cultuur en de dominante westerse normen. ‘Moslimjongeren groeien op met de verwachtingen van hun familie en gemeenschap, maar krijgen tegelijkertijd vanuit de Nederlandse samenleving andere signalen over wat normaal of wenselijk is’, zegt Bakker.
Ze beschrijft hoe deze jongeren vaak een sterke drang voelen om zich aan te passen aan beide werelden. ‘Ze willen hun geloof serieus nemen en respecteren wat hun familie van hen verwacht, maar ze willen ook niet buiten de boot vallen in de Nederlandse samenleving. Hierdoor belanden jongeren in een spagaat tussen twee werelden’, voegt ze toe. Dit kan leiden tot innerlijke conflicten, waarbij jongeren zich afvragen hoe ze trouw kunnen blijven aan hun religie, terwijl ze ook deel willen uitmaken van de bredere maatschappij.
‘Jongeren belanden in een spagaat tussen twee werelden’
Volgens Bakker heeft cultuur een grote invloed op de manier waarop moslims hun religie beleven. In een overwegend islamitisch land is het makkelijker om religieuze praktijken zoals het bidden, het dragen van een hoofddoek of het houden van de ramadan in het dagelijks leven te integreren, omdat de omgeving hierop is ingericht. ‘In Nederland zijn de omstandigheden anders. Het past niet in een seculiere, westerse samenleving om je gebedstijden in te passen in een volle werkdag, of om als vrouw met een hoofddoek te solliciteren’, legt ze uit.
Vrijdagmiddagborrel
Yunus, een 30-jarige docent op een islamitische basisschool, heeft zelf ervaren hoe deze uitdagingen zich vertalen op de werkvloer, namelijk bij zijn vorige werkgever. Hij geeft aan dat deze moeilijkheden opgelost kunnen worden door zelfverzekerdheid bij moslims in het communiceren van hun religieuze behoeften en waarden, zoals gebedstijden of het niet deelnemen aan activiteiten zoals vrijdagmiddagborrels. ‘Er is veel begrip, mits men duidelijk communiceert. De islam is universeel toepasbaar, ongeacht tijd of locatie. Je moet je dagelijks leven aanpassen aan de religie en niet de religie aan je dagelijks leven’, vertelt Yunus.
‘Brabantse worstenbroodjes waren halal niet verkrijgbaar’
Kadir Ahmed (36), een ondernemer uit Den Bosch, zag een kans om zijn geloof en ondernemerschap te combineren. Hij richtte Kadir’s op, een voedingsmerk dat is gespecialiseerd in halal snacks. Zijn worstenbroodjes, broodjes bapao en andere snacks gaan letterlijk als warme broodjes over de toonbank van de grote supermarktketens. ‘Als kind hapte ik er vaak naast. De Brabantse worstenbroodjes waren halal niet verkrijgbaar. Ik wilde iets maken waar zowel moslims als niet-moslims van kunnen genieten, maar dat ook halal is’, zegt hij.
Kadir Ahmed, trotse eigenaar van Kadir’s . Beeld: Raymond Rutting
Voor Kadir is zijn geloof niet alleen iets wat hij in zijn privéleven praktiseert, maar ook iets wat hem inspireert in zijn werk. ‘Met Kadir’s probeer ik het voor moslims makkelijker te maken om halal te eten, zonder concessies te doen aan smaak of gemak. Eten brengt mensen samen en dat is, samen met het bouwen van bruggen tussen verschillende gemeenschappen, een van mijn belangrijkste doelen’, zegt Kadir.
Ondernemers zoals Kadir proberen positieve bruggen te bouwen tussen verschillende gemeenschappen, maar volgens Zeinab Bouljhaf worden moslims desondanks vaak geconfronteerd met stigmatisering en vooroordelen Ze heeft zelf ervaren hoe negatieve beeldvorming in de media invloed heeft op de perceptie van moslims in Nederland.
Terroristische aanslagen
Zeinab Bouljhaf, adviseur Radicalisering en Extremisme, heeft de studies Islam en Arabisch en Theology and Religious Studies gevolgd. Ze legt uit dat deze studies haar hebben geholpen om, als een in Nederland geboren moslima, de dynamiek van religie en identiteit beter te begrijpen. Ze heeft vanaf jonge leeftijd gezien hoe de islam vaak wordt gestigmatiseerd, waarbij moslims worden gezien als de oorzaak van problemen binnen de samenleving. Dit heeft haar aangezet tot een zoektocht naar haar eigen identiteit en de relatie met haar geloof.
‘De media en de politiek hebben invloed op de perceptie van moslims. Berichtgeving over terroristische aanslagen heeft geleid tot een klimaat waarin moslims vaak als potentieel gevaarlijk worden gezien’, vertelt Bouljhaf. Ze heeft zelf een aangrijpende ervaring gehad na de verkiezingsuitslagen van het huidige kabinet. ‘Ik werd bespuugd en uitgescholden voor kutmarokkaan. Ik merk een toegenomen spanning in de samenleving’, zegt ze.
Ook intercultureel psycholoog Bakker bekritiseert de rol van de politiek en de media in het versterken van negatieve stereotypen. ‘Er is een groot gebrek aan begrip en kennis over de moslimgemeenschap in Nederland, zelfs binnen de eigen gemeenschap, wat leidt tot ongegronde vooroordelen en stigmatisering.’ Basisschooldocent Yunus denkt dat veel negatieve beelden over de islam voortkomen uit misverstanden en het niet naleven van de religie door moslims zelf. ‘Als moslims het goede voorbeeld geven zou dit tot meer begrip en een positiever beeld van de islam leiden’, vertelt hij.
‘Waarom draag ik eigenlijk een hoofddoek?’
Terwijl Kadir zijn geloof inzet als inspiratiebron voor zijn werk en Zeinab zich bewust is van de maatschappelijke beeldvorming, is Samira el Kandoussi (45) op een persoonlijke reis door haar religieuze identiteit gegaan. Haar verhaal laat zien hoe de sociale en culturele context niet alleen invloed heeft op de beeldvorming van moslims, maar ook op de keuzes die moslims zelf maken met betrekking tot hun geloof.
Prinsessen
Samira is opgegroeid in een Marokkaans gezin met een patriarchale structuur. ‘Religie speelde een centrale rol in ons dagelijks leven, met veel nadruk op rituelen en tradities. De vrouwen in mijn familie hadden een ondergeschikte rol. Op oudere leeftijd ging ik me verdiepen in de islam en kwam ik erachter dat vrouwen juist als prinsessen behandeld horen te worden, maar dat kwam niet overeen met wat ik om mij heen zag’, vertelt ze. ‘Het dragen van de hoofddoek was een onderdeel van onze religieuze en culturele traditie. Toen ik ouder werd en meer in aanraking kwam met andere ideeën en manieren van leven, begon ik mezelf af te vragen over waarom ik eigenlijk een hoofddoek droeg. Wat betekende het echt voor mij?’
Samira maakte in 2013 een documentaireserie voor de NTR, Lipstick moslims, waarin zij haar innerlijke strijd liet zien. ‘De islam leert je om je ego te vermorzelen en je over te geven aan Allah. Ik ben er nog niet. Ik ben een vrouw en ik wil er mooi uitzien.’
Samira (rechts) met de presentatrice Kadija Benguenna van Al Jazeera in Qatar voor Lipstick moslims. Beeld: Samira el Kandoussi
Samira’s innerlijke strijd geven een inkijkje in de uitdagingen die moslims in Nederland kunnen tegenkomen. Maar hoe beïnvloedt de mate waarin iemand zijn geloof praktiseert de omgang met uitdagingen? Imam Mohammed Osrout vertelt hoe religieuze toewijding een rol speelt in het vinden van balans. ‘Hoe meer iemand zich aan religieuze verplichtingen houdt, hoe groter de kans op tegenstellingen met de omgeving, zoals met werk of sociale situaties. Aan de andere kant is vertrouwen en volledige overgave aan de wil van Allah belangrijk om met tegenslagen om te gaan. Daarbij hoort begrip voor het doel van het leven, namelijk aanbidding van de schepper. Dat besef geeft het doorzettingsvermogen, ongeacht de uitdagingen die we tegenkomen’, sluit de imam af.
Mondkapje
Oumayaah, een 24-jarige bekeerde moslima van Poolse afkomst, heeft de islam omarmd en draagt sinds haar bekering een nikab. Dit is een gezichtssluier die het hele gezicht bedekt, behalve de ogen. Niet te verwarren met de boerka, waarbij de ogen niet zichtbaar zijn. Oumayaahs keuze om te bekeren en de gezichtsbedekking te dragen heeft haar vervreemd van haar familie.
‘Mijn stiefvader spreekt al een jaar niet meer met me, omdat hij mijn beslissing niet accepteert’, zegt ze. Ook leidt het tot afkeurende blikken en opmerkingen van mensen op straat. ‘Wildvreemden spreken me aan om te zeggen dat ik eruitzie als een fietshoes of een brievenbus.’ Ondanks deze reacties blijft Oumayaah sterk in haar geloof.
Voor haar zijn deze uitdagingen een manier om haar toewijding aan haar god, Allah, te uiten. Net zoals dat zij de nikab niet mag dragen tijdens haar studie. In de klas draagt ze een mondkapje, waardoor alsnog haar gezicht wordt bedekt, maar zij niet in gaat tegen het beleid van de school. ‘Het opdoen van kennis over de islam is heel belangrijk om met uitdagingen om te gaan. Ik ervaar die uitdagingen dan ook niet als moeilijkheden. Ik sta sterk in mijn schoenen’, vertelt Oumayaah.
‘Mijn stiefvader spreekt al een jaar niet meer met me’
Hoewel elke persoon zijn of haar eigen manier heeft om geloof en cultuur te combineren, laten de verhalen zien dat deze balans voor moslims in Nederland complex kan zijn. Of het nu gaat om persoonlijke keuzes zoals het dragen van een nikab, het ondernemen volgens halal-richtlijnen, of het zoeken naar een middenweg tussen religieuze verplichtingen en de seculiere samenleving – iedereen navigeert op zijn eigen manier. De vraag blijft wel: hoe kunnen moslims in Nederland hun geloofspraktijk blijven uitdragen zonder zich beperkt te voelen door de cultuur waarin zij zich bevinden? Deze verhalen benadrukken dat er niet één juiste manier is, maar dat iedereen op zoek is naar de juiste balans tussen identiteit, waaronder religie, en omgeving.
*Yunus is wegens privacy-overwegingen een gefingeerde naam.
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema trok, na een bewogen week van protesten en deportatiewensen, fel van leer tegen beschuldigingen van antisemitisme. ‘Dat laat ik me niet meer aanleunen’, zei ze gisteren in de gemeenteraad, ‘vooral niet van lieden die Marokkanen en moslims discrimineren.’
Volgens Halsema begrijpen mensen die zich eenzijdig druk maken om antisemitisme, maar tegelijkertijd moslims en Marokkanen discrimineren, de strijd tegen racisme niet. Die strijd voer je tegen alle vormen van haat, dus ook tegen antisemitisme.
De burgemeester komt met haar optredens, ook onlangs bij talkshow Eva, steeds meer in de schijnwerpers te staan. Ze krijgt veel lof, maar wordt daardoor ook steeds meer persoonlijk tot doelwit gemaakt. PVV-leider Geert Wilders wenste haar zelfs het land uit.
Rechtse partijen beschuldigen Halsema ervan een tegendemonstratie mogelijk te maken, die door onder andere VVD-leider Dilan Yesilgöz, (van wie onlangs bekend werd dat ze zelfs antisemitisme herkent in watermeloenen), als duidelijk antisemitisch wordt beschouwd.
De burgemeester wijst op haar beurt naar de demonstratievrijheid en de rechtsstaat. Volgens haar wil Wilders alleen demonstraties toestaan waar hij het mee eens is.
Ik zat van de week met een vraag in mijn hoofd die ik niet meer los wilde laten. Waarom wordt er eigenlijk gezegd dat Duitsland de Europese wetgeving probeert te ondermijnen door zijn grenzen voor migranten en vluchtelingen te sluiten? Het voelt als een hele scherpe beschuldiging, niet? Duitsland, het land dat tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 nog voorop liep om mensen op te vangen, wordt nu ineens gezien als de boosdoener?
Laten we eerst even terugspoelen. We hebben in Europa iets moois: de Schengenzone. Je weet wel, dat systeem waar we zo trots op zijn. Geen grenscontroles meer als je door Europa reist. Even naar Parijs? Geen paspoort nodig. Weekendje Berlijn? Je rijdt zo door. Dat vrije verkeer is een van de hoekstenen van de Europese samenwerking, en iedereen geniet er in zekere zin van. Ook op economisch vlak doen we dat. Maar het idee achter Schengen is natuurlijk dat de buitengrenzen van Europa strak bewaakt worden, en dat intern, tussen de lidstaten, het verkeer vrij blijft stromen. Alleen, wat gebeurt er als landen als Duitsland ineens roet in het eten gooien door hun grenzen dicht te doen?
En dat is precies waar de kritiek vandaan komt. Duitsland, dat al sinds jaar en dag het eindpunt is voor vele migranten, probeert de deur nu op een kier te houden. Begrijpelijk misschien, als je bedenkt hoe het land in 2015 overspoeld werd door mensen die op zoek waren naar een beter leven. Maar wat betekent dat voor de rest van Europa?
Nou, het eerste wat er gebeurt, is dat je eigenlijk het hele Schengensysteem onder druk zet. Want als Duitsland zijn grens controleert, waarom zou Oostenrijk dat dan niet doen? En als Oostenrijk het doet, dan gaat Tsjechië misschien ook wel volgen. Voor je het weet, staan er weer wachttijden bij de grenzen, iets wat we al jaren niet meer gewend zijn. Het is een beetje alsof je een kaartje uit een kaartenhuis trekt, de kans dat het geheel instort wordt ineens een stuk groter.
zeg eerlijk: hoeveel vluchtelingen willen in Griekenland blijven?
En dan is er nog de kwestie van solidariteit. De zuidelijke landen, zoals Italië en Griekenland, dragen al een groot deel van de migratielast. Volgens de regels van de Dublin-verordening moeten vluchtelingen hun asielaanvraag indienen in het eerste Europese land waar ze aankomen. Maar zeg nu eerlijk: hoeveel vluchtelingen willen in Griekenland blijven, een land dat al worstelt met zijn eigen problemen? Ze willen verder, naar Duitsland of Scandinavië. Als Duitsland dan zijn grenzen sluit, wat gebeurt er dan met die mensen? Ze komen vast te zitten in de landen aan de Europese rand, landen die het al moeilijk genoeg hebben.
Wat mij vooral aan het denken zet, is de lange termijn. Stel je voor dat steeds meer landen hun eigen grenzen gaan bewaken en migranten weren. Dat ondermijnt niet alleen Schengen, maar ook de solidariteit tussen Europese landen. Want als we elkaar op dit soort cruciale momenten niet steunen, wat zegt dat dan over de toekomst van de Europese Unie als geheel? Komen we dan niet terecht in een situatie waarin ieder voor zich speelt, en het collectief langzaam uit elkaar valt?
En wat dan met de mensen om wie het uiteindelijk gaat, de migranten zelf? Als je steeds meer landen hebt die hun grenzen dichtgooien, waar moeten deze mensen dan naartoe? En belangrijker nog: wat zegt dit over onze waarden als de Europese Unie? We presenteren onszelf toch graag als het continent van de mensenrechten, als een voorbeeld voor de wereld? Maar als we onze eigen regels gaan buigen om nationale belangen te beschermen, wat blijft er dan over van dat idee?
Ik vraag me af waar dit naartoe gaat. Kan de EU de druk aan? Komen er hervormingen, een gezamenlijke aanpak voor migratie? Of blijven we steken in ad-hoc oplossingen en een soort navelstaarderij, waarin ieder land probeert zijn eigen hachje te redden?
Het is een moeilijk evenwicht, en ik weet niet of er een eenvoudige oplossing is. Maar wat ik wel weet, is dat de keuzes die we nu maken een grote impact zullen hebben. Op onszelf, op Europa, en op de mensen die aan onze grenzen staan te wachten.
Dus misschien is de vraag niet of Duitsland de Europese wetgeving ondermijnt, maar of wij nog bereid zijn als Europese Unie samen te werken om dit enorme vraagstuk aan te pakken. Want uiteindelijk zijn we allemaal deel van hetzelfde geheel, en als één stukje faalt, heeft dat gevolgen voor de rest.
De jaarlijkse Martin Luther King-lezing die vanavond wordt gehouden, staat in het teken van ‘vrijheid, gerechtigheid en hoop’. De Amerikaanse mensenrechtenadvocaat Bryan Stevenson gaat in op de vraag hoe we hoop behouden in de strijd voor een rechtvaardige wereld, aldus de website van de VU.
‘Ik heb een droom’, sprak de zwarte mensenrechtenactivist Martin Luther King, die op 38-jarige leeftijd werd vermoord in de Verenigde Staten. Zijn droom omvatte de wens dat zijn vier kleine kinderen ooit zouden opgroeien in een land ‘waar zij niet beoordeeld worden op de kleur van hun huid, maar op de inhoud van hun karakter’.
Meer dan vijftig jaar na zijn dood is die droom in Amerika nog steeds niet gerealiseerd. De Black Lives Matter-protesten van vier jaar geleden wijzen erop dat ‘de Amerikaanse droom’ voor veel zwarte Amerikanen nog steeds onbereikbaar is.
Tegen deze achtergrond zal Stevenson, hoogleraar aan de New York University School of Law en oprichter van burgerrechtenorganisatie Equal Justice Initiative, de huidige uitdagingen voor een betere toekomst bespreken. Daarna geeft Guno Jones, VU-hoogleraar aan de Anton de Kom-leerstoel, een reflectie.
Het Palestijnse filmfestival dat morgen begint, staat in het teken van ‘dissidente stemmen en queer cinema’. ‘Bezoekers willen niet alleen activistische films zien.’
Morgen is de aftrap van het vierdaagse Palestijnse filmfestival PFFA, dat wordt gehouden in Amsterdam. Naast de filmvertoningen organiseert het festival ook paneldiscussies, een markt met Palestijnse producten en live optredens, vertelt oprichter Nihal Rabbani. Ze benadrukt dat het festival gericht is op het vieren van de Palestijnse cinema, los van politieke kwesties. ‘Het draait om de films; het publiek oordeelt zelf.’
Opgericht in 2015, is het PFFA het enige Palestijnse filmfestival in de Benelux. Wat begon als een eendaags festival is uitgegroeid tot een jaarlijks evenement dat zich over enkele dagen en meerdere locaties verspreidt. Rabbani: ‘PFFA is ontstaan uit een beweging die de marginalisering van de inheemse bevolking aan de kaak stelde. Het doel was de leemte in het Nederlandse filmfestivallandschap op te vullen en Palestijnse stemmen te laten horen. Verhalen worden niet alleen over, maar door Palestijnen verteld, met ruimte voor zowel sociaal-politieke thema’s als persoonlijke verhalen.’
‘Veel mensen zijn pas sinds een jaar betrokken bij Palestina’
‘Het was heel impulsief. Ik werd op een ochtend wakker en bedacht dat er een Palestijns filmfestival moest komen. Je ziet bijna geen Palestijnse films, en als je er een ziet, draait het meestal om politiek. Die films zijn natuurlijk heel belangrijk, maar als je naar een filmfestival gaat, wil je niet alleen activistische films zien. De Palestijnse cinema heeft veel meer te bieden.’
Er is veel diversiteit onder de filmmakers in de programmering, van studenten en activisten tot filmveteranen en filmmakers uit de diaspora. Rabbani wil een zo breed mogelijk scala aan Palestijnse cinema tonen: documentaires, animatiefilms, shorts, experimenteel werk, drama en komedie. ‘In de jaren ’90 waren er een paar Palestijnse filmmakers die bekend waren, zoals Elia Suleiman. Nu zijn er veel meer bekende Palestijnse filmmakers, waaronder ook veel boeiende vrouwelijke regisseurs.’
Het documenteren van de Palestijnse cultuur, en daarmee ook van Palestijnse films, is van groot belang voor Palestijnen over de hele wereld. Het uitwissen van de cultuur is een onderdeel van etnische zuivering en politieke onderdrukking. ‘Daarom moeten we de culturele missie van het festival niet wijzigen, hoe verschrikkelijk de situatie nu ook is. Het PFFA mag niet alleen over Gaza gaan’, stelt Rabbani. ‘Het festival is vanuit een kunstvisie samengesteld. We vragen ook nooit naar de politieke overtuiging van onze filmmakers. Als je een kunstwerk mooi vindt, is dat toch ook niet je eerste vraag aan de kunstenaar?’
Ze merkt wel dat de oorlog die sinds oktober 2023 in Gaza woedt, een nieuwe doelgroep voor het festival heeft aangeboord. ‘Het festival is helemaal niet gefocust op 7 oktober – dat zou een belediging zijn tegenover de Palestijnse filmmakers – maar we kunnen niet negeren dat veel mensen die dit jaar komen, wel tot een nieuwe doelgroep behoren. Veel mensen zijn pas sinds een jaar betrokken bij Palestina en zijn nieuwsgierig naar de cultuur. De doelgroep is in die zin heel anders dan voorheen. Waar we eerst vooral veel oldschool-activisten en immigranten uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika zagen, zien we nu ook veel jonge mensen. Ons publiek is veel meer gemêleerd geworden.’
Arabische queer-gemeenschap
Elk jaar kiest het team achter het festival een nieuwe thema. Vorig jaar was dat bijvoorbeeld 75 jaar Nakba. Het thema dit jaar is ‘dissidente stemmen en queer Palestijnse cinema’. ‘Er is een sterke Arabische queer gemeenschap. Het team achter het PFFA is voor 99 procent internationaal en queer’, licht Rabbani de keuze toe. ‘Afgelopen december hebben we meegewerkt aan Queer Cinema for Palestine. Het was de eerste keer dat het in Amsterdam plaatsvond, en bedacht door Roberto Filippello. Ik vond dat het door een groter publiek gezien moest worden en heb hem gevraagd om mee te werken aan de PFFA dit jaar. Hij heeft een programma van korte films en muziekvideo’s samengesteld rondom hetzelfde thema, waarbij kunst en mode centraal staan. Dat heet The Fashion Program. Er worden tevens twee korte films van de Palestijnse zanger en videograaf Bashar Murad getoond. Hij is bekend om zijn werk op het gebied van maatschappelijke normen en gendergelijkheid in het Midden-Oosten. Hij zal bovendien optreden op de openingsavond.’
‘Palestijnen komen niet uit een coming-outcultuur’
De filmmakers verkennen de grenzen tussen mode en sociaal-politieke thema’s. Er is ook een paneldiscussie waarbij Charisa Chotoe haar onderzoek naar Israëlische pinkwashing (een homovriendelijk imago creëren, red.) zal toelichten, Roberto Filippello zijn visie op pinkwashing zal delen, en Bashar Murad de obstakels bespreekt waar queer Palestijnen tegenaan lopen. Pinkwashing wordt regelmatig ingezet door hasbara-media (Israëlische propaganda, red.) en door anti-Palestijnen op sociale media. Gaza zou een hel op aarde zijn voor queers, terwijl Israël heel tolerant en vrij zou zijn in dat opzicht. In de praktijk ligt het beeld genuanceerder, legt Rabbani uit. ‘Queer Palestijnse filmmakers hebben dat ook aangekaart. Israël is helemaal niet gay-friendly. The Fashion Program is gemaakt als anti-pinkwashing. Ik ben zelf een generatie X’er die in de jaren ’80 is opgegroeid. In de jaren ’80 vonden we een artiest als Boy George helemaal niet vreemd. Met de jongere generaties lijken taboes opnieuw verbroken te moeten worden. Palestijnen komen überhaupt niet uit een coming-outcultuur. Wij komen uit een cultuur van ‘people mind their own business’.’
De films die je volgens Nihal Rabbani niet mag missen tijdens het PFFA
Life is Beautiful (2023)
Voor het publiek dat de situatie in Gaza wil begrijpen, raadt Rabbani de openingsfilm Life is Beautiful aan. Ze is zichtbaar ontroerd wanneer ze erover praat; haar stem breekt: ‘Deze documentaire van de Gazaanse regisseur Mohamed Jabaly, winnaar van de Best Directing Award op IDFA in 2023, is heel mooi. Terwijl Jabaly op uitwisseling is in Noorwegen, kan hij plotseling niet meer terugkeren naar zijn thuis in Gaza, waar de grenzen gesloten zijn. De film gaat over de heimwee die de filmmaker ervaart en de vele bureaucratische inspanningen om asiel aan te vragen als ‘staatloze’ vluchteling. Jabaly’s dagboekachtige film grijpt terug op het maken van zijn debuut Ambulance in 2016, dat ook vertoond wordt op het festival. Jabaly vertelt het verhaal op een manier die de vooroordelen over Gaza of Arabische mannen – dat ze allemaal terroristen zijn – weerlegt. Iedereen die deze film ziet, staat met een mond vol tanden. Wat die man heeft meegemaakt, is echt heel erg.’
Still uit Three promises
Three Promises (2023)
‘Deze film, geregisseerd door Yousef Srouji, is hartverscheurend. Het draait om Suja, de moeder van de regisseur, en haar twee kinderen. De film speelt zich af op de Westelijke Jordaanoever tijdens de Tweede Intifada. Suja filmt met een handcamera haar dagelijkse routine in oorlogstijd. Srouji vond jaren later de filmrollen van zijn moeder en besloot daar een documentaire van te maken. Bij het zien van de film moest ik echt aan Gaza denken. Het is natuurlijk totaal niet de schaal die we nu in Gaza zien, maar toch geeft Three Promises een goed beeld van hoe Palestijnen leven, hoe ze steeds worden aangevallen en hoe ze continu moeten verhuizen.’
Aida Returns
Aida Returns (2023)
‘Deze film van Carol Mansour raakt mij in het bijzonder, aangezien mijn ouders kinderen van de Nakba zijn. Het gaat over de moeder van de filmmaakster die niet naar haar eigen land mag terugkeren. Uiteindelijk gebeurt dat wel, maar pas als ze een zak as is. Het is absurd dat je pas terug kunt als je dood en gecremeerd bent. En dan nog moet alles stiekem. Stiekem naar je eigen land. Wie bedenkt dat? Als je je oma, laten we zeggen, in Bulgarije wilt begraven, dan kun je het vliegtuig pakken en je dierbare een waardig afscheid geven. Maar dit, dit is…’ Rabbani valt stil.
Alam
Alam (2022)
‘De film Alam doet me denken aan de tijd dat ik zelf in Palestina woonde. Het verhaal speelt zich af in een Arabisch dorp in Galilea. Mijn ouders komen uit Haifa, ik woonde in Ramallah en in Jeruzalem. Je ziet een groot verschil tussen de oudere generaties en de jongere. Oudere generaties waren vaak heel bang, maar deze generatie is activistisch. Dit zijn tieners zoals overal ter wereld, maar dan wel tieners met bepaalde restricties. Een mooie insteek die je niet vaak ziet in een film.’
Solidarity from Turtle Island to Palestine
‘Je probeert je als curator te richten op je doelgroep en je missie, maar als dan ineens Libanon wordt aangevallen, wil je dat toch uit solidariteit verwerken in het festival. Er zijn veel Palestijnen in Libanon. Libanezen en Palestijnen zijn heel erg met elkaar verbonden. Er is een speciaal onderdeel van het festival gewijd aan die solidariteit, die zo belangrijk is in deze tijd. Het heet Solidarity from Turtle Island to Palestine. Het is een collectie korte films van filmmakers met verschillende achtergronden, bijeengebracht door Razan al-Salah, een Palestijnse artiest die in Canada woont en geboren is in Libanon. Solidariteit is intersectioneel. Racisme, armoede, seksuele geaardheid, het klimaat, alles is met elkaar verstrengeld.’
Het Palestijnse Filmfestival wordt gehouden van 10 t/m 13 oktober in diverse bioscopen in Amsterdam.
Uit onderzoek van Investico, NOS en de Groene Amsterdammer blijkt dat klassenjustitie in Nederland bestaat. Laagopgeleide verdachten met een migratieachtergrond worden voor hetzelfde misdrijf vaker zwaarder bestraft dan hoogopgeleiden zonder migratieachtergrond.
Het Openbaar Ministerie (OM) besluit in deze gevallen vaker tot vervolging over te gaan, rechters oordelen vaker schuldig, en verdachten met een migratieachtergrond krijgen vaker een gevangenisstraf, aldus het onderzoek.
De cijfers spreken voor zich. De kans dat een laagopgeleide verdachte in de gevangenis belandt, is één op vier. Bij hoogopgeleide verdachten zonder migratieachtergrond is die kans, voor hetzelfde vergrijp, slechts één op twaalf.
Het onderzoek is gebaseerd op 1,2 miljoen beslissingen van het OM, ruim vijfhonderdduizend rechterlijke uitspraken en meer dan tweehonderdduizend opgelegde gevangenisstraffen tussen 2013 en 2022.
Hoewel het onderzoek de ongelijke strafmaat blootlegt, blijft onduidelijk wat precies de oorzaak is van de zwaardere bestraffing van laagopgeleide verdachten met een migratieachtergrond (of juist de lichtere bestraffing van hoogopgeleiden zonder migratieachtergrond). Advocaat Max den Blanken vermoedt echter wel wat de redenen kunnen zijn: ‘Het zit in uiterlijk, taal, verstaanbaarheid, culturele factoren’, vertelt hij aan Investico. Een andere advocaat voegt toe: ‘Het gebeurt niet bewust, maar een rechter kan zich nu eenmaal makkelijker inleven in een blanke, hoogopgeleide man.’
Het is duidelijk: de wereld heeft tussen 7 oktober 2023 en 7 oktober 2024 geen vooruitgang geboekt. Behalve een paar bevrijde gijzelaars, zijn de anderen, als ze nog leven, nog steeds overgeleverd aan hun gijzelnemers in Gaza.
Daarnaast begon onmiddellijk na de drama’s van die vreselijke dag een oorlog, die dit jaar alleen maar heviger en dramatischer werd. Een strijd waarin nu, naast Gaza, ook Libanon is betrokken. Sinds 7 oktober leeft de wereld midden in een oorlog waarvan het einde nog lang niet in zicht is.
Met die feiten in gedachten heb ik me de afgelopen dagen afgevraagd waarom er wereldwijd zo uitgebreid wordt stilgestaan bij ‘een jaar later’. Er is niets te vieren, niets af te sluiten. Een rouwproces kan niet eens beginnen. Dag na dag worden op gruwelijke wijze alleen maar nieuwe slachtoffers toegevoegd aan de al enorme aantallen. Wat betekent dan ‘een jaar later’?
Het enige wat de datum 7 oktober bij mij oproept, is de vraag welke verschrikkingen ons vandaag of op tien of elf oktober te wachten staan. Voor mij is 7 oktober geen markering op de kalender.
Deze persoonlijke beleving van 7 oktober geldt trouwens niet alleen voor wat er op de plek zelf gebeurt. Ik ervaar het net zo hard binnen de betrokken gemeenschappen hier in Nederland.
Joden en moslims, Israël-aanhangers en zij die zich verbonden voelen met Palestijnen en Gazanen, zijn in twaalf maanden geen stap vooruit gekomen. Vorig jaar begon met het zwaaien van vlaggen, elke groep voor zichzelf. Men ging de straat op voor demonstraties: de ene dag voor Palestina, de andere dag voor Israël. Joden likten hun wonden, de anderen treurden om het leed van hun gemeenschap. Er was geen oog voor elkaars verdriet. Het slachtofferschap liet geen ruimte voor compassie voor het verdriet, de boosheid en de zorgen van de ander. We stonden niet naast elkaar, maar tegenover elkaar, als elkaars vijanden, zelfs hier in Nederland.
‘Ook hier staan de Israël-aanhangers aan de ene kant van de samenleving en de Gaza-aanhangers aan de andere kant’
En inderdaad, een jaar later is er niets veranderd. Weer vlaggen, ieder voor zich. Weer alleen maar demonstraties, die goed zijn voor het in stand houden van de wederzijdse vijandigheid. Niet op het slagveld daar, maar opnieuw hier, op de straten en pleinen van Nederland.
Na al het nieuws van deze 7 oktober, een jaar later, op radio, tv, in de kranten en andere media, kom ik tot één conclusie: deze dag in oktober markeert het einde van een verloren jaar.
Vanaf dat eerste moment, nu twaalf maanden geleden, toen de eerste beelden verschenen, lag er eigenlijk iets heel bijzonders in het verschiet voor onze Nederlandse samenleving. Wij hadden de kans om ervoor te zorgen dat de oorlog daar niet zou worden geïmporteerd naar Nederland. Integendeel, het oude conflict daar, rond Israël en Palestina, kunnen wij hier niet oplossen. Dus moeten we ons daar ook naar gedragen. In de vrede die wij hier kennen, was er voldoende basis om elkaar juist op te zoeken. Om die empathie te tonen die alle betrokkenen, aan welke kant van het conflict dan ook, zo hard nodig hebben. Wij zouden ons niet laten verdelen en elkaars vijand worden. We droomden ervan dat, als die vrede daar ginds niet te behouden is, we die hier juist wel zouden koesteren. Na 7 oktober 2023 zouden we de wederzijdse verhoudingen hier alleen maar hechter laten worden.
Helaas is het niet zo gegaan. Ook in Nederland staan de Israël-aanhangers aan de ene kant van de samenleving en de Gaza-aanhangers aan de andere kant. Verstrikt in een hopeloos lokaal conflict. Als gemeenschappen hebben we op een uitzichtloze manier gefaald.
Er is echter een sprankje hoop. Dwars tegen al deze animositeit in, zijn er enkelen die zich niets van deze tweespalt hebben aangetrokken. Zoals die twee gemeenteraadsleden in Amsterdam, een Jood en een moslim, die eensgezind hebben laten zien dat samenwerken het enige is dat zin heeft en vruchten afwerpt. En ook de activiteiten van een aantal jongeren onder de naam ‘Deel de Duif’ zijn een lichtpuntje. Zo zijn er nog enkele bewonderenswaardige activisten die ervoor hebben gekozen om hun 7 oktober-jaar niet zinloos te laten verlopen.
Ja, het is maar een sprankje hoop. Maar juist deze fantastische mensen hebben voldoende kennis en besef om te weten dat uit zo’n klein begin iets geweldigs kan groeien, dat ons allemaal weer dichter bij elkaar zal brengen. Zij laten de grote, falende buitenwereld zien dat een kostbaar jaar zoals dit niet als een verloren jaar in de geschiedenis mag verdwijnen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
