De rol van oud-bankier Gert Jan Mulder (66), die vanuit Uruguay racistische complotdenkers en politici zou steunen, krijgt steeds meer aandacht. Minister Eppo Bruins (NSC) bespreekt Mulders discriminerende uitingen op social media met de NPO, meldt de Volkskrant.
Mulder is lid van de raad van toezicht van omroep Ongehoord Nederland. Hij onderhoudt nauwe banden met de PVV en FvD. Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma liet zich vorig jaar met hem fotograferen op een bijeenkomst die oud-PVV’er Harm Beertema ‘de gebeurtenis van het jaar’ noemde. Bekende omvolkingsdenkers zoals Thierry Baudet, Joost Niemöller en de geradicaliseerde wetenschapper Laurens Buijs waren hierbij aanwezig.
Als gastheer organiseerde Mulder in september 2023 de jaarlijkse ‘gezond rechtse barbecue’. Onder vrienden wordt hij de ‘godfather van rechts Nederland’ genoemd vanwege zijn financiële steun aan de beweging. Hij zegt dit te doen om ‘de vijanden van Nederland’ te bestrijden.
Mulder laat duidelijk blijken wie hij als vijanden ziet: moslims. Op sociale media gebruikt hij termen als ‘vuile moslims’, ‘moskeeën die hier niet thuishoren’ en ‘soepjurken’ die Nederland bedreigen. Ook scheldt hij op ‘kakkerlakken’ in Den Haag, ‘fascisten’ bij het Openbaar Ministerie en ‘hoernalisten’ in de media, die volgens hem hiervoor verantwoordelijk zijn.
Minister Eppo Bruins (NSC) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die in een kabinet zit met de PVV, zegt tegen de Volkskrant dat Mulders uitlatingen hem ‘grote zorgen’ baren. ‘Dit soort gedrag is onacceptabel en moet binnen de publieke omroep krachtig worden bestreden’, aldus Bruins.
Alleen de gouverneur van de Amerikaanse staat South Carolina kan de doodstraf van Richard Moore voorkomen. Als hij zijn straf vandaag niet omzet naar levenslang, krijgt hij vanavond om 6 uur lokale tijd de dodelijke injectie. Het feit dat de jury compleet wit was in zijn zaak was geen argument voor het Hooggerechtshof om anders te oordelen.
Dit melden verschillende Amerikaanse media. Moore schoot in 1999 een supermarktverkoper dood tijdens een vuurgevecht met de man. De rechter oordeelde dat Moore de intentie had de winkel te beroven, zijn advocaten beweren dat het gevecht volgde uit een ruzie tussen de twee.
Dat deze argumenten het oordeel van de rechter niet kon doen veranderen was al duidelijk. De advocaten namen daarom een andere weg. Ze maakten bezwaar tegen het feit dat de jury ten tijde van de rechtszaak volledig wit was. Zwarte juryleden zouden bewust uit de jury geweerd zijn.
Daarmee hoopten ze een beroep te doen op het precedent van de Batson vs Kentucky-zaak. Hierin werd geoordeeld dat een zwartjurylid was geweigerd vanwege een crimineel familielid, terwijl een wit jurylid met een crimineel familielid wel deel mocht nemen.
Het Hooggerechtshof deed het argument gisteren van de hand. Er zou geen sprake zijn geweest van discriminatie van juryleden. Het lot van Moore ligt daarom in handen van de gouverneur. In de staat South Carolina is echter nog nooit een soortgelijk gratieverzoek verleend.
In de boemeltrein van Amsterdam naar Den Haag stapten drie luidsprekende Arabische mannen binnen. Daar gaat mijn wekelijkse zenmoment, dacht ik. Ze klaagden over Amsterdam. ‘Amsterdam dit, Amsterdam dat’, hoorde ik tussen het Arabisch door. Ik merkte aan de intonatie dat er iets goed mis was. Het was ongemakkelijk, maar goed, als ik mijn hele leven over Amsterdam mag klagen, waarom zij dan niet?
Ik durfde ze niet aan te kijken. Toen moest er eentje naar de wc, waar ik naast zat. Hij zat in een rolstoel en zoefde van rechts voorbij, raakte me bijna. ‘Deur open, deur sluit.’ Ik had meteen al gemerkt dat hij beide benen miste of verlamd was. Het geklaag was al minder geworden. Ik kon verder met de krant.
‘Deur open, deur sluit’. Shit, daar beginnen we weer, dacht ik meteen. En op het moment dat ik mijn benen introk en dacht dat de Arabischsprekende man zonder of met verlamde benen weer naar rechts zou rollen, stopte hij en parkeerde precies tegenover mij. Er was geen ontsnapping meer mogelijk. Ik keek even op en zag dat zijn vrienden naast hem gingen staan. Precies waar ik bang voor was, gebeurde: onze ogen – die van de Arabischsprekende man zonder of met verlamde benen – ontmoetten elkaar.
Die kortstondige, doch indringende blik was voldoende. Alsof hij me al lang doorhad. ‘Hebben we je treinreis verpest, allochtoon? Je hebt mooi de kans gekregen in Nederland om wat van je leven te maken. Wij zitten nog aan het begin van onze reis. Wat is het verschil tussen jou en ons? Waarom gun je ons geen blik waardig? Trek jij ook de ladder omhoog, nu je binnen bent?’
Ik voerde al een heel gesprek in mijn hoofd en begon me steeds ongemakkelijker te voelen met de Arabieren om me heen. Het schaamtezweet brak uit en ik keek steeds dieper op mijn klotetelefoon. Waarom heb ik dit? Waarom houd ik afstand? Terwijl ik van mezelf weet dat ik zo een gesprek kan aangaan. Niet in het Arabisch, en waarschijnlijk ook niet in het Nederlands. Maar dat maakt niet uit. Ze zijn boos. En die boosheid heeft een reden. Wat is er aan de hand? Is er iets?
We weten inmiddels dondersgoed dat Wilders niet zal rusten; hij zal daarna achter andere groepen aangaan
Een halte voordat ik moest uitstappen bij Den Haag Laan van NOI, hield ik het voor gezien met de Arabieren en liep alvast naar voren. Ik had nog even oogcontact met ze. Ze keken me weer vragend aan, leek het. Waar ga je heen, Turk? Waarom laat je ons hier achter? Kan je niet even omkijken en luisteren naar ons verhaal, voelde ik de vragen in mijn hoofd mijn rug doorboren.
Sorry, geen tijd. Afspraak is afspraak. Ik werd zoals altijd warm ontvangen door mijn schoonfamilie in Transvaal. Maar ik kon niet lang blijven en moest vanavond weer terug. In de lege avondtrein naar Amsterdam las ik dat er een protest was in Den Haag. Honderden Syriërs demonstreerden tegen kabinetsplannen om mensen, ook met verblijfsvergunning, terug te sturen naar Syrië.
In een van de filmpjes over het protest zag ik een jongen in een rolstoel. Ik kan niet met zekerheid zeggen of hij degene was die ik in de trein zag. Maar de schaamte doemde weer op. We leven in een land dat onze Syrische medemensen wil terugsturen. Ik kan daar schande over spreken vanuit mijn luie stoel, zoals ik ook altijd doe, maar dit is precies het gevolg van de kille houding die ik zelf ook tentoonspreidde in de trein. Slechts een handjevol Syriërs protesteerde zondag tegen de deportatieplannen van het kabinet. Als alleen Syriërs protesteren tegen anti-Syrische maatregelen, dan zijn de Syriërs sowieso gedoemd. Maar we weten inmiddels dondersgoed dat Wilders niet zal rusten; hij zal daarna achter andere groepen aangaan.
Daarom roep ik alle mensenrechtenactivisten, antiracismegroepen en échte journalisten op om harder terug te duwen tegen de meedogenloze plannen van dit misdadige kabinet. De pot op met Schoof, Wilders, Yesilgöz en wat er overgebleven is van de NSC. Vrijheid, gelijkheid en broederschap betekent dat Syriërs die het moorddadige regime van Assad zijn ontvlucht, te allen tijde hier mogen blijven, ook al voelen we nog afstand en ongemak in de omgang.
Op 2 november is het twintig jaar geleden dat filmregisseur, interviewer, columnist Theo van Gogh op gruwelijke wijze werd vermoord door Mohammed Bouyeri. De historicus Jaap Cohen schreef een prachtige biografie: De bolle Gogh.
Waarom besloot je een biografie te schrijven over Theo van Gogh?
‘Ik ben opgegroeid in de jaren tachtig en negentig en kende Van Gogh vooral van televisie, waar hij toen volop aanwezig was. Hij presenteerde bijvoorbeeld de absurdistische ‘anti-datingshow’ De Hunkering en Een Prettig Gesprek, waarin hij liet zien dat hij een van de beste interviewers van zijn generatie was. Later bekeek ik ook zijn films, zoals Interview, met Katja Schuurman en Pierre Bokma. Maar ik las ook zijn columns waarin hij mensen moedwillig diep wist te kwetsen en beledigen. Al die kanten naast elkaar, dat fascineerde me.’
‘Hoe kan het dat iemand die aan de ene kant zo ontzettend lief, hartelijk en charmant is, ook zo ontzettend erop uit kan zijn om anderen te kwetsen?’
Je bent zeven jaar met het leven van Theo van Gogh bezig geweest. Wat heeft je het meest verrast?
‘Dat hij nog veel meer kanten had. Hij had bijvoorbeeld het vermogen om met iedereen een heel persoonlijke relatie aan te gaan, maar dan altijd op een andere manier. Zo raakte hij met twee dames aan de praat die hun hond uitlieten in het park. Ze besloten elkaar brieven te gaan schrijven over de relatie met hun moeders. Ze schreven elkaar drie jaar lang, misschien wel honderden heel persoonlijke brieven. Zo had hij met veel mensen een unieke, persoonlijke relatie. Als je al die mensen spreekt en al die brieven leest, leer je al die verschillende kanten van hem kennen. Hierdoor kreeg ik ook een beter beeld van waarom zijn relaties vaak eindigden. Hij kon zich dan plots tegen iemand keren en met veel woede de deur dichtgooien.’
Waar kwam die woede, die haat dan vandaan?
‘Dat is voor mij de hoofdvraag van het boek: Hoe kan het dat iemand die aan de ene kant zo ontzettend lief, hartelijk en charmant is, ook zo ontzettend erop uit kan zijn om anderen te kwetsen? Er zijn meerdere factoren die een rol speelden. In zijn familie kwamen veel psychische problemen voor en als nazaat van Vincent van Gogh voelde hij druk om ook zelf iets bijzonders te doen. Toen hij negen was, schreef een onderwijzeres dat hij een sterk minderwaardigheidsgevoel had. Hoewel hij zijn jeugd vaak ‘gelukkig’ noemde, vertelde hij ook over de ruzies van zijn ouders. Afwijzingen, zoals die van de filmacademie, hakten er diep in. ‘Rancune is een respectabele drijfveer’, zei hij vaak.
De relatie met zijn moeder was een ook belangrijk thema. Theo vertelde aan velen dat hij met haar naar bed was geweest, vaak quasi-grappend. Zijn moeder ontkende dit, maar er waren waarschijnlijk wel relaties tussen haar en vrienden van Theo toen hij zestien of zeventien was. Mogelijk verzon hij het ene verhaal om het andere te overschaduwen, maar dat is mijn theorie. Al deze factoren droegen bij aan wie hij uiteindelijk werd.
Ik denk dat hij eenzaam was, dat hij altijd op zoek was naar contact en reacties wilde uitlokken. Hij had intense vriendschappen, maar ook felle vetes. Dat is ook een vorm van contact. Ik vond een treffende tekst van een Zweedse schrijver van honderd jaar geleden, Hjalmar Söderberg: ‘Men wil bemind worden, bij gebrek daaraan bewonderd, bij gebrek daaraan gevreesd, bij gebrek daaraan verafschuwd en veracht. De ziel huivert voor de leegte en wil tot iedere prijs contact.’ Dat raakte volgens mij wel de kern, daarom heb ik dat als motto van het boek genomen.’
In het verlengde hiervan ligt misschien zijn bijna dwangmatige behoefte om te provoceren. Die behoefte hebben natuurlijk wel meer kunstenaars, maar bij hem ging het wel ver. Wat wilde hij met die provocaties?
‘Ik denk dat niemand in de recente Nederlandse geschiedenis zo ver is gegaan. Hij was eigenlijk een soort aandachtsjunk. Hij wilde zien hoe ver je kon gaan met vrijheid, wat de grenzen waren. Hij trapte consequent tegen heilige huisjes. Vanaf de jaren zestig en zeventig kon je Christus al beledigen, dat had onder andere Gerard Reve al voor elkaar gekregen, maar er waren nog wel wat taboes over. En daar ging hij tegenin. En zijn kritiek verwoordde hij dan in keiharde stukken. Toen hij van een vriendin kritiek kreeg op zijn eerste artikel waarin hij een grap over Anne Frank maakte, voegde hij er juist nog twee grovere grappen aan toe. Dat was kenmerkend voor hem, altijd een schepje erbovenop. Nooit excuses maken, altijd de vlucht naar voren. Dat is iets wat je soms bij andere mensen, zoals Trump en Wilders, ook ziet. Ze maken nooit excuses, maar gaan altijd door.’
Wanneer kreeg hij de islam in zijn vizier?
‘Ik denk dat het begon eind jaren tachtig met een cabaretprogramma van het gezelschap Zak en As, met Erik van Muiswinkel en Justus van Oel. Zij hadden in hun show een Allah-lied, waarin ze onder andere zongen: ‘Allah houdt van tolerantie, dat wil zeggen, die van u. Maar wie naaktzwemt op vakantie, gaat in Allahs vleesfondue’ Er was in die tijd geen ophef over het lied, maar toen Theo het hoorde, dacht hij: hier moet ik iets mee doen. Later werd de aandacht voor de islam in Nederland groter door de Rushdie-affaire. Dat was een kantelmoment, omdat duidelijk werd dat de vrijheid van meningsuiting overal kon worden ingeperkt door een fatwa.
Jaap Cohen. Beeld: Ewoud Butter
Daarna kwam Bolkestein die kritisch was over de islam. Theo schaarde zich direct achter hem. Van huis uit was hij helemaal geen VVD’er, maar Bolkestein raakte hem. Bolkestein had ook zelfspot, en dat waardeerde Theo enorm. Toen nam Fortuyn dat stokje over van Bolkestein, en Theo vond Fortuyn helemaal fantastisch. Hij noemde hem ‘de Goddelijke Kale’ en had bijna dagelijks contact met hem.
Theo was inmiddels gaan spreken over de ‘vijfde colonne van de geitenneukers’. In het begin bedoelde hij daarmee de radicale orthodoxe moslims, maar later omschreef hij daarmee bijna alle moslims. Dat was een wezenlijk verschil met zijn eerdere beledigingen, die altijd op individuen gericht waren. Nu ging het over een hele bevolkingsgroep.’
‘Dat was een van Theo’s grote talenten: hij kon mensen het gevoel geven dat ze gezien en gehoord werden’
Wat was zijn belangrijkste drijfveer om zo tegen de islam te keer te gaan?
‘Hij had een onderwerp te pakken waarmee hij reacties kreeg, en dat was iets waar hij altijd naar op zoek was. Maar ik denk ook dat er een oprechte angst bij zat dat de islam aan invloed zou winnen en dat de vrijheden die in de jaren zestig en zeventig bevochten waren, onder druk zouden komen te staan. Hij had het gevoel dat die vrijheden – waaronder de vrijheid om alles te mogen bespotten – bedreigd werden.’
Op een gegeven ogenblik kreeg zijn strijd tegen de islam een gezicht: Fatima Elatik werd zijn doelwit. Hoe ontstond dat?
‘Dat begon met een aflevering van het tv-programma Het Zwarte Schaap, waarin de jonge Fatima Elatik – toen 27 – hem bekritiseerde. Theo zag in haar een ideale tegenstander en zocht naar een moment om haar aan te pakken. Dat vond hij toen Fatima in een krantenartikel reageerde op het afgelasten van het toneelstuk Aïsja en de vrouwen van Medina, omdat acteurs zich vanwege bedreigingen uit Marokko hadden teruggetrokken. Fatima zei: ‘Ik weet niet zo zeker of het afgelasten van dat theaterstuk in Rotterdam onterecht is. Als grote groepen mensen dat als kwetsend ervaren, is het ook moedig om het niet te doen.’ Ze vond dat de vrijheid van meningsuiting te vaak werd misbruikt, en noemde daarbij Theo als voorbeeld van iemand die joden en moslims kwetste. Theo ging vervolgens volop in de aanval met advertenties, stukken en brieven. Fatima kreeg alles over zich heen; dat moet enorm intimiderend voor haar zijn geweest.
Jaren later ontmoetten ze elkaar toevallig in een kroeg na een interviewprogramma. Ze keken elkaar in de ogen, en het was alsof al die beledigingen van de voorbije jaren wegvielen. Dat was een van Theo’s grote talenten: hij kon mensen het gevoel geven dat ze gezien en gehoord werden. Fatima zag op haar beurt ineens een kwetsbare kant van hem, als een jongetje dat eigenlijk een knuffel nodig had. Dat moment zegt veel over hen beiden. Ze spraken af om elkaar nog een keer te zien, maar dat is niet meer gebeurd.’
Theo van Gogh werd uiteindelijk door Mohammed Bouyeri vermoord naar aanleiding van de film Submission die hij samen met Ayaan Hirsi Ali maakte. Hoe kwam die film tot stand?
‘Ze ontmoetten elkaar voor het eerst bij Theodor Holman thuis. Theo had Ayaan altijd publiekelijk gesteund. Zij wilde een statement maken over vrouwenonderdrukking binnen de islam, en dat werd Submission. Theo wilde de film regisseren, maar het was volledig Ayaans project. In Theo’s oeuvre is het een vreemde eend in de bijt, zonder enige zelfspot.’
In de film zijn koranverzen op het lichaam van een vrouw gekalligrafeerd, waaronder een vers waarin staat dat een man zijn vrouw mag slaan. Besefte Theo dat het gevaarlijk kon zijn?
‘Daarom besloten ze dat alleen hun namen op de aftiteling zouden staan, om andere medewerkers te beschermen. Ayaan had op dat moment al zware beveiliging, en Theo kreeg ook twee dagen beveiliging, maar niet continu. Dat bespotte hij. ‘Laten we hopen dat onze vrienden van Al-Qaeda de diensttijden van de Amsterdamse politie in acht nemen’, zei hij. Theo maakte altijd grappen over zijn veiligheid, hij zag zichzelf als de dorpsgek. Hij wilde geen angst tonen, bleef door de stad fietsen en liet zijn telefoonnummer en adres gewoon in het telefoonboek staan. Maar diep van binnen voelde hij wel dat het gevaarlijk was. Kort voordat hij vermoord werd, stuurde hij zijn onderburen een brief waarin hij hen aanraadde om, op zijn kosten, gewapend glas voor het raam van hun kinderen te plaatsen.’
‘Ik zie Theo niet snel als PVV-aanhanger’
Stel dat Theo nog had geleefd. Wat had hij dan gedaan? Had hij dezelfde positie gehad in het publieke debat?
‘Ik denk dat hij nog steeds in het middelpunt van de belangstelling zou staan. Daar had hij een instinct voor, steeds op zoek naar nieuwe taboes. Hij zou de koning zijn geweest van Twitter, van X. Zo’n medium zou perfect voor hem zijn geweest. Maar ik denk ook dat hij een dagelijkse podcast zou hebben gehad met ontzettend veel luisteraars. Hij was een enorm goede interviewer.’
Wat zou hij van Wilders en de PVV hebben gevonden?
‘Dat weet ik niet. Met figuren als Bolkestein en Fortuyn had Theo affiniteit, omdat zij beiden een vorm van zelfspot hadden en het gesprek aangingen. Dat doet Wilders niet. Bovendien heeft Wilders nu de macht, en Theo schopte altijd tegen de macht. Ik zie Theo niet snel als PVV-aanhanger, maar dat is een gevoel; het blijft koffiedik kijken.
Wat is het gevolg van de moord op Theo geweest?
‘Dat onderzoek ik niet in mijn boek, maar de moord heeft natuurlijk een enorme impact gehad op het maatschappelijke debat. Het heeft ook een grote negatieve invloed gehad op de positie van moslims in Nederland. Er is een enorme anti-islam-stroming opgekomen. Volgens een recent onderzoek heeft meer dan de helft van de moslims in Nederland zich de afgelopen jaren gediscrimineerd gevoeld. Dat is nogal wat. Je kunt het niet één op één koppelen aan Theo, maar ik denk dat hij dat sentiment wel heeft aangewakkerd door stelselmatig moslims als ‘geitenneukers’ te bestempelen.’
Wat kunnen we leren van Theo’s levensverhaal?
‘Dat is een lastige vraag. Het zet je in ieder geval aan het denken over de grenzen van vrijheid van meningsuiting en over botsende grondrechten. Die thema’s stonden centraal in Theo’s leven en blijven actueel. Theo nam ontzettend veel ruimte in beslag en liet daarmee soms weinig ruimte voor anderen. Daarom vond ik het mooi om het boek De Bolle Gogh te noemen, naar de bijnaam die hij, met zijn kenmerkende zelfspot, voor zichzelf had bedacht.’
Vandaag vieren hindoes over de hele wereld Divali, ook wel het lichtjesfeest genoemd. Dit feest, dat van oorsprong uit India komt, symboliseert de overwinning van het goede op het kwade, oftewel van het licht op de duisternis.
Het Divali-festival beslaat meerdere dagen, waarvan de derde dag het hoogtepunt is. Dit jaar valt dat hoogtepunt op 31 oktober, vandaag dus. De aanloop naar het feest begon echter al op 29 oktober, en de festiviteiten duren voort tot 1 november.
Tijdens het feest steken mensen lichtjes aan en eten ze zoetigheden. Vaak wordt er ook vuurwerk afgestoken. Het is vooral een feest dat met familie wordt gevierd. In Amstelveen vindt dit jaar het Divali Festival plaats, waar gegeten, gewinkeld en gedanst kan worden.
VN-rapporteur Francesca Albanese heeft tijdens de algemene vergadering flink uitgehaald naar haar collega’s van de mensenrechtencommissie. ‘Hoe kun je geen empathie hebben voor de Palestijnen, na 42.000 doden?’ vroeg ze zich af.
Als mensenrechtenrapporteur voor de Palestijnse gebieden sprak ze de commissie toe tijdens de jaarlijkse vergadering gisteren. Ze verbaasde zich over de starre positie die sommige leden van de commissie sinds vorig jaar innemen. ‘Jullie lezen hetzelfde script voor als vorig jaar’, zei ze in haar toespraak.
‘Natuurlijk veroordelen we de aanval van Hamas. Natuurlijk sympathiseren we met de gijzelaars van beide kanten. Maar hoe kun je na 42.000 doden niet sympathiseren met de Palestijnen?‘ Haar felle woorden werden op sociale media gedeeld door onder anderen de VN Commissie voor de Palestijnse Rechten.
‘Diegenen die geen woord hebben gezegd over wat er gebeurt in Gaza, tonen aan dat empathie verdampt uit deze kamer. Maar empathie is de lijm die ons bij elkaar houdt als mensheid’, voegde ze eraan toe.
Ze benadrukte verder dat de mensen die zo denken uiteindelijk irrelevant zullen zijn voor de rest van de wereld. Niet alleen de global south, maar ook jongeren in westerse landen zijn zich bewust van de schendingen van mensenrechten. Ze leren dit op school en gaan de straat op om zich hierover uit te spreken, terwijl ze door westerse regeringen worden beperkt in hun vrijheid van meningsuiting, aldus de rapporteur.
Genocide
Albanese bracht deze week een tweede rapport uit over de situatie in Gaza, waarin ze opnieuw de term genocide gebruikt. ‘Genocide is een complexe en verraderlijke misdaad. Het bewijzen van destructieve intenties is een lastige opgave. Maar niet als het zo ostentatief is, in stand wordt gehouden door een politieke doctrine van ideologische haat en verwoord wordt via institutionele structuren en beleid’, schrijft ze op X.
Er is een oudere Turkse vrouw aangevallen en met diepe verwondingen in het ziekenhuis opgenomen. Verschrikkelijke beelden. Foto’s van haar toestand circuleren op sociale media, met daarbij commentaar dat het zou gaan om een racistische aanval. De dader is een eenendertigjarige vrouw. De politie spreekt van een complex conflict. Turkse Nederlanders spreken van racistisch geïnspireerd geweld. Cemile Telli is haar naam, vierentachtig jaar oud. Ik kijk naar haar gezicht, ik zie een ontredderde vrouw. Aan haar hoofd naar buiten gesleurd en van de trap af gegooid.
De verschijning van Cemile bracht een jeugdherinnering bij me naar boven; ze deed me denken aan andere Turkse vrouwen, ook zo kleurrijk Anatolisch gekleed. Eind jaren tachtig hielp ik mijn vader in de slagerij op de West-Kruiskade in Rotterdam. In de Drievriendenstraat, een zijstraat van De Kade, zaten twee Turkse vrouwen op de stoep te breien; ze droegen ruime broeken, en hun kleding was een heerlijk bloemetjesbehang. Het breien was een automatisme, en elke keer dat ik door de straat liep, zag ik de trui of broek een stukje langer worden. Je eigen kleding maken is een lange traditie onder de nomadenvolkeren. Telli is vierenachtig jaar oud; haar voorouders trokken door het binnenland van Anatolië. Ze symboliseert zowel Anatolië als Den Haag. Een rondtrekkend bestaan en migratie.
Foto’s van haar toestand circuleren op sociale media, met daarbij commentaar dat het zou gaan om een racistische aanval
De foto’s laten een slachtoffer zien, maar ik zie in haar liever een zelfredzame vrouw, zoals de vrouwen die aan het breien waren. Het steeds maar tonen van migranten als slachtoffer van geweld en uitsluiting doet iets met de beeldvorming. Als je slachtoffer bent, zal je het ook wel aan jezelf te danken hebben; waar rook is, is vuur. Moslims zijn bij voorbaat verdacht. Islamofobie is inmiddels zo geworteld in onze samenleving dat ik al niet meer met een open blik naar het islamitische slachtoffer kan kijken; ik ben druk bezig met het formuleren van argumenten om die persoon vrij te pleiten van enige schuld aan zijn ongeluk. Een islamitisch slachtoffer heeft altijd wat uit te leggen. Ik ben aangetast door de haat, meer dan ik wil toegeven.
Misschien is dat wel een van de redenen waarom moslims geen aangifte doen van bedreiging of geweld. Toen ik een dreigbrief op mijn persoonlijke adres ontving, nam ik contact op met de wijkagent. Hij drukte me op het hart om naar het politiebureau te gaan. ‘De moskee is talloze keren beklad en met poepluiers besmeurd. Ze doen geen aangifte. Geen aandacht trekken. Doorgaan. Altijd maar doorgaan. Maar zonder aangifte bouwen we geen dossier op, en zonder dossier kan er geen langetermijnbeleid worden geformuleerd.’
Ik was twee uur bezig met de aangifte. Toen ik buiten stond, voelde ik me opgelucht. Maar ook leeg. Ik had mijn kostbare tijd besteed aan iets dat ik liever wilde negeren.
Is het vreselijk om naar de toegetakelde Telli te kijken? Ja. Zou het kunnen helpen ons te laten inzien hoe precair de situatie van moslims in Nederland is? Absoluut. Deze heftige beelden creëren een emotie die niet te ontkennen valt.
Afgelopen week kwamen moslims bij elkaar in het Stedelijk Museum om te praten over de ervaringen die ze meemaken. Ze waren zo vaak bespot en bespuugd dat ze er gelaten onder waren geworden.
Het was ook de week waarin de moord op Theo van Gogh werd herdacht; maar wat minder doorklinkt, is hoe hij jarenlang politica Fatima Elatik belasterde en stalkte. Zij zag haarscherp dat Van Goghs portrettering van niet-westerse culturen voortkwam uit angstgevoelens. Die scherpzinnigheid riep diepe toorn bij Theo van Gogh op. Hij bestookte haar in de media met haatdragende brieven waarin haar geloof en afkomst werden besmeurd. Elatik was zo netjes om het allemaal te negeren. Uiteindelijk ontstond er een persoonlijk gesprek tussen de twee, en staakte Van Gogh zijn kruistocht.
Nederland kan zomaar in een bestuurscrisis terechtkomen als het kabinet de harde lijn in de asielkwestie doorzet. Wethouders in het land dreigen nu zelfs met staken, zo meldt het Parool.
De maat is vol bij Nederlandse wethouders. Ze zijn klaar met het zwabberende asielbeleid van het kabinet. ‘Het werken wordt ons onmogelijk gemaakt’, verklaart de Wethoudersvereniging, waar 1.100 wethouders bij zijn aangesloten.
Voorzitter van de vereniging Axel Boomgaars (wethouder in Hoorn, GroenLinks) klaagt in het Parool over de bezuinigingen. ‘Dat is een trend die al een tijd aan de gang is, maar met het nieuwe kabinet hebben we ook nog eens te maken met een landelijke overheid die onbetrouwbaar is. Er worden echt grenzen overschreden’, zegt hij, en deelt mee dat de optie van staken openligt.
Dat is niet wat hij wenst, omdat het indruist tegen ‘de aard van wethouders’.
De wethouders zijn met name boos over de pingpongachtige inconsistentie ten aanzien van de spreidingswet. Deze wet werd op 1 februari aangenomen, waardoor in het hele land locaties werden gezocht. Nu komt het kabinet echter met plannen om die wet, bedoeld om de noodopvang te ontlasten, weer af te schaffen.
‘Leg dat dan maar weer eens uit. Op deze manier ben je geen betrouwbare overheid’, aldus Boomgaars.
De Europese Commissie heeft Turkije in de jaarlijkse uitbreidingsrapportage op de vingers getikt. Fundamentele mensenrechten worden in Turkije niet gerespecteerd, en daar moet verandering in komen wil het land ooit toetreden tot de Europese Unie, zo meldt de Turks-Armeense krant Agos.
De toetredingsonderhandelingen met Turkije zijn officieel nooit gestopt, maar sinds de regering-Erdogan een autoritaire koers inzette, meer dan 10 jaar geleden, is er in werkelijkheid geen vooruitgang meer geboekt.
De Europese Commissie herhaalt elk jaar de zorgen die hierover bestaan, maar knipt de banden met Turkije niet definitief door. De politieke, economische en militaire belangen met Turkije zijn daarvoor te groot, vooral omdat er ook een vluchtelingendeal met het land is afgesloten.
In het 95 pagina’s tellende rapport wordt de stilstand in de gesprekken met Turkije ook benoemd. ‘Sinds 2018 is er geen enkele vooruitgang meer geboekt’, heeft de Europese Commissie opgetekend.
In Turkije zitten mensenrechtenactivisten (Osman Kavala), Koerdische parlementariërs (Selahattin Demirtas) en burgemeesters al jarenlang in de gevangenis. Ook wordt de Gülenbeweging, met name sinds de mislukte couppoging in 2016, categorisch vervolgd.
In Marokkaanse families vormt thee het symbool van gastvrijheid en quality time. Wat is het verhaal achter dit gebruik? De Kanttekening brengt een bezoek aan de drukke en historische medina in de Marokkaanse stad Fez en wordt hartelijk ontvangen.
Een wandeling in de kleurrijke medina van de Marokkaanse stad Fez geeft het gevoel alsof je vijfhonderd jaar terug in de tijd reist. Er lijkt geen einde te komen aan de wirwar aan zandkleurige steegjes met winkeltjes en stallen. Overal om je heen zie je antieke panelen met de bekende traditionele Marokkaanse geometrische motieven. Vele toeristen reizen hier ieder jaar speciaal naartoe om de mystieke sfeer van Marokko te proeven.
Aan de rand van de medina bevindt zich Riad Idrissy & The Ruined Garden: een theehuis met een weelderige tuin. Bij aankomst heet chefkok Youssef gasten met een glimlach welkom. ‘Marokkaanse cultuur draait om thee drinken,’ vertelt hij. ‘Het vormt de essentie van onze gastvrijheid.’
Wat ooit een hoop puin was, werd vijftien jaar geleden door een Ierse zakenman en topchef omgebouwd tot een elegant ogend restaurant met tuin. Youssef vertelt hoe dat ging: ‘De riad bestaat meer dan vierhonderd jaar, maar was destijds al jarenlang in ongebruikte staat en was dus aan vernieuwing toe. Onze chef had een doel voor ogen: een adembenemende plek bouwen waar gasten van over de hele wereld tot rust kunnen komen en de Marokkaanse cultuur kunnen proeven. Hij combineerde de antieke Marokkaanse architectuur met moderne elementen.’
Hoffelijk gebaar
‘Er zijn veel verhalen over hoe thee naar Marokko kwam’ vervolgt Youssef. ‘Volgens sommige daarvan, zou het drinken van thee zijn geïntroduceerd tijdens de komst van Arabieren in de Middeleeuwen. Maar het meest gangbare verhaal gaat over de Britse koningin Anne, die leefde van 1665 tot 1714. Zij liet theebladeren overbrengen naar Marokko en introduceerde zo de theeceremonie aan het hof. In de achttiende eeuw, werd de thee geschonken voor de koningen, koninginnen, officieren en missionarissen. Hierdoor kreeg thee drinken een koninklijk karakter.’
Toen de handel in de regio toenam, verspreidde de theeceremonie zich al gauw door Marokko en werden ook burgers gecharmeerd van dit ‘buitenlandse’ drankje. Sindsdien is het drinken van thee een dagelijkse gewoonte geworden. Youssef: ‘Op bruiloften en op feesten vindt er traditioneel een theeceremonie plaats: met mooi versierde kostuums, gedecoreerde schalen en muziek wordt de thee gepresenteerd om iedereen welkom te heten.’
In het zuiden van Marokko helpen andere soorten thee tegen de hitte, omdat ze ervoor zorgen dat je je van binnen frisser voelt
De chefkoks verwerken in hun gerechten culinaire invloeden uit de Amazigh-cultuur en van de Franse koloniale en de Joodse tradities in Marokko. Dit zorgt voor fusiongerechten en laat bezoekers kennismaken met de rijkdom van het land. ‘De Marokkaanse keuken is zo voortreffelijk en divers dat het met geen enkele andere keuken ter wereld te vergelijken is’, vindt Youssef. ‘De smaken zijn uniek omdat we de ingrediënten uit allerlei culinaire tradities in ons land hebben gecombineerd. De samensmelting van zoveel verschillende culturen in onze gastronomie weerspiegelt ook de rijkdom en gastvrijheid van de Marokkanen door de geschiedenis heen. De toevoeging van sommige zoete ingrediënten en vruchten is bijvoorbeeld meegebracht door de Joden. En net als onze theepotten zijn de Marokkaanse tajines en kookgerei elegant versierd met geometrische patronen. Het laat zien hoeveel plezier we beleven aan het bereiden van ons eten.’
Nana bladeren
Terwijl Youssef vertelt, loopt hij naar de gedekte tafel bij een antieke, met mozaïek versierde fontein. Op de tafel staan een pot thee en schalen met Marokkaanse lekkernijen. De meest gebruikte theebladeren heten nana (muntthee). Sheeba is een ander soort blad (absint-amandel) en wordt meestal in de winter gedronken vanwege de pittige smaak. ‘In het zuiden van Marokko helpen andere soorten thee tegen de hitte, omdat ze ervoor zorgen dat je je van binnen frisser voelt. Om de ervaring van het theedrinken nog specialer te maken, schenken de medewerkers van de riad de thee op karakteristieke manier vanuit grote hoogte in. Dat gebruik is ontstaan doordat in het zuiden, in de woestijn, vaak zand in de theeglazen zit – en dit helpen daartegen. Volgens gasten is de thee opvallend zoet.’ Youssef lacht: ‘We doen er ook veel suiker in.’
Wat velen in deze ceremonie aanspreekt, zijn naast de thee ook de versierde theepotten. Elke regio in Marokko heeft haar eigen unieke manier om theepotten te decoreren, vertelt Youssef. ‘In sommige regio’s is het zelfs een gewoonte om je naam in de pot te graveren. Toeristen vinden het leuk om zo’n pot te hebben.’
Gastvrijheid
Als je Marokkaanse vrienden of familieleden hebt, zul je volgens Youssef merken dat samen thee drinken het moment is waarop je elkaar weer ziet en elkaar vertelt hoe de dag was. ‘Het gaat om quality time, onthaasten en samenzijn met je dierbaren. Samen thee drinken is het moment waarop mensen elkaar vertellen wat ze morgen gaan doen en hoe hun dag was. Tijd is kostbaar. Dus op het moment dat we elkaar zien, willen we er een speciaal moment van maken.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
