Nu president Joe Biden zich heeft teruggetrokken als kandidaat voor de presidentsverkiezingen is vice-president Kamala Harris de persoon waarop de Democraten hun hoop vestigen. Maar hoe staat zij tegenover Palestina?
Inmiddels wordt Harris gesteund door Joe Biden zelf, oud-president Bill Clinton, voormalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton en oud-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi. Daarnaast krijgt ze ook steun van veel Democratische Congresleden en gouverneurs.
Maar hoe staat Harris tegenover het gevoelige dossier Israël-Palestina? De Republikeinen staan er bekend om erg pro-Israël te zijn, maar ook de Joe Biden voerde sinds 7 oktober vorig jaar – het begin van de Israëlische agressie tegen Gaza – een sterk pro-Israëlisch beleid.
Analisten vermoeden dat Harris het beleid van Biden in grote lijnen voortzet, maar mogelijk wel met enkele belangrijke accentverschillen, schrijft Time. In vergelijking met Biden, die door linkse critici nu wordt beschouwd als de meest pro-Israëlische president in de Amerikaanse geschiedenis, heeft Harris niet dezelfde diepgevoelde affiniteit met Israël. Harris wilde ook niet dat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu deze week het Amerikaanse Congres toespreekt, maar heeft wellicht wel een privé-onderhoud met hem. Voorts is Harris gevoeliger voor linkse en islamitische Democraten als Alexandria Ocasio-Cortez, Ilhan Omar, Rashida Tlaib en anderen die zich grote zorgen maken over het lijden van de Palestijnse burgers onder de Israëlische terreurbombardementen en moordpartijen. Harris was de eerste persoon in de Amerikaanse regering die Israël opriep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren, en ze deed dit ook in krachtigere bewoordingen dan Biden.
Toch geloven sceptici dat het alleen maar om woorden gaat. In daden zou het beleid van Harris niet veel anders zijn. En net als Biden steunde Harris herhaaldelijk de opvatting dat Israël het recht heeft zich te verdedigen. Wetenschapper H.A. Hellyer, verbonden aan de Carnegie Endowment for International Peace, verwacht dat Harris niet buiten de lijntjes zal kleuren en opeens de progressieve partijleden zal steunen, die anti-Israël zijn. Niettemin is Biden als Democraat een hardliner als het gaat om steun aan Israël. Harris hoeft niet zijn eenzijdige beleid te volgen om de Democratische Partij bijeen te houden.
Tariq Kenney-Shawa, werkzaam voor de Palestijnse denktank Al-Shabaka, gelooft niet dat Harris opeens een andere koers zal inslaan als het om Israël en Palestina gaat. Maar omdat ze in tegenstelling tot Biden geen ideologische verbondenheid voelt met Israël staat ze meer open voor verandering. Harris zou tot het inzicht kunnen komen dat deze onvoorwaardelijke steun aan Israël de belangen van de Verenigde Staten schaadt, meer dan dat Biden dat in de gaten heeft, denkt Kenney-Shawa.
Voormalig BIJ1-voorzitter Rebekka Timmer, socioloog Merijn Oudenampsen, journalist Remco van Mulligen en publicist Wouter Louwerens bespreken de mogelijkheden en uitdagingen van een partij links van GroenLinks-PvdA. Is Nederland klaar voor een socialistisch alternatief?
In Frankrijk heeft Nouveau Front populaire (Nieuw Volksfront) van de pro-Palestijnse Jean-Luc Mélenchon de parlementsverkiezingen gewonnen en in het Verenigd Koninkrijk zijn vijf onafhankelijke, pro-Palestijnse kandidaten in het Lagerhuis verkozen, waaronder voormalig Labour-leider Jeremy Corbyn. Wat betekent hun succes voor Nederland? Is er behoefte aan een partij links van links, die ondubbelzinnig pro-Palestina is en een geduchte concurrent kan vormen voor GroenLinks-PvdA?
Durven dromen
Rebekka Timmer, oud-voorzitter van BIJ1, wordt enthousiast van de successen van Mélenchon, Corbyn en ook de Belgische PVDA (een radicaal-linkse partij, niet te verwarren met de Nederlandse PvdA). ‘Er is een goede voedingsbodem voor een écht links geluid, geen links dat concessies doet en capituleert voor het kapitalisme’, zegt ze. ‘Bij GroenLinks-PvdA hebben ze geen droom meer. Ze doen niet aan systeemkritiek. Er is geen fundamenteel verschil tussen links en rechts in de Tweede Kamer. Ze zijn allemaal onderdeel van het kapitalistische systeem. Mélenchon, Corbyn en de PVDA durven wel te dromen. Zij weten dat kapitalisme niet werkt, dat het systeem moet veranderen, dat het tijd is voor een socialistisch alternatief. Ik geloof dat er een grote potentie is, ook hier, om het echte linkse gedachtegoed te laten winnen. Het gaat erom een alternatieve wereld te kunnen scheppen. Niet vanuit Den Haag, vanuit de Tweede Kamer, maar vanuit de straat.’
Rebekka Timmer
Timmer vindt dat mensen die zich met elkaar verbinden het ware socialisme is. Dat ideaal is vergeten door de focus op de Tweede Kamer. ‘We moeten het parlementarisme loslaten, dat is slechts een middel. De focus moet het socialisme zijn. Mensen moeten inzien dat zij de macht hebben om de wereld te veranderen. Dat doe je niet als je je aanpast aan de liberale status quo.’ De oud-voorzitter van BIJ1 pleit echter niet voor Sovjetraden of iets dergelijks. ‘Karl Marx zei dat socialisme geen blauwdruk is. Het is afhankelijk van tijden en omstandigheden. Deze tijden vragen om een ander model.’ Timmer heeft nog geen concreet model voor ogen, maar denkt in de richting van een commune, maar dan in het groot.
‘De focus moet het socialisme zijn’
BIJ1 is een partij die wel durfde te dromen, maar zit sinds eind vorig jaar niet meer in de Tweede Kamer. ‘Het fundament van BIJ1 was niet heel sterk’, zegt Timmer hierover. ‘Verschillende leden hadden allemaal hun eigen projecties, over wat BIJ1 moest zijn. Hun waarheid was de waarheid van BIJ1, vonden ze. Dat leidde tot allerlei conflicten. Er was te veel onpraktisch idealisme.’ Toch is BIJ1 niet totaal mislukt, vindt Timmer. ‘We hebben uitgeprobeerd wat wel en niet werkte. BIJ1 probeerde een alternatief te vormen. Daaruit hebben we onmisbare lessen geleerd voor de toekomst van écht links. Daarnaast ben ik ontzettend trots op mensen als BIJ1-partijleider Edson Olf en Utrecht BIJ’s politiek leider Stevie Nolten die het nodige werk – ondanks alle tegenvallers – blijven voortzetten. Op zulke kameraden wordt de revolutie gebouwd.’
Charismatische leider
Socioloog en politicoloog Merijn Oudenampsen (Universiteit van Amsterdam) vindt het jammer dat BIJ1 niet meer in de Tweede Kamer zit, zegt hij. ‘BIJ1 had een belangrijke agenderende functie, Sylvana Simons is een belangrijke stem in het debat geweest. Maar helaas had BIJ1 weinig electoraal potentieel. Sowieso is het politieke speelveld voor links klein nu. Je kunt dan niet anders dan oppositievoeren, of in de regering stappen en dan je principes opgeven.’
Is er ruimte voor een nieuwe pro-Palestijnse partij op links die de concurrentie aan kan gaan met GroenLinks-PvdA? Oudenampsen heeft zo zijn twijfels. ‘Het is lastig om nu een nieuwe politieke partij te beginnen. Dat gaat zeker niet lukken zonder een charismatische leider. Als je pro-Palestina bent en hiervan een halszaak maakt, dan kun je nu op Denk of de Partij voor de Dieren stemmen. Maar wil je niet op deze partijen stemmen, dan kun je ook op een pro-Palestijnse kandidaat van GroenLinks of PvdA stemmen. Voor veel linkse kiezers is Palestina geen halszaak, ze vinden andere onderwerpen belangrijker.’ Oudenampsen raadt GroenLinks-PvdA om die reden ook niet aan om zich uitdrukkelijk op dit onderwerp te profileren. ‘Peilingen wijzen uit dat kiezers binnenlandse thema’s het belangrijkst vinden.’
‘Voor veel linkse kiezers is Palestina geen halszaak’
Oudenampsen legt uit dat de buitenlandse voorbeelden zich niet direct laten vertalen naar de Nederlandse context. In het Verenigd Koninkrijk en in Frankrijk heb je een heel ander politiek systeem. In het Verenigd Koninkrijk heb je een districtenstelsel, waardoor het moeilijker is voor kleine partijen om in het Lagerhuis te komen. Daarom is Labour nu ook de grootste. Slechts in enkele districten, vaak met veel moslimkiezers, hebben de onafhankelijke kandidaten geworden. In Frankrijk bestaan de parlementsverkiezingen uit twee rondes. ‘Tijdens de tweede ronde zag je allerlei samenwerkingen ontstaan. Het middenblok steunde in veel kiesdistricten de kandidaat van het linkse blok, vandaar dat niet Rassemblement National maar het Nieuwe Volksfront de verkiezingen won.’ Mélenchons partij La France Insoumise, die samen met andere partijen het linkse blok vormt, is een alliantie tussen hoogopgeleide progressieve mensen in de grote steden en de bewoners van de banlieues, vervolgt Oudenampsen. ‘In Nederland bestaat zo’n alliantie niet, maar dat komt ook omdat het hier dus relatief gemakkelijk is om als kleine partij in de Tweede Kamer te komen.’
Partij voor de dieren
Historicus en journalist Remco van Mulligen is een warm pleitbezorger van de Palestijnse zaak en om die reden kritisch op ‘gematigd’ linkse partijen als Labour en PvdA. Maar hij wil zijn eigen politieke positie niet ‘radicaal’ noemen, zegt hij. ‘Ik vind de term radicaal links te glibberig. Ik spreek liever over progressieve politiek, die een pragmatische tak heeft, GroenLinks-PvdA, en een principiële tak, Partij voor de Dieren en BIJ1. Beide takken bewegen zich binnen de grenzen van de democratische rechtsstaat. Dit maakt ook dat zij anders zijn dan radicaal- en extreemrechtse partijen, zoals de PVV en Forum voor Democratie die deze grenzen juist overschrijden.’
Remco van Mulligen
Dat gezegd hebbende ziet Van Mulligen ruimte voor een partij links van GroenLinks-PvdA. ‘Een principieel linkse partij kan ook kans van slagen hebben. Dat zagen we ook bij BIJ1. Die partij had een zetel en zou die nog steeds hebben als Sylvana Simons was doorgegaan.’ Volgens Van Mulligen is de Partij voor de Dieren nu in dit gat gesprongen onder Esther Ouwehand, die zich meer naar links is gaan bewegen: pro-Palestina en pro-lhbtqia+.
‘We hebben zo’n principieel linkse partij al’
De belangrijkste standpunten van een principiële partij links van GroenLinks-PvdA moeten de standpunten van PvdD zijn, aldus Van Mulligen. ‘Want nogmaals, we hebben zo’n principieel linkse partij dus al. Opkomen voor alles wat kwetsbaar is, zowel mens als natuur, staat bovenaan. Dat betekent een radicaal klimaatbeleid, goede opvang van migranten, open grenzen en strijden tegen alle vormen van discriminatie, waarbij de Nationaal Coördinator Antisemitisme Bestrijding (NCAB) opgaat in de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR).’ Daarnaast moet deze linkse partij strijden voor internationale rechtvaardigheid, voor Palestina en in Oekraïne, maar ook voor andere gebieden die nu vaak niet het nieuws halen.
Wel realiseert Van Mulligen zich dat links, laat staan wat hij principieel links noemt, geen meerderheid heeft. ‘De meerderheid overtuig je niet. In Nederland is, net als in de ons omringende landen, links altijd een minderheid. Ongeveer 30-35 procent van het electoraat. De rest is centrumrechts of rechts. Dat is altijd zo geweest. Je ziet al decennia dat binnen die drie blokken vooral interne verschuivingen optreden. Van VVD naar PVV, van GroenLinks naar PvdA of naar PvdD, van D66 naar CDA of Volt. Mensen bewegen zelden van het ene naar het andere blok. Dus nee, overtuigen doe je niet. Maar een bundeling van GroenLinks en PvdA kan wel helpen om weer een progressieve machtsfactor te hebben, een partij die zelfs de premier kan leveren.’
Contact met de kiezer
De progressieve opiniemaker Wouter Louwerens (Duimspijker, Joop, Reporters Online) vindt dat Van Mulligen een punt heeft. ‘Nederland is in meerderheid een rechts land, dat maakt de marge voor linkse politiek beperkt, maar aan de andere kant zijn links en rechts hier ook geen absolute categorieën. Eigenlijk zou er een linkse Baudet moeten opstaan. Ik bedoel natuurlijk niet de extremistische wappie van nu, maar de Thierry Baudet die de Statenverkiezingen van 2019 won. Iemand met charisma, die kan het best ver schoppen. Een Barack Obama bedoel ik.’
Nederlandse kiezers zijn op drift, zegt Louwerens. ‘Dat zie je op rechts het duidelijkst. Eerst was het Thierry Baudet, toen Caroline van der Plas, toen Pieter Omtzigt en nu is het Geert Wilders. Op links is er ook verdeeldheid. En ze hebben geen charismatische leider. Sylvana Simons was het, maar BIJ1 was als partij te verdeeld. Frans Timmermans is het in ieder geval niet. Misschien moet je denken aan politici als Lutz Jacobi, een PvdA-politica die dichtbij de kiezers staat. Je moet contact hebben de kiezers niet alleen in campagnetijd, maar ook daarbuiten. Als je mensen echt het gevoel geeft dat je je voor hen inzet, dan creëer je daarmee vertrouwen.’
De Palestijnse groepen Hamas en Fatah hebben in de Chinese hoofdstad Beijing afspraken gemaakt over de situatie in Gaza na de oorlog. De rivaliserende organisaties willen werken aan ‘nationale verzoening’, zodat de Gazastrook en de bezette gebieden in Palestijnse handen blijven. Zo meldt de Arabische nieuwssite Al Jazeera.
Het akkoord – dat na drie dagen van intensieve gesprekken werd bereikt – gaat over het behoud van Palestijnse controle over de gebieden nadat de oorlog in Gaza is beëindigd. Er zou een Palestijns ‘interim-bestuur van nationale verzoening’ moeten komen. Naast Hamas en Fatah ondertekenden twaalf andere Palestijnse groepen de overeenkomst.
De deal zou volgens Mustafa Barghouti, secretaris-generaal van het Palestijns Nationaal Initiatief, ‘veel verder’ gaan dan overeenkomsten van afgelopen jaren. Naast een interim-bestuur zijn er ook plannen voor vrije verkiezingen en de vorming van een verenigde Palestijnse regering.
De onverminderde Israëlische aanvallen in Gaza en de bezette Palestijnse gebieden lijken de gelederen van de Palestijnse organisaties te sluiten. Volgens Barghouti is de ‘nationale vereniging’ belangrijk om ‘collaboratieve structuren’ die Israël opzet te dwarsbomen. Samenwerking met het Israëlische regime zou tegen Palestijnse belangen ingaan. Israël heeft het akkoord gister afgewezen.
De ring van conflicten rondom de Europese Unie wordt ook wel de Ring of Fire genoemd. Europa is een veilige haven, omringd door regio’s die letterlijk en figuurlijk in brand staan. Denk aan Oekraïne, Gaza, Syrië, de Kaukasus, Soedan of Mali.
Maar ook al lijkt hier alles vooralsnog heel vredig te zijn. We kunnen ons niet afsluiten van de impact van deze internationale conflicten. Of het nou de energie- en voedselvoorziening is die onder druk kan komen te staan, of sociale spanningen in ons land tussen bevolkingsgroepen die banden hebben met conflicten elders. Of essentiële industrieën die banden hebben met landen waarmee wij op gespannen voet leven, of rechtstreekse provocaties van ons vijandig gezinde staten: we zijn onderdeel van een wereldorde die steeds meer fragmenteert, en waarin de positie van het Westen, en dus ook Nederland, onder druk komt te staan.
Dit concludeert ook de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. In het recent verschenen rapport Nederland in een Fragmenterende Wereldorde wordt uitgelegd hoe de wereldwijde verhoudingen in de afgelopen jaren een stuk complexer, turbulenter en grimmiger zijn geworden. Ons land heeft niet langer de wind mee en moet robuuster worden ten opzichte van de veiligheidsdreigingen die er internationaal bestaan.
Ons buitenlandbeleid is nu nog gestoeld op het zogeheten 3W-kader: waarden, welvaart en weerbaarheid. Maar het is de vraag in hoeverre deze 3W’s houdbaar zijn. In de oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld proberen we waarden uit te dragen die we niet op dezelfde wijze toepassen in de oorlog in Gaza. Waarden als internationaal vastgelegde verplichtingen, universele (mensen)rechten, internationale normen en standaarden en onze Grondwet. En hoe je het ook wendt of keert: welvaart en weerbaarheid zijn voor onze samenleving uiteindelijk altijd de prioriteit. De waarden waar we voor staan dreigen dus in de fragmentatie van onze wereldorde te sneuvelen.
‘Toch zijn het in de eerste plaats de waarden die aan de basis staan van onze beschaving’
En toch zijn het in de eerste plaats de waarden die aan de basis staan van onze beschaving. De westerse wereld is niet alleen een betere plek op aarde omdat het hier veilig is en we in welvaart leven. Maar ook omdat onze samenlevingen gestoeld zijn op bepaalde kernwaarden die de levens van mensen beter maken. Of het nou de democratie of de rechtstaat is, ongeschreven samenlevingsregels of onze houding ten opzichte van geweld, gebrek aan tribalisme of ideeën over gelijkwaardigheid, respect voor minderheden en kwetsbaren in de samenleving: vrijheid, individualisme, tolerantie. Het maakt ons tot wie we zijn en het maakt het Westen tot een betere plek op aarde.
Critici van het Westen roepen al decennia dat wij hier hypocriet zijn. We dragen waarden uit die we zelf niet praktiseren. Maar diezelfde critici en met hen vele anderen uit het mondiale Zuiden, spreken tegelijkertijd met de voeten, waarmee ze middels migratiepatronen naar het Westen toe bewegen. Ze hebben kritiek op het Westen, maar willen het liefste in het Westen wonen. En laten we wel wezen: je kunt nog zo veel – soms terechte – kritiek hebben op de door het Westen gedomineerde wereldorde. Maar wat is het alternatief? Een door China en Rusland gedomineerde wereld? Zal die er beter uitzien? Het alternatief dat het Westen voor de wereld biedt is te allen tijde vreedzamer, stabieler, welvarende, democratischer. Ons alternatief heeft meer respect voor rechten en vrijheden dan het autocratische alternatief, wat de grote uitdagers van het Westen te bieden hebben.
‘We mogen daarom in een fragmenterende wereld onze waarden niet zomaar bij het vuilnis zetten’
We mogen daarom in een fragmenterende wereld onze waarden niet zomaar bij het vuilnis zetten. Onze waarden hangen bovendien direct samen met onze welvaart en weerbaarheid. Ze maken ons tot wie we zijn. Deze waarden opgeven zal een hoge prijs met zich meebrengen. Het is van belang om deze gedachte uit te blijven dragen. De WRR constateert in zijn rapport dat Nederland onvoldoende robuust is tegen de grote veranderingen die plaatsvinden. Politiek en overheid slagen er niet in om voldoende maatschappelijk draagvlak te creëren om zo weerbaar te zijn tegen de dreigingen die er zijn. Maar laten we daarbij ook het draagvlak voor onze waarden als kernpunt noemen. We zijn alleen robuust tegen de grote veranderingen die een impact op ons hebben wanneer we onze koerswaarden blijven praktiseren en uitdragen. In een veranderende wereld zouden deze waarden daarom voorop moeten blijven staan.
Ook ongedocumenteerde kinderen in Amsterdam kunnen nu gebruikmaken van gratis openbaar vervoer in de stad. De gemeente maakte dit mogelijk nadat er deze week ophef was ontstaan over dit gebrek.
Eerder bleek dat kinderen zonder Burgerservicenummer (BSN) geen gebruik kunnen maken van gratis openbaar vervoer (ov) in Amsterdam tijdens de zomervakantie, terwijl andere kinderen dat wel kunnen. Na ophef hierover heeft de gemeente een code beschikbaar gesteld voor de groep, zodat zij zonder BSN toch gratis ov kunnen aanvragen. Zo meldt de Amsterdamse stadszender AT5.
Het komende half jaar kunnen nu echt alle kinderen in Amsterdam van 9 uur in de ochtend tot 9 uur in de avond gratis met de bus, metro en tram op reis. Ze moeten daarvoor wel de actie van de gemeente op hun ov-kaart laden. Dat kan nu dus ook met een code, in plaats van een BSN. Ongedocumenteerde kinderen zijn niet geregistreerd en zijn officieel geen inwoner van Nederland.
Eerder deze week zei de Braziliaanse Leidy Concalves uit Osdorp tegen AT5: ‘Ik wil bijvoorbeeld naar de kindercamping in Amsterdam Noord met mijn kinderen, dat is onbetaalbaar voor ons.’
Ze is tevreden met het besluit van de gemeente, maar vindt het wel jammer dat er eerst een ‘confrontatie’ nodig was via de media. ‘Ik zal me altijd inzetten voor de rechten van mijn kinderen, zij hebben er niet voor gekozen om ongedocumenteerd te zijn’, aldus Concalves.
Het Turkse ministerie van Defensie heeft dronebeelden gepubliceerd op X van wat lijkt op een Griekse pushback van irreguliere migranten op de Egeïsche zee. De Turkse kustwacht zou de migranten daarna hebben opgepikt.
Op de beelden is een rubberbootje te zien dat wordt gevolgd door een veel grotere en geavanceerdere boot, met mannen in het zwart op de punt van de boot. Wanneer het rubberbootje – met een paar mensen erin – tot op een paar meter is genaderd, maken de opjagers rechtsomkeert. Zo zouden de migranten de Turkse territoriale wateren in zijn gejaagd, voor het Griekse eiland Lesbos.
De Griekse kustwacht ontkent de beschuldiging van een pushback. Het zou in Griekse bewoordingen om ‘het opsporen en verhinderen van illegale migranten in Griekse wateren’ gaan, zo meldt de Turkse nieuwssite Duvar.
Toch wordt de Griekse kustwacht, in samenwerking met de Europese grensbewaking Frontex, al jaren van het misdrijf beschuldigd. Niet alleen door Turkije (dat daar overigens zelf ook van wordt verdacht), maar ook door mensenrechtenorganisaties, zoals Amnesty International en Human Rights Watch.
Tussen Griekenland en Turkije leven, naast geschillen over migranten in het grensgebied, ook spanningen over energiebronnen, militaire vluchten en territoriale aanspraken die geregeld opspelen. Erdogan dreigde onlangs met het bouwen van een marinebasis in Cyprus, waarvan het noordelijke deel al meer dan vijftig jaar bezet wordt door Turkije.
De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft afgelopen woensdag de Direct Duidelijk Deal ondertekend, om ervoor te zorgen dat hun communicatie helder en begrijpelijk is voor alle aanvragers. Dit schrijft de instantie in een persbericht.
De dienst gebruikte tot nu toe regelmatig juridisch jargon in brieven, zoals ‘Aan de arbeidsovereenkomst is niet de gebruikelijke waarde toegekend’ of ‘Deze discrepantie is in het bezwaar onweersproken gebleven’.
Vanaf heden worden alle brieven zo geschreven dat iedereen begrijpt wat er staat, belooft de immigratiedienst. IND-manager Imro Simmelink en plaatsvervangend directeur-generaal Jan Willem Schaper hebben hun handtekeningen gezet onder de overeenkomst.
‘De IND doet al veel om de communicatie begrijpelijk te maken’, zegt Schaper. ‘Het lijkt eenvoudig maar dat is het niet. Daarom vinden wij het belangrijk om dit in onze organisatie extra onder de aandacht te brengen.’
In het komende jaar worden alle brieven aan aanvragers herschreven, met als oogmerk ze begrijpelijker te maken. Op die manier weten aanvragers beter wat er van hen verwacht wordt. ‘Onze brieven bevatten belangrijke informatie voor de aanvrager’, zegt Schaper. ‘Hoe duidelijker wij zijn, hoe beter en completer de aanvragen bij ons binnen komen.’
In een interview met de BBC onthulde de witte massamoordenaar Louis van Schoor dat de Zuid-Afrikaanse politie hem bewust zijn gang liet gaan. Tussen 1986 en 1989, toen Zuid-Afrika nog zuchtte onder het racistische apartheidsbewind, vermoordde Schoor minimaal 39 zwarte mensen.
Aan de journalisten van de BBC vertelde Schoor dat hij geloofde dat zijn slachtoffers criminelen waren. Hij gaf echter ook toe dat hij genoot van de spanning van het opsporen en vermoorden van deze mensen.
Elke moord die hij tussen 1986 en 1989 pleegde werd door Van Schoor zelf bij de politie gemeld. Maar na de vrijlating van ANC-leider Nelson Mandela uit de gevangenis in 1990 waaide er een andere politieke wind en kwam er een einde aan de straffeloosheid. Onder druk van activisten en journalisten werd Van Schoor in 1991 gearresteerd.
Tijdens zijn proces dat jaar, dat een van de grootste moordprocessen in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis werd, werden tientallen getuigen en duizenden pagina’s forensisch bewijsmateriaal gepresenteerd. Ondanks het bewijsmateriaal werd Van Schoor slechts veroordeeld voor zeven moorden en bracht hij maar twaalf jaar in de gevangenis door. De 32 andere moorden werden door de politie geclassificeerd als ‘gerechtvaardigde doodslag’. Wetten uit het Apartheid-tijdperk gaven mensen het recht om dodelijk geweld te gebruiken tegen indringers als ze zich verzetten tegen arrestatie of vluchtten nadat ze waren gepakt. Van Schoor baseerde zijn onschuld vooral op dit verweer. Hij beweerde dat zijn slachtoffers wegrenden voordat hij ze doodde.
Het onderzoek van de BBC, geleid door journalist Isa Jacobson, onthulde de schokkende methoden waarmee Van Schoor zijn slachtoffers vermoordde en hoe de Zuid-Afrikaanse politie bewust wegkeek. Volgens getuigen schoot Van Schoor mensen neer nadat ze zich hadden overgegeven. De politie bleek vaak nalatig in het verzamelen van bewijsmateriaal en leek de moordpartijen actief te steunen.
De moorden hebben blijvende wonden achtergelaten in de zwarte gemeenschap van de Zuid-Afrikaanse stad East-Londen. Veel nabestaanden van zijn slachtoffers wachten nog steeds op gerechtigheid en erkenning van hun verlies. Ondanks zijn vervroegde vrijlating in 2004 zijn er nog steeds veel mensen die van mening zijn dat de rechtszaak moet worden heropend en de moordpartijen opnieuw moeten worden beoordeeld. Het Zuid-Afrikaanse rechtssysteem heeft nog steeds niet de volledige verantwoordelijkheid genomen voor de misdaden die gepleegd zijn tijdens het apartheidsbewind.
Een protesterende meute kinderen met een megafoon loopt de zaal uit. ‘Wij willen zon’, roepen ze. Hanina Ajarai steekt enthousiast haar hand in de lucht. ‘Wij willen wereldvrede’, galmt het vervolgens door de foyer van Studio de Bakkerij.
Hanina’s Kinderkletsshow bestaat al bijna vijfeneenhalf jaar. ‘Het is mijn kindje’, zegt Ajarai. Een paar jaar geleden vroegen ze bij Studio de Bakkerij of ze wilde meedenken over de kinderprogrammering van het theater in Rotterdam-Noord. ‘Ik dacht toen: er zijn zoveel talkshows op TV voor volwassen mensen, waarom geen talkshow voor kinderen? En zo is het begonnen.’
Het werd snel een succes. De show is te zien op twee verschillende locaties. Bovendien heeft ze het concept, hoewel in iets andere vorm, ook op scholen geïntroduceerd. ‘Het gaat altijd over serieuze onderwerpen die ook voor kinderen interessant zijn. Zoals bijvoorbeeld de oorlog rond 4 en 5 mei, of een vluchtelingenverhaal van een jongen uit Syrië. We hebben altijd een kind dat een instrument kan spelen, en we doen ook altijd een quiz.’
Afgelopen maandag ging het over activisme. ‘Wat is activisme eigenlijk? Dat is als je iets wilt veranderen en daarvoor gaat strijden’, zo begint ze. Niet veel later schuift de 13-jarige Nourinne bij haar aan. Ze heeft geprotesteerd tegen het verdwijnen van haar favoriete speeltuin in Rotterdam-Noord. Met succes, de gemeenschapsplek mocht blijven bestaan. Daarna komt activiste Serda het podium op. Al sinds haar vijftiende voert ze protestacties uit, op dit moment is dat tegen de oorlog in Gaza.
Hanina’s Kinderkletsshow. Op de bank bij Hanina: Nourinne
‘Waarom doe je dat dan in Nederland?’ vraagt een jongen in het publiek. ‘Wat een goede vraag’, zegt Serda. ‘Dat is omdat Nederland Israël steunt met wapens en vliegtuigonderdelen, en Israël kan daarmee Palestijnen doden. ‘Wie is je grote voorbeeld?’, wil Ajarai weten. ‘Dat is mijn kleine nichtje, die ook in de zaal zit. Zij leert me dat je altijd lief moet zijn tegen andere mensen.’
Waarom kinderen?
‘Kinderen hebben een bepaalde kwetsbaarheid, ze zijn vaak fantasierijk en heel open over hun emoties’, zegt Ajarai op de vraag waarom ze juist voor kinderen kiest in haar publiek. Maar het is niet gebleven bij de show. Al sinds 2017 leest ze kinderen voor in het theater, bovendien geeft ze workshops. Die ochtend nog leerde ze kinderen interviewen tijdens een workshop. Wat is een open en gesloten vraag? Hoe moet je doorvragen? Hoe ontfutsel je een geheim van iemand?
‘Je kan echt heel veel betekenen voor kinderen’
‘Je interviewt iemand omdat je benieuwd bent naar die persoon, maar ook omdat je denkt dat anderen eveneens benieuwd zijn naar die persoon. Je stelt vragen omdat andere mensen de antwoorden misschien ook wel willen weten. Als je hierover nadenkt, wie zou je dan willen interviewen?’ vraagt ze de kinderen. ‘Mijn betovergrootoma, omdat ik nieuwsgierig ben naar de geschiedenis van Suriname’, zegt een van de meisjes in het publiek. Dan mogen ze oefenen, met een echte microfoon. Ajarai neemt de rol van de persoon die ze willen interviewen, en beantwoordt rustig alle vragen. ‘Ga dit ook maar eens oefenen thuis, interview gewoon eens je moeder’, geeft ze mee.
Twee kinderen leren interviewen van Hanina
‘Je kan echt heel veel betekenen voor kinderen’, zegt Ajarai. ‘Een Kinderkletsshow die me erg bijstaat is een die ik op een school gaf. Na afloop kwamen er wat meiden naar me toe om te vragen: bent u Marokkaans? Wij ook! Een ander vroeg: bent u moslim? Want dat was ze ook. Ze zagen dat het dus mogelijk is voor iemand zoals zij om iets te doen zoals ik doe, en dat theater niet alleen wordt gemaakt door witte mensen.’
Niet zomaar een journalist
Ajarai is van huis uit geen theatermaker. Sterker nog, ze had helemaal geen ervaring in theater toen ze aan de Kinderkletsshow begon. Hiervoor werkte ze als journalist. ‘Niet zomaar een hoor, ik schreef voor grote kranten, zoals NRC en het AD’, vertelt ze haar jonge publiek.
Ajarai is inderdaad geen onbekende in de mediawereld. Voor NRC schreef ze vooral over de moslimgemeenschap, over discussies rondom de hoofddoek bijvoorbeeld. Ze was de enige vrouw met een hijab op de redactie, iets dat nog wel eens een uitdaging kon zijn. Zo had ik een keer een interview geregeld met iemand van de PVV. Door de telefoon was alles helemaal prima, maar toen ik aankwam op hun kantoor was er opeens een probleem. Het interview werd afgezegd, ze wilden niet met me praten.’
Bij het AD werkte ze als columniste. In haar eerste column introduceerde ze zichzelf als moslim, gewoon om het even gezegd te hebben. ‘Dit leverde eigenlijk vrijwel direct reacties op. Een vrouw met een hoofddoek als columniste! Het maakte niet uit waarover ik schreef, of het nu over politiek of gewoon over mijn kinderen ging, er was altijd ophef, en het kwam altijd van hetzelfde groepje mensen. Ik dacht toen bij mezelf: die mensen zijn er altijd, ik ga gewoon door met wat ik doe en schrijf wat ik vind.’
Achteraf noemt ze het naïef. ‘Ik kreeg pas later door dat het wel degelijk ging om hoe ik er uitzag, en dat ik niet de enige was die dit ervaarde. Het was onderdeel van een systeem. Ik ontmoette andere moslimvrouwen die met dezelfde problemen te maken hadden en werd activistisch. Ik sloot me aan bij S.P.E.A.K.’ (een collectief van moslimvrouwen die zich uitspreken tegen racisme, islamofobie en uitsluiting, red.).
‘In de kern ben ik nog steeds journalist’
De samenwerking met het AD liep uiteindelijk stuk door een column. Daarin schreef ze dat ze moeite had om empathie te voelen voor de slachtoffers van vlucht MH17, die in de zomer van 2014 werd neergeschoten boven Oost-Oekraïne door een Russische but-raket. Daarentegen kon ze zich wel inleven in de Marokkaanse Ajax-voetballer Abdelhak Nouri, die een hersenletsel had opgelopen na een hartstilstand. Ze stelde zichzelf de oprechte vraag waardoor dit kwam: waarom voel je voor de ene mens wel een instinctieve compassie, en voor de ander niet? Of een witte Nederlander deze vraag omgekeerd wel had kunnen stellen? ‘Ja natuurlijk.’
Show uitsluitend voor vrouwen
‘Ik heb er wel even last van gehad, want ik was ontslagen. Dat is een klap in je gezicht. Maar ik heb dat nu achter me gelaten. Als mijn werk daar niet was gestopt was ik de Kinderkletsshow niet gaan maken. En dat vind ik echt heel leuk.’ Maar het betekent niet dat ze de media achter zich heeft gelaten. ‘In de kern ben ik nog steeds journalist en af en toe schrijf ik nog wat voor NRC. Ik gebruik ook veel journalistieke vaardigheden bij het maken van de shows. Ik kies de gasten uit en doe de voorgesprekken, bijvoorbeeld.’
Bovendien heeft ze de podiumtijger in zichzelf ontdekt, zo vertelt ze. Naast de kindershows maakt ze sinds twee jaar ook comedyshows voor een uitsluitend vrouwelijk publiek, samen met haar vriendin Fahima Ettaher. ‘Als je alleen met vrouwen bent, dan gebeurt er wat. Vrouwen worden uitbundiger, durven op het podium iets te komen vertellen, bijvoorbeeld.’
Workshop interviewen van Hanina
Daarnaast wil ze binnenkort gaan werken aan een kinderboek, samen met kinderen. ‘De illustraties, het verhaal, het vermarkten en het printen, gewoon het hele proces samen. Ten eerste om te zorgen dat het boek meer een reflectie is van hun leefwereld, maar ook om kinderen mee te laten draaien in een proces, van idee tot product.’
‘Ik wil kinderen aan het denken zetten’, besluit Hanine. ‘Weten jullie eigenlijk wat jullie rechten zijn in Nederland?’, vraagt ze haar publiek. Ze geeft ze allemaal een bordje, met aan de ene kant rood en de andere kant groen. Zo kunnen ze aangeven of ze denken dat ze er recht op hebben in Nederland. Geld? Ja! School? Ook dat! Wifi? Nee, dat dan weer niet. Maar wel het spreken van je eigen taal, ook als dat niet Nederlands is, legt ze uit. ‘Als je ergens recht op hebt en het toch niet krijgt, kun je gaan klagen. Je kan gaan protesteren.’ De kinderen krijgen vervolgens allemaal een wit papier, waarop ze schrijven waarvoor ze willen vechten. Dan komt de megafoon, en marcheren ze de zaal uit. ‘Wij willen elke dag ijs. Wij willen elke dag ijs.’
Nu Joe Biden zich terugtrekt uit de presidentsverkiezingen van 2024, is het een goed moment om zijn erfenis als de 46e president van de Verenigde Staten te overwegen. Zijn presidentschap vanaf januari 2021 kende grote prestaties, uitdagingen en uiteindelijk de erkenning van zijn eigen beperkingen.
Biden trad aan te midden van een wereldwijde pandemie, economische onzekerheid en ernstige politieke verdeeldheid. Zijn focus op het bestrijden van corona met een uitgebreide vaccinatiecampagne en economische steunmaatregelen bracht korte-termijn-stabiliteit. Het American Rescue Plan van 1,9 biljoen dollar bood broodnodige verlichting voor individuen, bedrijven en staten. Het infrastructuurplan van een biljoen dollar, gericht op de modernisering van wegen, bruggen en breedbandnetwerken, was een van zijn grootste prestaties. Deze wet, samen met andere wetten, investeerde fors in de Amerikaanse industrie, schone energie en gezondheidszorg.
Op het gebied van buitenlands beleid probeerde Biden Amerika’s status te herstellen en banden te versterken die verzwakt waren tijdens het presidentschap van Trump. Hij herbevestigde de Amerikaanse betrokkenheid bij de klimaatovereenkomst van Parijs en probeerde de NAVO nieuw leven in te blazen. De chaotische terugtrekking uit Afghanistan kreeg echter veel kritiek. Op 7 oktober 2023 begon een conflict in Gaza na een aanval door Hamas op Israël, waarop Biden Israël steunde. Naarmate het conflict voortduurde en het aantal burgerslachtoffers in Gaza toenam, nam de druk op Biden toe, vooral van progressieve democraten, om een staakt-het-vuren te bepleiten. Zijn aanpak van het conflict toonde de moeilijke balans tussen het steunen van een oude bondgenoot en het aanpakken van mensenrechtenkwesties.
We zullen waarschijnlijk zijn pogingen waarderen om normen en instellingen te herstellen na de Trump-jaren
Binnenlands kende Bidens regering successen in gerechtelijke benoemingen en stappen op het gebied van klimaatverandering en rassengelijkheid. Hij kon echter geen uitgebreide wetgeving voor stemrecht of immigratiehervorming realiseren, wat veel van zijn volgers teleurstelde. Zijn economische prestaties waren gemengd; hoewel de banengroei sterk was en de werkloosheid laag, bleef de inflatie een grote zorg. De agressieve renteverhogingen van de Federal Reserve om de inflatie te bestrijden, wakkerden de angst voor een recessie aan en drukten zwaar op het publieke vertrouwen. Bidens leeftijd en vermeende cognitieve achteruitgang lagen steeds meer onder de loep. Zijn optreden in het debat van juni 2024 tegen Donald Trump riep grote twijfels op over zijn capaciteiten om nog eens vier jaar te dienen. Door zich terug te trekken uit de campagne, stelde Biden de belangen van zijn partij en het land boven zijn persoonlijke doelen.
Vooruitkijkend staat het politieke toneel vol onzekerheden. De voorsprong van Donald Trump in de peilingen voor de verkiezingen van november 2025 biedt Amerikaanse kiezers een scherpe keuze. Een terugkeer van Trump naar het Witte Huis zou grote veranderingen in binnenlands en buitenlands beleid kunnen brengen, mogelijk ten koste van Bidens prestaties. De Democratische Partij moet zich nu achter een nieuwe leider scharen, waarbij Kamala Harris naar voren komt, hoewel ze mogelijk wordt uitgedaagd door andere prominente democraten. De partij moet voorzichtig te werk gaan in deze overgang om een overtuigend alternatief te bieden voor Trumps agenda.
Historici zullen Bidens erfenis waarschijnlijk meer waarderen dan de huidige kiezers. Zijn wetgevende prestaties op het gebied van infrastructuur en klimaatbeleid kunnen op lange termijn gunstige gevolgen hebben. We zullen waarschijnlijk zijn pogingen waarderen om normen en instellingen te herstellen na de Trump-jaren. Zijn aanpak van cruciale kwesties zoals immigratie, het vertrek uit Afghanistan en het Israël-Gaza conflict zal echter blijven worden bediscussieerd.
De Amerikaanse politiek zal het presidentschap van Joe Biden herinneren als een tijdperk van pogingen tot heling en herstel, gekenmerkt door belangrijke wetgevende prestaties, maar ook door de beperkingen van een oudere leider in een snel veranderende wereld. Hoewel veel van zijn volgers teleurgesteld waren door zijn keuze om zich terug te trekken, toont dit zelfbewustzijn en toewijding aan het grotere goed. Terwijl het land zich voorbereidt op de verkiezingen van 2024, zullen we de volledige impact van Bidens regering en de duurzaamheid van zijn prestaties zien. Het Amerikaanse volk staat nu voor een cruciale beslissing die de toekomst van het land en de erfenis van Joe Bidens presidentschap zal bepalen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
