De nieuwe Koerdische burgemeester van Hakkari (in het zuidoosten van Turkije) Mehmet Siddik Akis (53) moet voor twintig jaar de gevangenis vanwege zogenoemde ‘banden met de PKK’. Dat heeft de Turkse rechter bepaald. De burgemeester werd vorige week opgepakt en vervangen door een vertrouweling van de regering Erdogan. Zo meldt de Turkse nieuwssite Duvar.
De onlangs verkozen Akis (voor de pro-Koerdische partij DEM) zou volgens de Turkse autoriteiten een ‘hooggeplaatste rol’ hebben bij de verboden PKK, een gewapende groepering die ook op de terreurlijst staat van de VS en EU.
‘Ik weet dat deze rechtszaak politiek is’, zei Akis in een verklaring voor de rechter in Hakkari. Hij ontkent alle beschuldigingen van banden te hebben met de PKK. Na de rechtszaak werd hij in gepantserde wagens naar de gevangenis in Van gestuurd.
De partij DEM is furieus op de detentie en spreekt van een ‘illegale overname’ van de Koerdische stem. De rechterlijke macht zou op instructies van de regeringscoalitie van de islamistische AKP en extreemrechtse MHP de wet overtreden. De partij beschouwt de beslissing daarom ‘nietig’ en ‘leeg’. ‘Uiteindelijk zullen je vertrekken’, verklaart de partij strijdbaar op X.
Ook DEM wordt door Turkije beschuldigd van banden te onderhouden met de PKK. De voorloper van de partij HDP werd met een partijverbod bedreigd. Veel Koerdische burgemeesters en andere politici zitten op grond van exact dezelfde beschuldigingen vast in Turkije, waaronder Selahattin Demirtas sinds 2016.
De Israëlische luchtmacht heeft vanmorgen tientallen Palestijnse burgers gedood tijdens een luchtaanval op een school van de VN-hulporganisatie UNRWA in Gaza.
Volgens de Arabische nieuwszender Al Jazeera zijn er naar verluidt minstens 37 mensen omgekomen. Tientallen anderen raakten gewond. De UNRWA-school in het vluchtelingenkamp Nuseirat ving vluchtelingen op.
Vele gewonden worden nu behandeld in het Al Aqsa-ziekenhuis. Volgens de autoriteiten van Gaza zijn veel slachtoffers vrouwen en kinderen.
Israël beweert dat er in de school een ‘Hamas-complex’ was gevestigd. Ismail al-Thawabta, woordvoerder van de autoriteiten van Gaza, ontkent dit. ‘Israël maakt gebruik van leugens tegen de publieke opinie, met valse, verzonnen verhalen om de brute misdaad te rechtvaardigen die zij tegen tientallen ontheemden heeft gepleegd’, zei hij tegen het internationale persagentschap Reuters.
Lokale journalisten vertelden de Britse zender BBC dat een Israëlisch gevechtsvliegtuig raketten afvuurde op klaslokalen op de bovenste verdieping van het gebouw.
Israël bezet, koloniseert en onderdrukt Palestina meer dan 75 jaar lang. Sinds de gebeurtenissen van 7 oktober vorig jaar zijn er bovendien meer dan 36.000 Palestijnen in Gaza vermoord door het Israëlische leger, en tientallen Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever door illegale Israëlische kolonisten. Critici spreken van een genocide en Israël is aangeklaagd bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Maar ondanks deze aanklacht en ondanks wereldwijde protesten wil de Israëlische regering van een staakt-het-vuren niets weten. De extreemrechtse, religieus-zionistische ministers Bezalel Smotrich and Itamar Ben-Gvir hebben gedreigd het kabinet van premier Benjamin Netanyahu te laten vallen als hij akkoord gaat met een staakt-het-vuren voordat Hamas verslagen is.
Toen journalist Bo Hanna vier jaar was, werd hij samen met zijn broertjes ontvoerd door zijn eigen vader. Wat er daarna allemaal gebeurde, vertelt hij in het boek Baba. Hij wil niet zwelgen in zelfmedelijden maar onderzoeken hoe het toch zo ver heeft kunnen komen.
Bo Hanna werd in geboren in Zweden, maar zijn ouders zijn Egyptisch. Ze waren geen moslims, zoals meer dan 90 procent van de Egyptenaren, maar Koptische christenen. Op een dag kwam Baba, vader in het Arabisch, zijn drie jongens van school halen. De kleine Bo dacht dat ze iets leuks gingen doen met papa. In plaats daarvan gingen ze naar het huis van hun moeder, de ex-vrouw van Baba, om koffers te pakken.
In goed vertrouwen, maar ook ingegeven door angst, zou hun moeder de paspoorten van de kinderen hebben gegeven. Als slachtoffer van partnermishandeling was ze bang voor wat er zou gebeuren als ze dat niet deed. Ze geloofde ook dat zij haar ex en de kinderen later achterna zou reizen. Achteraf verklaarde ze dat ze jong en naïef was. Het zou nog jaren duren voordat ze haar zoons weer zag.
Gods wetten
Na een half jaar in Egypte ging Baba met de jongens naar Nederland. Hij had zelfs tegen ze gezegd dat hun moeder dood was. De kleine Bo miste zijn moeder zó verschrikkelijk dat hij in Egypte niet meer wilde eten. Gelukkig trok een familielid hem over de streep om toch weer hapjes ergens van te nemen. Maar op dé grote vraag, waar zijn moeder was, kreeg hij geen antwoord.
Later vertelde hun vader dat hun moeder een danseres en zangeres was, dat ze optrad in bars en daar ook dronk. Ze was een slechte vrouw, een mening waarbij zijn christelijke geloof een grote rol speelde. ‘Alles wat hij in zijn leven deed, daar gooide hij een religieuze saus overheen,’ stelt Bo Hanna vast. ‘Door ons te ontvoeren hield hij zich aan Gods wetten. Hij heeft een verstoord realiteitsbesef.’
Het is onbekend wat zijn vader van het boek vindt, want er is al elf jaar geen contact meer met hem. Zijn vader gelooft dat Bo, die homoseksueel is, bezeten is door een demon en het pad van de duivel heeft gekozen.
Mama verdween uit zijn gedachten
In Nederland streek het gezin neer in Doesburg, waar ze geen vervelende tijd hadden. Hun energie werd gestopt in een nieuw bestaan, wat niet zonder gevolgen bleef. Dit blijkt uit het volgende citaat:
‘Terwijl ik mijn weg probeerde te vinden in Doesburg met allemaal nieuwe mensen om me heen, verdween mijn moeder steeds meer naar de achtergrond. Ik durfde niet meer aan mijn vader te vragen waar ze was. Bovendien wist ik op een gegeven moment niet meer precies naar wie ik eigenlijk vroeg. Elke dag vervaagde het beeld dat ik van haar had steeds meer, tot ze een vage droom was geworden. Een tijd lang hoopte ik nog dat er een telefoontje zou komen. Misschien zou mijn moeder me bellen op mijn verjaardag. Maar ik hoopte tevergeefs.’
‘Rood, wit, blauw, dit land is niet van jou’
Verhuizen naar Grubbenworst
Op een dag volgde er een flitsverhuizing naar het Limburgse dorpje Grubbenworst, want daar had Baba een shoarmazaak gekocht. ‘Nee, Baba. Het is geen worst. We wonen in Grubbenvorst,’ zeiden de kinderen tegen hem.
In Grubbenvorst kregen de broers het lastig. Ze spraken geen Limburgs en ze waren de enige niet-Nederlandse kinderen in hun klas. ‘Rood, wit, blauw, dit land is niet van jou,’ kregen ze te horen.
Hun vader begreep er niets van. ‘In Egypte wordt naar geloof gekeken. Dat bepaalt je status. We moesten gewoon zeggen dat we christenen waren. In Nederland, en vooral in een dorp waarvan de inwoners eenkennig zijn en de leraren niets over de rotopmerkingen zeggen, ging dat destijds anders. Geen idee hoe het er daar nu is. Ik woon al jaren in Amsterdam.’
Overigens krijgt Bo Hanna nog steeds regelmatig verbaasde blikken als blijkt dat hij christen is en geen moslim. Dat vindt hij raar. Niemand minder dan Jezus kwam immers ook uit deze regio.
Met vakantie naar Egypte
Toen Bo een jaar of twaalf was, zouden ze met hun vader naar Egypte gaan. Maar voor nieuwe paspoorten was de handtekening van hun moeder nodig. Die zag na acht jaar eindelijk een sprankje hoop om haar kinderen weer te zien, dus ze wilde pas tekenen als ze haar kinderen mocht zien. ‘Helaas vond de Nederlandse rechter het niet in het belang van de kinderen dat ze niet naar Egypte mochten. Daarom werd mijn moeder uit de ouderlijke macht ontzet en kreeg mijn vader zijn zin. Ik zal de beslissing van die rechter in Roermond nooit begrijpen. Het is een van de voorbeelden waaruit blijkt dat ouders die hun kind ontvoeren hiervoor worden beloond.’
Later ontdekte Bo dat in het dossier van zijn moeder een vertaling zat van veel wat er in Zweden was gebeurd, zoals politieverklaringen waaruit bleek dat zijn vader zijn moeder én zijn kinderen had mishandeld. ‘Inmiddels weet ik dat rechters vaak oordelen dat als één ouder het kind lang niet heeft gezien, bijvoorbeeld na een internationale ontvoering, het kind uit een stabiele situatie wordt gehaald als er weer contact zal zijn met de andere ouder. Maar in de praktijk is je situatie verre van stabiel. Ouders die hun kind ontvoeren mankeren vaak iets, uitzonderingen daargelaten. Bovendien was ik toen twaalf jaar en had ik nog een goede relatie met mijn moeder kunnen opbouwen. Nu is er sprake van contact, maar geen sterke band.’
Er waren nog een paar rare dingen aan deze zaak. De kinderen hadden een brief ‘geschreven’ in verband met deze rechtszaak, waaruit bleek dat ze hun moeder niet wilden zien. Een beetje kloppen deed dat wel, want wat had je nu aan een moeder die niet wil dat je met vakantie kunt? Pure kinderlogica, maar in die brief, afgedrukt in het boek, staat absoluut geen kindertaal. Het is overduidelijk dat hier een volwassene achter zit. Toch zei de betrokken dame van de Raad voor de Kinderbescherming, die Bo sprak tijdens zijn onderzoek, dat de invloed van de vader uit niets bleek.
‘Ouders die hun kind ontvoeren mankeren vaak iets’
‘Een van de redenen dat ik mijn boek Baba schreef, is om duidelijk te maken wat er omgaat in kinderen die door een ouder worden ontvoerden te beschrijven hoe sommige situaties zijn. Geïnterviewd worden door iemand van de Kinderbescherming in het bijzijn van de vader die je mishandelt bijvoorbeeld. Of helemaal niet gehoord worden. Op basis van Artikel 12 van het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties heeft elk kind het recht om een mening te geven over zaken die hem of haar aangaan. Nederland heeft dit verdrag ondertekend.’ Hierbij moet wel aangetekend worden dat er tegenwoordig er geen minimumleeftijd meer is om kinderen te horen. Die was er destijds nog wel.
Waarom greep niemand in?
Bo dacht dat als hij zijn boek zou schrijven, hij antwoord zou krijgen op al zijn vragen. Helaas is dat een illusie. ’Op sommige vragen zal ik nooit antwoorden krijgen’, zegt hij. ‘Het heeft lang geduurd voordat ik echt tot de conclusie kwam dat mijn vader ons had ontvoerd. Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat er wel degelijk mensen waren die iets doorhadden, óf contact zochten met instanties. Een buurvrouw van vroeger vertelde dat ze een keer naar de Kinderbescherming had gebeld. Maar daar werd gezegd dat het al vrijdagmiddag was. Of ze maandag kon terugbellen.’
De familie had ook dingen in de gaten, maar ze wilden ‘Baba’ niet tegen hen in het harnas jagen vanwege zijn licht ontvlambare karakter én de angst dat hij er met de kinderen weer vandoor zou gaan en ze geen zicht meer hadden op de situatie.
Waar Bo tijdens zijn onderzoek heel veel aan heeft gehad was het dossier dat de Zweedse journalist Anna Sandberg had aangelegd, omdat ze veel over hen heeft geschreven. Zonder het te weten waren Bo en zijn broers in Zweden voorpaginanieuws geweest. De Zweedse krantenlezers wisten veel eerder dat het om een ontvoering ging dan zijzelf.
Geen standaardverhaal
Bo Hanna benadrukt dat zijn verhaal geen blauwdruk is voor een kinderontvoering. ‘In 80 procent van de gevallen is de ontvoerder de moeder. Het is allemaal veel breder dan de media vaak laten zien. Dat is de stereotype beeldvorming. De moeders vertrekken naar omliggende landen als België, Duitsland of Polen.’
Tijdens de bijzondere boekpresentatie in Amsterdam liet hij diverse vaders aan het woord, van wie de ex de kinderen had ontvoerd. Ze vertelden hoe ze vaak achter het net vissen. ‘Van één man had de ex de kinderen meegenomen naar Litouwen’, zegt Bo ‘Daar zegt de rechter dat het kind bij de moeder hoort. Klaar. Daar ben ik het niet mee eens. Kinderen hebben onder normale omstandigheden omgang met beide ouders nodig.’
Maar liefst zeventig procent van de ongeveer 4000 Marokkanen in de Zuid-Hollandse universiteitsstad Leiden komt uit het dorp El Aioun in Noordoost-Marokko. Dit bericht het Leidsch Dagblad.
El Aioun is een dorp van 40.000 inwoners en ligt vlakbij de grote stad Oujda. ‘El Aioun is voor Oujda wat Leiderdorp is voor Leiden’, vertelt de 45-jarige Houssin Bezzai aan de krant. Veel Leidse Marokkanen gaan naar het dorp op zomervakantie.
Dat er zo veel mensen uit Al Aioun naar Leiden zijn gekomen heeft alles te maken met kettingmigratie. Gastarbeiders haalden, gestimuleerd door hun werkgevers, hun broers, neven en vrienden naar de universiteitsstad. De helft van Al Aioun werkte in Leiden. Amar Harroui, die in 1987 op 17-jarige leeftijd naar Leiden emigreerde, vertelt het Leidsch Dagblad dat de inwoners van Al Aioun slechts twee Europese steden wisten: Parijs, de hoofdstad van Frankrijk dat Marokko decennialang had gekoloniseerd, en Leiden. ‘Zodra je een paspoort kon bemachtigen koos je of voor Parijs of voor Leiden. De meesten gingen naar Leiden want daar kon je terugvallen op familie en kennissen.’
Ook in andere Nederlandse steden zie je dat veel Marokkanen uit hetzelfde gebied komen, zegt universitair docent Khalid Mourigh tegen de krant. ‘Maar nergens is het zo extreem als in Leiden waar een overgrote meerderheid afkomstig is uit hetzelfde dorp.’
De laatste weken ben ik steeds minder mezelf. Alles gaat traag of niet. De pro-Palestijnse studentenprotesten – waar ik verslag van deed en actief aan heb deelgenomen – hebben er bij mij flink ingehakt. Het onbegrip lijkt alomtegenwoordig. Je wordt meteen tot Jodenhater uitgemaakt. Door mensen die zelf bewust, maar vaak ook onbewust, moslimhaters zijn.
We zijn allemaal tegen antisemitisme in Nederland. Maar moslims mag je kennelijk openlijk haten. Tja. Eenmaal een allochtoon, altijd een allochtoon. Voor mensen die de systemische implicaties van het woord allochtoon nooit hebben ondervonden: eenmaal een tweederangsburger, altijd een tweederangsburger. Hoewel het ergens ook fijn voelt om aan de kant van de verworpenen der aarde te staan en tegenmacht te organiseren, lagen in de afgelopen weken ook verzuring en vervreemding op de loer. Na het zoveelste verjaagde protest plofte ik op de bank met een leeg gevoel. Malloten die tv’s kapotslaan en de pers bedreigen hielpen uiteraard ook niet. Wat voor nut heeft het allemaal? Het bloedbad in Gaza gaat ‘gewoon’ door. En dat terwijl het leeuwendeel van de Nederlandse politiek blijft wegkijken en Israël steunt. Ze lijken zelfs ‘vrede’ met de genocide in Gaza te hebben. Uit een kieswijzer van The Rights Forum vorig jaar bleek dat tien van de zeventien partijen geen problemen had met honger als oorlogswapen. Wat kan je nog doen in een land, dat ook nog eens een islamofobe spionchef als premier uit de hoed heeft getoverd? Niks? En daarom ging ik maar niksen. Series bingewatchen en zuipen met vrienden. Mijn leegte werd met cynisme vervuld toen ik Mad Men keek, over een succesvolle, doch hedonistische zakenman die continu overspel pleegt en zijn familie daarom verliest. Deze Amazon-serie bracht mij echter ook aan het denken over de oermotivatie van de mens. Economische zekerheid bieden aan jezelf en dierbaren. En keihard werken om brood op de plank te brengen. Behalve in Palestina en andere oorlogsgebieden overigens, daar kan je je hele leven keihard werken om uiteindelijk platgebombardeerd te worden.
‘Extreemrechts wil ze weg hebben, ik moet voor hen zorgen’
En zo schommel ik tussen cynisme, depressie, werk en mantelzorg voor disfunctionele familieleden. Mensen die pech hebben gehad in het leven, en al meer dan vijftig jaar in een getto wonen en de taal niet machtig zijn. Extreemrechts wil ze weg hebben, ik moet voor hen zorgen. Extreemrechts ziet hen als een allochtone kostenpost, ik betaal af en toe de boodschappen en neem ze mee uit eten. Extreemrechts haat ons, wij hebben niks anders dan de onvoorwaardelijke liefde voor elkaar. Voor mijn dierbaren en de volgende generaties moet ik er zijn. Ik moet verschijnen op verjaardagsfeestjes en vier-op-een-rij spelen met allochtone kleuters. De machthebbers in Nederland doen er alles aan om mij en mijn allochtone volk te vervreemden, te vermoeien en te dehumaniseren. Maar mijn onvoorwaardelijke liefde voor de stiefkinderen van Geert Wilders, die zich superieur waant en ons nooit zal accepteren, noopt mij tot actie. Ja, ik zal met vallen en opstaan voor hen klaarstaan. Ik zal hen beschermen. Ik zal hen uit boekjes voorlezen, zodat ze de Nederlandse taal ook uit een allochtone stem leren kennen. Ik zal een rolmodel voor hen zijn als activistische, antiracistische burger. Ik zal mijn depressie bedwingen, onderdrukken en uitstellen, zodat zij een ingeburgerde allochtoon van dichtbij kunnen meemaken. Zodat ze zien dat er een Nederland mogelijk is dat voor ons allemaal werkt. En dus niet alleen voor Henk en Ingrid, uit wiens naam het kabinet zo kleinzielig als ze zijn, de sociale woningen die met urgentie behoorden tot de statushouders, heeft afgepakt.
Uit onderzoek van de Radboud Universiteit blijkt dat discriminatie van moslima’s op de arbeidsmarkt een ‘alledaags’ probleem is dat ‘in alle fasen van het arbeidsproces voorkomt’. Dat schrijft demissionair minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die opdracht gaf tot het onderzoek, in een brief aan de Tweede Kamer.
De discriminatie treft vooral moslima’s die een hoofddoek dragen. Zij krijgen in vergelijking met andere groepen vrouwen ‘twee tot zeven keer minder positieve reacties’ bij sollicitaties.
Ingezoomd op de discriminatie van Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse vrouwen, valt op dat vrouwen met dezelfde achtergrond maar zonder hoofddoek minder discriminatie ervaren (38 en 29 procent respectievelijk). Ter vergelijking: bij vrouwen met hoofddoek was dit 43 en 37 procent.
In de brief staat dat deze ervaringen in alle sectoren voorkomen, maar dat het vaker en explicieter wordt ervaren in de detailhandel, de economische en commerciële sector en bij beroepen waarbij klantcontact vereist is.
Het onderzoek bevestigt eerdere studies dat het voornamelijk bij de werving en selectie misgaat.
‘Werkgevers vormen verwachtingen op basis van zowel etnische als gender vooroordelen, zoals een slecht werkethos of veel zorgtaken in de privésfeer. Geïnterviewde moslima’s geven aan dat zij bij sollicitaties ervaren dat hun hoofddoek een rol speelt bij afwijzingen, schrijft de minister.
De discriminatie die vrouwen op de werkvloer ervaren gebeurt vaak in de vorm van ‘microagressies’. Het onderzoek definieert een microagressie als een ‘vaak niet heel openlijke vorm van ongewenst gedrag dat voor mensen die het niet betreft meestal minder duidelijk zichtbaar is dan voor de moslima’s in kwestie’.
In de brief worden ook vijf ‘handelingsperspectieven’ aangereikt om arbeidsmarktdiscriminatie van moslima’s te bestrijden. Die zijn als volgt:
Bestrijd ook discriminatie op de werkvloer;
Benut extra mogelijkheden voor monitoring en opsporing;
Zet ook in op sanctioneren en handhaven, zorg dat melden loont en vergroot het vertrouwen van (mogelijke) slachtoffers in de overheidsaanpak van discriminatie;
Bestrijd stigmatisering van moslims en moslima’s en zorg voor positieve erkenning van religieuze diversiteit;
Kijk kritisch naar de rol van de overheid en bestrijd systemische discriminatie.
Verder betreurt de minister dat het wetsvoorstel Toezicht Gelijke Kansen bij Werving en Selectie in maart is verworpen door de Eerste Kamer. ‘Daarmee zou een wettelijke basis zijn gelegd voor handhaving op het hebben van een werkwijze voor het tegengaan van discriminatie bij werving en selectie’, aldus Van Gennip.
Na Spanje, Noorwegen en Ierland gaat nog een Europees land over tot erkenning van de Palestijnse staat. Slovenië stemde gisteren met een ruime meerderheid, en geen enkele tegenstem omdat de oppositie de stemming boycotte, voor de erkenning van Palestina. Zo meldt de Arabische nieuwssite Middle East Eye.
Hiermee komt de teller van EU-lidstaten die Palestina erkennen op negen te staan. Hoewel er nog steeds geen meerderheid in Europa is voor een Palestijnse staat, is binnen een maand tijd, met Spanje, Ierland, Noorwegen en Slovenië, het aantal Europese landen dat Palestina erkent verdubbeld.
Globaal is de erkenning van een Palestijnse staat een veel breder fenomeen. Meer dan 140 landen, meer dan twee derde van de VN-leden, hebben Palestina erkend. Toch lijkt een formele erkenning van een Palestijnse staat door de VN nog ver weg, omdat de Verenigde Staten, Israëls belangrijkste bondgenoot, die boot afhoudt met een veto in de Veiligheidsraad.
De voortdurende oorlog in Gaza – gisteren vielen er bij Israëlische bombardementen in Gaza op één dag tenminste 66 doden – heeft in totaal bijna 40.000 dodelijke slachtoffers geëist. Israël lijkt hierdoor steeds meer geïsoleerd te raken op het wereldtoneel. Ook in het Westen is er meer oog voor de Palestijnse zaak, met bijvoorbeeld onophoudelijke studentenprotesten op universiteiten.
De hindoenationalistische BJ-Partij van premier Narendra Modi heeft de Indiase verkiezingen gewonnen, maar is haar meerderheid in het parlement kwijt. Tegenstanders van Modi zijn hoopvol.
Onderzoeker Maaike Okano-Heijmans van Instituut Clingendael noemt dit een ‘welkome verandering’, zegt ze in gesprek met BNR. Modi wordt gedwongen om samen te werken met andere partijen.
De afgelopen tien jaar had de BJ-Partij alle macht. Dit leidde er volgens Okano-Heijmans ook toe dat Modi alle instituties in India ging ‘vormen naar zijn partij’, waardoor de democratische rechtsstaat in gevaar kwam. Ze denkt dat dit ook de reden is dat veel Indiërs toch niet meer op hem hebben gestemd. Ook zijn veel kiezers bang voor oplopende religieuze spanningen. De BJ-Partij is berucht om haar felle anti-islamretoriek.
De zestig zetels die Modi verloor komen bij Ruhal Gandhi terecht, de leider van de centrumlinkse Congrespartij en kleinzoon van oud-premier Indira Gandhi.
Journalist Shawintala Banwarie, die regelmatig stukken over India schrijft voor de Kanttekening, reageert verheugd op de verkiezingsuitslag. ‘Na tien jaar, na jaren van woede en verdriet, kan ik eindelijk zeggen: ik ben trots op mijn Indiase wortels. Ik wil al mijn collega-journalisten, activisten en schrijvers uit de diaspora en in India feliciteren die de moed hadden om hun stem te verheffen tegen het nationalisme in India, en die bleven volhouden dat Hindutva (hindoenationalisme, red.) niet ons hindoeïsme is.’
De afgelopen tien jaar is het aantal migranten uit de Europese Unie in Nederland verdubbeld, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het gaat om bijna 750.000 mensen. De meeste EU-migranten zijn Polen.
Het CBS maakte gisteren deze cijfers bekend, vlak voor de Europese Parlementsverkiezingen die morgen plaatsvinden. Zo’n 650.000 EU-migranten zijn boven de achttien en mogen in Nederland stemmen voor het Europees Parlement, mits ze hebben verklaard niet in een ander EU-land aan de verkiezingen deel te nemen, schrijft het CBS in zijn persbericht. De belangrijkste reden om naar Nederland te komen is werk, daarna volgen studie en gezinsmigratie.
Ook andere Europese landen hebben onderzocht hoeveel EU-migranten er in hun land wonen. Luxemburg telt de meeste EU-migranten. Dat komt omdat er in het land veel Europese instellingen gevestigd zijn en veel banken. Cyprus staat op de tweede plek, Oostenrijk op drie en België (vanwege Brussel) op vier. Nederland staat pas op de negende plek.
De grootste groep EU-migranten in Nederland heeft de Poolse nationaliteit. Er wonen nu bijna 200.000 Polen in het land, meer dan 25 procent van het totale aantal EU-migranten. Daarna volgen Duitsers, Bulgaren en Italianen. In tegenstelling tot migranten uit het Midden-Oosten en Afrika vertrekken veel EU-migranten na verloop van tijd. Gemiddeld wonen EU-migranten 7,5 jaar in Nederland.
Bas Eickhout is lijsttrekker van GroenLinks-PvdA bij de Europese verkiezingen. Hij staat voor een groen en open Europa en vindt dat we assertiever moeten zijn tegen extreemrechts. ‘Ons verhaal is goed, maar we moeten het met meer overtuigingskracht brengen.’
Op 6 juni mogen we naar de stembus voor het Europees Parlement. Hoofdredacteur Mehmet Cerit spreekt met lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen. Vandaag is de beurt aan Bas Eickhout, die de GroenLinks-PvdA-lijst aanvoert. Eickhout is klimaatwetenschapper en zit al vijftien jaar in het Europees Parlement namens GroenLinks. Hij is vice-voorzitter van de Europese Groenen en was in 2014 en 2024 Spitzenkandidat voor deze fractie. Ook is hij, volgens diverse lijstjes, de meest invloedrijke Nederlandse Europarlementariër, vooral vanwege de Green Deal. Hoe kijkt Eickhout naar de komende verkiezingen? Waarom gaan GroenLinks en PvdA in Europa niet in dezelfde fractie zitten? Hoe kijkt Eickhout aan tegen de opkomst van extreemrechts? En voor welke waarden staat hij?
Uit de ranglijstjes blijkt standaard dat u de meest invloedrijke Nederlandse Europarlementariër bent. Toch kent de man in de straat u niet. U zei ooit dat inhoudelijk scoren voor u belangrijker is dan met uw naam in de krant staan. Dat werkt achter de schermen. Maar nu extreemrechts groter aan het worden is moet u stemmen winnen. Hoe wordt u net zo bekend als Jesse Klaver en Frans Timmermans?
‘Om heel eerlijk te zijn is dat is echt onmogelijk. Er is gewoon meer aandacht voor nationale politiek. Dat kan soms frustrerend zijn.
‘Tegelijkertijd denk ik dat we er deze verkiezingen wel goed in slagen om duidelijk te maken wat de keuze eigenlijk is op 6 juni. Wil je een sterk Europa dat samenwerkt? Als het antwoord daarop ja is, dan kies je voor ons. Aan de andere kant heb je rechts. Zij kiezen voor een verdeeld Europa, dat onze rechtsstaat aanvalt. Het gaat om een fundamentele keuze. Ik denk dat onze boodschap wel steeds meer aanslaat. Natuurlijk helpt het als die boodschap wordt gegeven door een politicus die iedereen kent.’
Hoe wilt u dan bekender worden?
‘Door het publiek op te zoeken. Ik ben wel de meest bekende Europarlementariër. Als GroenLinks-PvdA proberen we met deze campagne overal zichtbaar te zijn. Ook op straat, er wordt nu al wekenlang een huis-aan-huis campagne gevoerd. Andere partijen zijn niet zo actief als wij. Dit laat vooral zien hoe serieus wij deze Europese verkiezingen nemen. Ook omdat de kans echt bestaat dat wij de grootste worden. Na 22 november, toen iedereen die aan de progressieve kant staat geschokt was door de verkiezingsuitslag, is het wel heel belangrijk dat we kunnen laten zien dat Nederland ook gewoon kan kiezen voor progressieve politiek. Voor politiek waar wel iedereen bij hoort.
‘Ik probeer aan mijn bekendheid te werken. Maar het niveau van Jesse Klaver en Frans Timmermans, dat ga ik niet halen hoor. Je moet ook realistisch blijven.’
GroenLinks vormt in Nederland met de PvdA één fractie. Maar in Europa zit GroenLinks in de groene fractie en de PvdA in de sociaaldemocratische fractie. Hoe legt u dit uit aan de kiezers?
‘Door te vertellen dat de Europese context verschillend is. Sociaaldemocraten en groenen hebben in Europa nog niet die samenwerking die wij hier wel hebben. Sociaaldemocraten en groenen willen samen een vuist maken tegen de opkomst van radicaal rechts. Dat is onze boodschap. In Rotterdam hebben de Europese groenen en sociaaldemocraten verklaard niet in een coalitie te zullen stappen met extreemrechts.
‘Ik snap dat kiezers zeggen dat als we in Nederland één fractie vormen, dat dan ook moeten doen in Brussel. Maar dan moeten we een keuze maken tussen de groenen en sociaaldemocraten. In beide fracties zijn wij, GroenLinks en PvdA, heel invloedrijk. Dat willen we strategisch overeind houden. Zo kan ons geluid sterker doorklinken.’
In Europa is extreemrechts in opkomst. Hier de PVV, in Duitsland AfD, Vlaams Belang in België, Fox in Spanje, enzovoort. Bent u het met mij eens dat links tot nu faalt om hier een sterk en overtuigend verhaal tegenover te zetten?
‘Het is niet alleen zo dat links gefaald heeft. We moeten oppassen als progressieve partijen om opnieuw alle schuld op ons te nemen. Daar zijn we soms te goed in. De meer pro-democratische partijen hebben nog geen goed antwoord op extreemrechts. Je ziet dat de VVD in Nederland instort, nu ze ervoor kiest om met de PVV samen te werken. Als links zijn we een assertieve campagne aan het voeren. Ons verhaal is goed, maar we moeten het met meer overtuigingskracht brengen. Het verhaal van Geert Wilders over Europa is onhelder. Eigenlijk wil hij eruit. En dat willen de meeste kiezers niet. Daarom wil hij de Europese Unie van binnenuit hervormen, zegt hij.’
Is dat een pragmatische keuze?
‘Eigenlijk niet. Uiteindelijk zal Wilders de Orbán-agenda uitvoeren. Dat is misschien nog schadelijker voor Europa. Viktor Orbán (premier van Hongarije, red.) ondermijnt de Europese Unie van binnenuit. Hij is schadelijker voor Europa dan Boris Johnson met zijn brexit. Mensen die op Wilders stemmen doen dat omdat ze boos zijn op het systeem. Maar ze willen het niet onderuithalen. Dus daarom moeten wij op het alternatief wijzen. Ik heb het gevoel dat wij, als progressieve partijen, echt wel weer aantrekkelijk kunnen zijn. Maar op dit moment is rechts in de winning mood. En kiezers houden gewoon van winnaars. Wij moeten laten zien dat progressieven weer de winnaars kunnen zijn.’
EU-lijsttrekker Bas Eickhout en partijleider Frans Timmermans. Beeld: GroenLinks-PvdA
Heeft links de afgelopen periode goed geëvalueerd en hieruit de juiste lessen getrokken?
‘Zeker. Tijdens de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen meenden we dat Nederland op zoek was naar een nieuwe minister-president. Maar dat bleek de Nederlander eigenlijk geen klap te interesseren. Daarna werd iedereen verrast door de opkomst van Wilders. De les die we daaruit kunnen trekken is dat we kiezers veel duidelijker het gevaar van radicaal- en extreemrechts moeten laten zien en hen een alternatief bieden. We moeten niet terugdeinzen voor harde woorden. Dát zijn de lessen die we hebben getrokken en nu toepassen in deze campagne. Natuurlijk, het tij keren, dat heeft meer tijd nodig. Maar deze Europese verkiezingen kunnen wel een belangrijke stap zijn om een keer een tegennarratief te zien.’
‘We kunnen we geen vrede sluiten met Poetin’
Poetin en Erdogan
Het vrije Europa wordt aan de oostkant bedreigd door Rusland, dat Oekraïne twee jaar geleden is binnengevallen. Er is oorlogsmoeheid. Moet Europa koste wat kost Oekraïne blijven steunen? Wat is het perspectief van GroenLinks-PvdA op deze schijnbare uitzichtloze oorlog?
‘Natuurlijk wil je bij voorkeur een vredesdeal. Maar we moeten eerlijk zijn: een vredesdeal met Vladimir Poetin is niet te maken. Cruciaal daarbij is dat je vertrouwen hebt dat de andere kant zich eraan gaat houden. Poetin doet dat niet. Hij gaat na een paar jaar gewoon verder met zijn plannen. Dus nu een vredesdeal sluiten met Rusland betekent eigenlijk het consolideren van het verlies van Oekraïne, het verzwakken van Oekraïne. Dat geeft Poetin alleen maar extra tijd om straks weer verder te gaan. Dat is geen optie. Ook omdat we weten dat Poetin uiteindelijk Europa wil verzwakken. Dát is zijn agenda. Hij is niet zo geïnteresseerd in Oekraïne. Hij is vooral geïnteresseerd in een verzwakt Europa, omdat dat in zijn wereldbeeld het veiligste is voor Groot-Rusland. Dat is toch zijn doel. Oekraïne is een nuttige pion voor Poetin. We kunnen geen vrede sluiten met Poetin. We zullen dus echt Oekraïne moeten blijven steunen.
Moeten we ook Nederlandse jongens naar Oekraïne sturen?
‘We willen geen Nederlandse troepen in Oekraïne. Tegelijkertijd vind ik dat we ons beeld moeten bijstellen, als het gaat over onze defensiebijdragen en die van Europa. We geven helemaal niet te weinig geld aan defensie uit. We geven juist veel geld uit aan defensie als Europa. We doen dit echter versnipperd. Er staan allerlei luchtafweermechanismen in Griekenland. Maar de Grieken weigeren die aan Oekraïne te geven. Ze zijn nog steeds bang dat Turkije Griekenland gaat binnenvallen. Wat natuurlijk een absurd is.
‘We moeten als Europa meer samenwerken. We verkopen nog steeds wapens aan het Midden-Oosten, in plaats van dat ze naar Oekraïne gaan. Daar moeten we paal en perk aan stellen.’
‘We moeten juist de verschillende minderheden in Turkije steunen’
U heeft net over Turkije gehad. Turkije is nog steeds kandidaat-lid van de Europese Unie. Ondanks de grootschalige mensenrechtenschendingen, de persbreidel, het vervolgen van politieke dissidenten. Moet Turkije niet definitief de deur worden gewezen?
‘Op dit moment wil president Recep Tayyip Erdogan ook geen lid van de Europese Unie worden. Als je Turkije definitief de deur wijst, dan help je daarmee alleen Erdogan. Dan kan hij zeggen: Europa heeft ons nooit willen hebben. Dat is zijn verhaal. We moeten juist de verschillende minderheden in Turkije steunen. Er zijn daar allerlei partijen die wel degelijk de hoop hebben dat Turkije ooit weer dat pad naar Europa terug vindt.
‘In het verleden hebben wij met Joost Lagendijk (voormalig GroenLinks-Europarlementariër, red.) geijverd voor de toetreding van Turkije, ook om zo de democratisering van Turkije te stimuleren. En te zorgen dat ze beter met de minderheden omgaan. Maar we zien dat we weer teruggaan in de tijd. En dat doet pijn.’
Betekent dit dat Turkije in de toekomst, na Erdogan, wel lid wordt van de Europese Unie?
‘Ik zeg altijd: zeg nooit nooit. Maar feit is dat we er niet dichterbij zijn gekomen de afgelopen tien jaar. En toen zei men al dat dit een traject van de lange adem is. Ik hoop het nog steeds. Omdat Turkije een hele belangrijke plek heeft in de wereld en ook omdat het kan laten zien dat Europa een samenwerkingsproject is van verschillende culturen. Maar ja, het is gewoon niet makkelijker geworden.’
Chantabel
Met Turkije, en ook met andere autoritair geregeerde landen zoals Tunesië, Egypte en Libië, heeft de Europese Unie vluchtelingendeals gesloten. Deze deals zijn niet humaan. Niet voor de vluchtelingen, en we versterken ook die autoritaire regimes. Zijn deze deals wel te verdedigen?
‘De deal met Tunesië is niet humaan en niet te verdedigen. Maar dit betekent niet dat we bij voorbaat tegen elke deal zijn. Het zou goed zijn dat we als Europa meer gaan samenwerken met onze buurlanden in Noord-Afrika. Maar als je dat doet, moeten mensenrechten altijd vooraan staan. Als je zo’n deal sluit, moeten er ook fatsoenlijke procedures zijn voor de vele vluchtelingen in die landen. Er moeten afspraken komen over hoe wordt omgegaan met het maatschappelijk middenveld in zo’n land. Maar Europa keek daar niet naar. We gaven alleen een pot geld, die we niet eens democratisch kunnen controleren. We stelden ook geen eisen aan hoe er wordt omgegaan met vluchtelingen. Wat we nu zien is dat de vluchtelingen gewoon terug de woestijn in worden geduwd. Dit is een schandvlek. Blijkbaar maakt onze angst voor vluchtelingen ons zo chantabel dat wij bereid zijn dictators geld te geven, zonder ook maar enige eisen te stellen. Ja, dat is niet mijn Europa. Een deal als de Tunesiëdeal, daar willen we vanaf.’
U heeft net een en ander genoemd wat betreft humaan asielbeleid. Wat zijn de concrete stappen voor zo’n beleid? En hoe moeten we omgaan met economische migranten?
‘Er moet worden nagedacht over legale routes naar Europa. Mensen zullen gewoon naar Europa willen komen. En sterker nog: Europa heeft hen nodig. Maar op dit moment is het ongecontroleerd. Daarom heeft iedereen het gevoel: het overkomt ons. Daar maken de populisten handig gebruik van, die hebben het dan over tsunami’s, terwijl het over mensen gaat. We moeten duidelijk zijn: vluchtelingen zullen er altijd zijn. Zij verdienen altijd een humane opvang in Europa. Er moeten fatsoenlijke procedures komen, om te bekijken of mensen vluchtelingen zijn of niet. We moeten als Europa meer samenwerken.
‘Op dit moment is het totaal oneerlijk in Europa. Lidstaten bieden tegen elkaar op om zo streng mogelijk te zijn voor asielzoekers. Ze willen niet dat asielzoekers naar hun land komen. Het is een race to the bottom, waar niemand wat aan heeft.
‘Er is veel illegale migratie. Dit leidt tot verschrikkelijke problemen, die je ziet in de Middellandse Zee, op de Canarische Eilanden en in de Atlantische Oceaan. Dat komt omdat er geen legale manier is voor deze mensen om naar Europa te komen. En daarom zie je dat er een totale vermenging is van vluchtelingen en economische migranten die op wankele bootjes stappen.
‘Politieke vluchtelingen hebben recht op opvang. Je moet legale routes creëren. Ik denk dat die er ook voor zorgen dat de procedures sneller verlopen. Sommige mensen zitten jarenlang in een procedure en weten niet waar ze aan toe zijn. We zien verschrikkelijke beelden. Uit Ter Apel, en nog veel ergere beelden uit Griekenland. Het systeem is failliet.’
In extreemrechtse kringen circuleren allerlei complottheorieën over vluchtelingen, bijvoorbeeld links dat de deuren openen zou voor omvolking. Hoe maakt u kiezers duidelijk dat deze theorieën op drijfzand zijn gebaseerd?
‘Mensen die zeer gevoelig zijn voor complottheorieën zijn moeilijk te bereiken. Mensen die met de omvolkingstheorie aankomen, daar heb ik weinig geduld mee. Daar besteed ik ook mijn aandacht niet aan. We moeten laten zien dat wij als Europa geen open grenzen hebben. De Middellandse zee is in feite een hele grote grensmuur. Donald Trump wil een muur bouwen, wij hebben een zee. Iemand die nu nog claimt dat Europa open grenzen heeft nodig ik uit om ook naar de grenzen bij Kroatië en Bosnië te kijken. Kijk eens een keer bij de grenzen van Europa. Zie wat er gebeurt op de Middellandse Zee. Dat heeft niets te maken met open grenzen. Sterker nog, daar zie je een kerkhof, dat Europa deels op zijn geweten heeft. Daar moeten we iets aan doen.’
Er wordt geopperd dat het VN-vluchtelingenverdrag van 1951 niet meer van deze tijd is en er een nieuwe verdrag moet komen. Wat vindt u hiervan?
‘Daar ben ik het niet mee eens. Als wij zeggen dat dit verdrag niet meer van deze tijd is dan betekent dit dat wij een moreel kompas verliezen. En dat vind ik wel schrikbarend. Ik blijf altijd staan voor het vluchtelingenverdrag. Het is de basis is van menswaardig omgaan met vluchtelingen, waar vluchtelingen recht op hebben. Dat is van alle tijden.’
Bas Eickhout op een partijbijeenkomst van GroenLinks-PvdA. Beeld: GroenLinks-PvdA
De Europese Unie heeft vanaf 2019 veel werk gemaakt van klimaatwetgeving, de zogenoemde Green Deal. Bent u niet bang dat het nieuwe kabinet-Schoof straks lak aan deze afspraken heeft?
‘Het interessante is dat dit kabinet claimt de klimaatdoelen niet ter discussie te stellen. Vervolgens willen ze wel allerlei maatregelen die hier haaks op staan. Hoe serieus is hun regeerakkoord? Nederland heeft zijn handtekening gezet onder het Parijsakkoord. Die doelstellingen vragen om actie en zijn door Europa in wetgeving omgezet. Wetgeving die ook nog eens duidelijkheid geeft aan onze industrie. Dat is belangrijk. Heel vaak is de klacht van de industrie dat wij te veel van koers veranderen. Daar worden ze gek van. Met het Parijsakkoord en onze vertaling naar de Green Deal is er een hele duidelijke richting gegeven voor onze industrie.
‘We hebben ons internationaal gecommitteerd. Dus als het kabinet dingen gaat doen waardoor wij in de problemen komen, dan grijpt Europa in. Ik denk dat het bedrijfsleven en ook de hele Nederlandse maatschappij willen dat we de klimaatdoelen nastreven. Dus nou ja, we zullen zien wat voor shitshow dit kabinet wordt.’
‘Hongarije moet het stemrecht worden ontnomen’
In het GroenLinks-PvdA-verkiezingsprogramma staat dat er maatregelen moeten komen tegen landen die de rechtsstaat schenden. Wat zijn de concrete plannen? Wat moeten we doen tegen bijvoorbeeld Hongarije? En bent u niet bang dat dit de interne cohesie in Europa in gevaar brengt?
‘De cohesie wordt beter als we onze eigen rechtsstaat serieus nemen. Sommige landen zijn bezig met het ondermijnen van de rechtsstaat. Je kunt je afvragen: hoort dat land nog in onze Europese Unie? De strijd voor onze democratie is een van onze prioriteiten de komende termijn. We hebben het te lang laten misgaan in Hongarije. Tegelijkertijd laat Hongarije zien waar een aantal populisten en extremisten naartoe willen: een samenleving waarin geen plek is voor andere geluiden, voor minderheden, een maatschappelijk middenveld. Dat wordt onder andere bereikt door media te muilkorven, rechters afhankelijk te maken, de fundamenten van de democratische rechtsstaat onderuit te halen. Hongarije is al zo ver. Daar passen milde sancties niet meer. Hongarije moet het stemrecht worden ontnomen. Ik ben er niet voor om Hongarije uit de EU te zetten, omdat er nog steeds Hongaren zijn die strijden voor een Europees Hongarije. Als je Hongarije eruit gooit, maak je het alleen maar erger.
‘Er zijn gelukkig ook positieve ontwikkelingen. In Polen heeft vorig jaar de PiS-partij de verkiezingen verloren. Dit kwam door de stem van minderheden, vrouwen en jongeren. Tegelijkertijd zijn er landen waar we ons zorgen over maken: Slowakije, Griekenland, Italië en ook Nederland. We vinden dat Brussel veel strakker moet optreden, fondsen moet bevriezen van landen die de rechtsstaat ondermijnen, zodat het pad van Orbán niet door deze landen wordt bewandeld.’
In Nederland hebben we nu een eenmanspartij, de PVV van Geert Wilders, in het centrum van de macht. Is dat niet tegen de rechtstaat?
‘Dat is eigenlijk ook absurd. Als ik dat aan mijn Duitse collega’s vertel, zij hebben natuurlijk een verleden met niet-democratische partijen, en begrijpen eigenlijk niet dat wij dat toestaan in het parlement. In geen enkele EU-land is dat mogelijk. Ik vind dat wij in Nederland veel te lankmoedig zijn, te naïef.’
‘Wij zouden dat internationaal recht toch moeten respecteren’
Veel hardere sancties tegen Israël
Sinds 7 oktober heeft Israël bijna 40.000 Palestijnen vermoord in Gaza, waaronder veel onschuldige burgers, vrouwen en kinderen. Het geweld gaat maar door. Wat willen u en uw partij, in EU-verband, hiertegen doen?
‘Ik vind dit een van de pijnlijkste situaties in Europa. Het laat zien hoezeer wij met dubbele standaarden werken. En hoezeer wij ook niet met één mond spreken. Als er iets is wat de geloofwaardigheid van Europa in de wereld ondermijnt dan is het wel onze houding ten opzichte van het Israëlische regime en de situatie in Gaza.
‘Wat wij willen is heel duidelijk. Wij willen dat het internationaal recht wordt gevolgd. Wij willen een erkenning van de Palestijnse staat. We willen ook dat de Westbank onderdeel van het pakket is. We willen veel hardere sancties tegen Israël. We willen een permanent staakt-het-vuren, en natuurlijk ook de bevrijding van de Israëlische gijzelaars. Aan beide zijden moet er actie worden ondernomen.
‘Over het internationaal recht gesproken, wij zijn ook heel blij met die rechtszaak die door een aantal ngo’s is aangespannen tegen de Nederlandse regering. Het kan natuurlijk niet dat we militair materiaal leveren dat gebruikt wordt voor oorlogsmisdaden. Het Internationaal Strafhof is ook duidelijk. Er vinden oorlogsmisdaden plaats, misdaden tegen de menselijkheid. En dit hof is ook nog eens in Nederland gevestigd, in Den Haag. Wij zouden dat internationaal recht toch moeten respecteren? En Europa toch ook? Als je de reacties van Europa hoort, dan schaam ik mij soms wel. Wij willen dat de Nederlandse regering voor het internationaal recht gaat staan en dit ook in Europees verband gaat bepleiten.’
‘De PVV staat voor discriminatie, racisme en uitsluiting’
Ten slotte: waarom zouden islamitische en biculturele Nederlanders, onze achterban, op GroenLinks-PvdA moeten stemmen? En wat gaat u voor hen doen? De PvdA heeft in het verleden immers ook deels deze kiezers van zich vervreemd.
‘Als er iets belangrijk is, dan is dat de progressieve krachten in Nederland, van alle fronten en elke culturele achtergrond, veel meer moeten samenwerken. We hebben straks een regering met de PVV in het centrum van de macht. De PVV staat voor discriminatie, racisme en uitsluiting. Het is onzin om te denken dat Wilders zijn kroonjuwelen nu even in de koelkast heeft gezet. Het gaat om fundamentele visies, die de basis vormen voor de PVV-ideologie. Door de PVV toe te laten in het landsbestuur vormen deze ideeën nu ook de basis van de nieuwe regering. Progressieve partijen moeten zij-aan-zij staan om dit keihard te bestrijden.
‘Ik weet dat wij op een aantal fronten verloren hebben, dat doet mij verdriet. Maar ik geloof dat we nu meer dan ooit eensgezind moeten zijn, onze krachten moeten bundelen. Dat betekent ook werken aan een betere representatie. Voor ons is er nog steeds werk aan de winkel. We hebben veel huiswerk. We moeten laten zien, ook in toekomstige campagnes, dat wij er voor alle Nederlanders zijn. Wij willen ook echt dat alle Nederlanders zich thuis voelen bij ons progressieve verhaal. Sommige kiezers, waaronder biculturele Nederlanders, hebben helaas hun vertrouwen verloren. We moeten er alles aan doen om dit vertrouwen terug te winnen.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
