In Turkije streden vrouwen jarenlang voor het recht om een hoofddoek te dragen, in Iran vrouwen nu voor het recht om er géén te dragen. De Iraanse theocraten reageren daarop met aanzienlijk meer staatsterreur dan de Turkse kemalisten indertijd: religieuze fundamentalisten gaan sneller hardhandig te werk dan seculiere fanatici.
De volharding van de Iraanse vrouwen die, ondanks al het geweld, voor hun rechten de straat op blijven gaan, is bewonderenswaardig. Een moeilijk te beantwoorden vraag is evenwel of zij ook de meerderheid vertegenwoordigen – niet alleen de meerderheid van de bevolking als geheel, mannen en vrouwen samen, maar zelfs die van vrouwen apart.
Vermoedelijk wel in Teheran en de andere grote steden, maar ook daarbuiten? Zouden zij bij een eventueel referendum – onder de ayatollahs een hersenspinsel – voor hun standpunt ook de meerderheid van de kiezers achter zich krijgen? Teheran is niet Iran.
Zeker buitenlandse journalisten hebben, omdat zij eerder contacten in steden dan in dorpen hebben, de neiging het conservatisme ten plattelande te onderschatten. Niet alleen ginds, ook bij ons.
Parijs is niet Frankrijk. Sinds de gele hesjes weet Macron dat eindelijk ook. Amsterdam is niet Nederland – Caroline van der Plas profiteert daarvan. Londen is niet Engeland – de Brexiteers waren dáár misschien zeer schaars, maar elders bleken zij dat geenszins. New York is niet Amerika: dat was de verrassing van de ‘onmogelijke’ zege van Trump.
En Kabul is niet Afghanistan. Eind vorig jaar refereerde ik hier in mijn column aan de uitslag van een opinieonderzoek onder de Afghaanse bevolking uit 2013: 79 procent bleek voor de doodstraf bij geloofsafvalligheid, 85 procent voor steniging van overspelige vrouwen. Dat betekent: zelfs indien álle mannen daarvóór zouden zijn, dan nog is van alle vrouwen nog meer dan de helft óók voor steniging geporteerd.
Met andere woorden: wat wij thans beschouwen als essentiële vrouwenrechten vindt ter plekke niet eens weerklank bij de meerderheid van de vrouwen zelf. In Iran is een objectieve opiniepeiling vandaag uiteraard volstrekt onmogelijk, maar ook als dat wel zo was, zou ik niet gerust over de uitkomst zijn.
Essentiële vrouwenrechten: een groot deel van hun eigen seksegenoten heeft er zélf amper boodschap aan
Vrouwenbesnijdenis: nog zo’n heikel thema. Vanuit het Westen bestreden als een gruwelijke vorm van verminking. In een aantal Afrikaanse landen nog wijdverbreid en dan vaak met een beroep op het geloof gelegitimeerd. Tot de felste voorstanders behoren vaak vrouwen die het zelf ooit hebben moeten ondergaan. De sociale druk, met het oog op reputatie en huwbaarheid, op een jongere generatie om aan deze traditie vast te houden, komt vaak van oudere vrouwelijke familieleden.
Al deze traditionele misstanden worden door critici veelal aan oeroude patriarchale machtsstructuren geweten, en menige moderne feminist ziet een hoofddoekplicht als een middel van mannen om vrouwen onder de duim te houden. De vrouw mag niet zelf over haar lichaam beschikken, dat is ‘eigendom’ van de patriarchale samenleving. Dat van die beheersbehoefte zal voor de Iraanse geestelijkheid best opgaan – maar waarom gaan dan zoveel vrouwen zelf mee in hun eigen onderdrukking?
Dat valt breder door te trekken, naar het Westen zelf. In Nederland naar zwartekousenvrouwen, die het nog steeds vanzelfsprekend vinden dat zij binnen ‘hun’ SGP niets te zeggen hebben, en dat die van hen tweederangsburgers maken wil. Of neem het exclusief mannelijke priesterschap binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Vrouwen die massaal op Donald Trump hebben gestemd, en diens oproep om vrouwen in het kruis te grijpen kennelijk minder onoverkomelijk vonden dan het idee van Hillary Clinton als eerste vrouwelijke president. Zonder massale vrouwelijke steun had Trump geen schijn van kans gehad.
Baas over eigen lichaam – baas in eigen buik: daarbij draaide het vooral om het recht op abortus. Voor de voorstanders een basaal mensenrecht van vrouwen, nu in de VS door het Hooggerechtshof bedreigd. Maar tot de felste tegenstanders behoort tevens de door Trump in dat hof benoemde oerkatholieke Amy Barrett. En de aanstaande premier van Italië, Giorgia Meloni, heeft evenmin veel met abortus op. Ook overigens huldigt zij opvattingen, die door andere vrouwen als uitgesproken vrouwvijandig worden beschouwd.
Rechten die essentiële vrouwenrechten heten: een groot deel van hun eigen seksegenoten heeft er zélf amper boodschap aan. Als zij dat wél zouden hebben, zouden ze in democratische landen staan als een huis.
