Voor het eerst sinds de val van het Assad-regime is er weer een internationale vlucht geland in Syrië. Qatar Airways bracht Syriërs na jaren terug naar hun thuisland, meldt Al Jazeera.
Op de luchthaven van de hoofdstad Damascus was de ontroering groot, met familieleden die elkaar jaren niet hadden gezien. Osama Musalama is daar één van. ‘Ik had alle hoop verloren om ooit weer terug te keren naar Syrië’, vertelt hij tegen Al Jazeera. ‘We danken God dat het land weer terug is bij het volk.’
De internationale vlucht kon volgens Ashad al-Sulaibi, het hoofd van de Syrische transportautoriteit, alleen door de hulp vanuit Qatar tot stand komen. ‘Jaren van verwaarlozing en schade door recente Israëlische aanvallen werden daarbij gerepareerd.’
Inmiddels heeft ook Jordanië een testvlucht succesvol afgerond.
Op sociale media stromen de eerste berichten binnen van Syriërs die terugkeren. ‘Eindelijk terug naar mijn moederland na twaalf jaar gescheiden te zijn geweest’, schrijft de Syrische zanger Wassim Aslan vol vreugde op Instagram. Hij deelt foto’s en filmpjes van Aleppo, waar hij is geboren. ‘De emoties die ik op dit moment voel, zijn met geen woorden te beschrijven. Dat ik op deze heilige grond sta, voelt als een wonder. Onmeetbaar dankbaar voor dit moment’, aldus Aslan.
Voor de zoveelste keer wordt mij dezelfde vraag gesteld: ‘Rabbijn van de Kamp, hoe ziet u de toekomst van de Joden in Nederland?’ Ik zucht er niet eens meer om. ‘Meneer, vanochtend ben ik nog op Schiphol geweest en zag ik geen dertigduizend Joden onderaan de vliegtuigtrap staan om ons land hals over kop te verlaten.’ Daar moet de verslaggever het wat mij betreft deze keer maar mee doen.
Natuurlijk verdient de journalist een fatsoenlijker antwoord op zijn vraag. De goede man doet, net als al zijn collega’s, gewoon zijn werk. Het is ook niet de schuld van de redacties dat zij hun mensen steeds opnieuw met dezelfde vraag op pad sturen.
Maar wie is er dan wel schuldig aan het in de wereld helpen van het beeld dat ‘Joden staan te springen om ons gevaarlijke Nederland te verlaten’? En dat beeld ook nog eens met man en macht in stand proberen te houden?
In eerste instantie is dat een stukje schuld van onze eigen gemeenschap. Mensen geloven echt dat het niet langer mogelijk is om als Jood in Nederland te wonen. Want ja, er gebeuren vervelende dingen met betrekking tot de Joden in de samenleving. En soms meer dan alleen maar vervelende dingen. Overigens is dit niet alleen in ons land het geval, dergelijke gebeurtenissen vinden plaats in heel Europa en zelfs ver daarbuiten.
Binnen onze Joodse gemeenschap bestaan uiteenlopende meningen over de huidige situatie. De één zegt: ‘Het is echt heel erg’, terwijl de ander reageert met: ‘Het valt wel mee.’ Sommigen roepen: ‘Het wordt nu echt gevaarlijk’, waarna anderen antwoorden: ‘Ik heb zelf nog nooit iets naars meegemaakt.’ De één waarschuwt: ‘Je sluit je ogen voor de werkelijkheid, het is net als in de jaren dertig’, waarop de reactie volgt: ‘Ach, stel je niet aan.’
Hoe dan ook, de vliegtuigtrap was ook vanochtend nog leeg.
Wat mij persoonlijk betreft, doe ik niet mee aan dat soort welles-nietes gesprekken. Niet omdat ik het niet zinvol acht, maar omdat keuzes over het in stand houden van Joodse gemeenschappen te midden van een niet-Joodse samenleving voor mij duidelijke religieuze aspecten hebben.
Voor de religieuze Jood bestaat er altijd de plicht om zich geestelijk weerbaar te maken
Hoe veilig de Jood zich kan wanen in een diaspora-situatie is een vraag die inmiddels twintig eeuwen oud is. En als we dit tot de gevestigde Joodse gemeenschap in Nederland beperken, dan zo’n vijfhonderd jaar. Voor de religieuze Jood bestaat er altijd de plicht om zich geestelijk weerbaar te maken tegenover de wereld om hem of haar heen. En dat hebben we als gemeenschap ook vele eeuwen geprobeerd te doen. Ondanks Kruistochten, ondanks een Inquisitie of een Reformatie die zeker ook voor Joden in Europa niet pijnloos verliep. En ja, ook in die Holocaust, die onze grootouders en deels nog onze ouders hebben meegemaakt, waren er religieuze Joden die op de eeuwenoude Joodse traditionele manier toch kracht probeerden te putten uit hun geloof om zich geestelijk krachtig te weren tegen de vernietiging om hen heen.
Deze spirituele kracht is binnen onze Joodse gemeenschap van vandaag zeker niet voor iedereen vanzelfsprekend. Verre van dat. Termen zoals emoena, het geloof in een sturende Hand van de Eeuwige, en bitachin, de zekerheid dat Hij het goede met ons voorheeft, zijn steeds minder aanwezig in een gemeenschap die voor een groot deel seculier leeft.
De tragiek van de huidige situatie is dat onze geloofsgenoten die zich in het dagelijks leven nog wel laten leiden door de levensbeschouwing van het Jodendom en het naleven van haar wetgeving, toch toegeven aan dat beeld van angst. Volkomen ten onrechte.
Professor Paul Scheffer, auteur van Het Multiculturele Drama in 2000 in NRC, verklaarde jaren later in een gesprek met de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan over islamitische radicalisering binnen de migratiebevolking in ons land: ‘Eén ding moeten wij ons goed blijven beseffen: moslims zijn hier, zij blijven hier, en ze gaan ook gewoon nooit meer weg.’
Na het telefoontje waarmee de dag begon: ‘Rabbijn van de Kamp, hoe ziet u de toekomst van de Joden in Nederland?’ moest ik meteen denken aan wat Paul Scheffer ooit zei over moslims. Maar nu met betrekking tot mijn eigen gemeenschap: ‘Wij zijn hier, wij blijven hier, en we gaan ook gewoon nooit meer weg.’
Het enige wat ons te doen staat, is om dat beeld van de Jood die het slecht heeft in ons land van tafel te krijgen. Maar de strijd tegen beeldvorming is hardnekkig. Hoe kunnen we dat toch bereiken?
Hier ligt een belangrijke taak voor het religieuze leiderschap, dat naar mijn mening te lang mee is gegaan met de klaagzangen van Joods Nederland over onze misère. Heren collega’s, sta op, keer terug naar de oude waarden van G’dsvertrouwen en geloof, en geef daarmee het voorbeeld aan onze geloofsgenoten in ons mooie Nederland. U zult zien dat het beeld van een eeuwenoude gemeenschap die zich laat wegjagen door een groep ‘jochies op scootertjes’ – een beeld dat nog steeds hardnekkig de ronde doet – zal verdwijnen.
Mijn veiligheid, die ook gebaseerd is op een overheid die zich op allerlei manieren inspant om het voor de Jood leefbaar te houden, is, zoals gezegd, een religieuze zaak.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan heeft de Koerdische YPG, die Turkije beschouwt als een verlengstuk van de verboden Koerdische rebellenbeweging PKK, in Noord-Syrië opnieuw bedreigd. ‘Als ze zich niet ontmantelen en Syrië verlaten, kunnen we ingrijpen’, aldus Hakan Fidan. Zo meldt de Turkse nieuwssite Duvar.
Turkije dreigt al jaren met een nieuwe operatie in Noord-Syrië. Sinds augustus 2016 zijn er meerdere Turkse invasies in het Syrische buurland geweest, waar Turkije grote delen bezet en via pro-Turkse rebellen controleert.
Tot nu toe is de VS de grootste dwarsligger geweest voor Turkse plannen in het noorden van Syrië. De VS is sinds 2014 ook aanwezig in het gebied en heeft in de strijd tegen IS de door de Koerden gedomineerde Syrian Democratic Forces als bondgenoot.
Maar sinds de val van het Assad-regime in december vorig jaar wil Turkije ook korte metten maken met het autonome gebied dat door de Koerden wordt gecontroleerd. En daarbij beschouwen ze de nieuwe heersers van Syrië als een belangrijk instrument.
Zo vindt Fidan dat de nieuwe Syrische regering de ‘YPG-kwestie’ moet adresseren. Op de vraag of die kwestie niet te groot is voor de huidige machthebbers, maakte Fidan bekend dat in dat geval zal worden gedaan wat ‘noodzakelijk is’. ‘Een militaire operatie’, vulde hij verder in.
Of dat daadwerkelijk zal gebeuren, hangt in grote mate af van wat de nieuwe Amerikaanse president, Donald Trump, gaat doen. Die wil namelijk alle Amerikaanse troepen, ongeveer 2000, uit Syrië halen.
De Duitse regering wil Syrische vluchtelingen de deur wijzen als blijkt dat ze niet langer bescherming nodig hebben. Geert Wilders (PVV) was er als de kippen bij en reageerde op X: ‘Heel goed, dat moeten wij ook snel gaan doen: zoveel mogelijk Syriërs terugsturen!’
‘Laat ze hun eigen land helpen heropbouwen. Scheelt ons ook een hele hoop geld dat we aan onze eigen mensen kunnen besteden en er komen dan bovendien meer woningen voor Nederlanders beschikbaar!’ ging de tweet van Wilders verder.
Hij reageerde daarmee op de uitspraken van de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser in verschillende Duitse media. ‘De bescherming voor Syrische vluchtelingen zal worden herzien en zelfs ingetrokken als mensen deze bescherming in Duitsland niet langer nodig hebben omdat de situatie in Syrië is gestabiliseerd’, aldus de politicus volgens RTL Nieuws.
Heel verrassend is de reactie van Wilders hierop niet. Hij pleit al langer voor het terugsturen van Syriërs in Nederland, ook voordat het Assad-regime omver werd geworpen. Wilders liet de kans niet liggen dit nog eens te benadrukken toen bleek dat Syrië was bevrijd van de dictator. ‘Als Syriërs in Nederland zelf staan te juichen over de nieuwe situatie in Syrië dan kunnen ze ook terug worden gestuurd, Schoof!’ schreef hij. De uitspraak van Duitse kant was voor Wilders ongetwijfeld aanleiding om deze wens nog eens kracht bij te zetten.
Maar meer dan een wens zal het waarschijnlijk niet zijn. Toen het nieuws over de gevallen dictator de wereld wakker maakte, besloot de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) voorlopig geen aanvragen te behandelen omdat de veiligheidssituatie nog te onduidelijk is, en dat is nog steeds het geval.
‘Het is een zinloze discussie’, zegt Tweede Kamerlid Anne-Marijke Podt (D66). ‘Het is nu al de derde keer dat dit geroepen wordt. Maar of Syrië veilig is, is helemaal geen politieke beslissing. Dit wordt onderzocht door experts. Daarop wordt vervolgens het landenbeleid aangepast. Momenteel is er te veel onduidelijkheid over Syrië en voorlopig zal er geen nieuwe veiligheidsanalyse komen.’
Angst voor een streng islamitische regering
Hoewel er regelmatig in de media wordt gesproken over een ‘nieuwe regering’ in Syrië, is er in werkelijkheid sprake van een transitieperiode. Er zijn ambtenaren op posten benoemd om deze periode te overbruggen, maar er is nog geen sprake van een legitieme regering, legt Majed uit, een Syriër die betrokken is bij de onderhandelingen in Damascus en liever anoniem blijft (zijn volledige naam is bekend bij de redactie). ‘Er zou binnen enkele weken een conferentie moeten plaatsvinden, waarin afspraken worden gemaakt. In maart komt er een overgangsregering voor een periode van 12 tot 18 maanden, en dan zouden er verkiezingen moeten komen.’
‘Op dit moment zijn er veel zorgen. Niet per se alleen onder minderheden, ook de meerderheid is bezorgd.’ Volgens hem bestaan deze zorgen vooral uit angst voor een streng islamitische regering, gezien de geschiedenis van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) en diens leider Ahmed al-Sharaa. In zijn vroegere jaren was Al-Sharaa betrokken bij Al-Qaida, waarvan hij zich later naar eigen zeggen distantieerde.
Een man verkoopt koffie in de Syrische stad Homs. Beeld: Omar Haj Kadour/AFP
‘Het klopt dat hij naar de buitenwereld toe zegt dat hij een inclusieve regering wil, waarin iedereen is vertegenwoordigd. Maar dat laten zijn acties tot nu toe niet zien. Hij weigert om met andere partijen te praten en de macht te delen. Op dit moment monopoliseert hij de macht, zonder legitimering, en dat baart zorgen’, zegt Majed, op basis van gebeurtenissen van de laatste weken.
De kans op een nieuw conflict is dan ook aanwezig, denkt Mahmood al-Hussain, onderzoeker Conflict Studies aan de Radboud Universiteit, gespecialiseerd in Syrië. ‘Er is nog geen sprake van duurzame vrede. Er zijn veel niet-statelijke spelers, die vaak geen goede relatie met elkaar hebben. Je hebt de SDF in het noordoosten, er zijn IS-cellen en er zijn ook milities in Suwaida (in het zuiden van Damascus, red.) die hun wapens nog niet opgeven, omdat er nog geen overeenkomst is bereikt over een nieuwe regering.’
‘Hij weigert om met andere partijen te praten en de macht te delen’
In zo’n situatie zou het absoluut niet verstandig zijn Syrische vluchtelingen terug te sturen, zegt hij. ‘Afgezien van het feit dat er nog geen politieke overeenstemming is bereikt, is de vraag waar al deze Syriërs gaan wonen. In sommige gebieden zijn bijna alle gebouwen verwoest. In de hoofdstad Damascus hebben mensen maar een paar uur per dag elektriciteit en tekort aan water. Als er allemaal mensen terugkomen, dan zal de situatie nog moeilijker worden. Onder zulke omstandigheden neemt ook de kans op conflict toe, dat zagen we ook in Afghanistan en Irak na de oorlog.’
In gesprek met Syriërs
In plaats van de discussie over de terugkeer van Syriërs, is het veel zinvoller om in gesprek te gaan met Syriërs om te zien hoe we kunnen bijdragen aan de opbouw van hun land, vindt Podt. Dat dit geen loze woorden zijn bleek uit de ontmoeting die het Kamerlid daags na de val van Assad al organiseerde met verschillende Syriërs in Nederland.
‘Er is heel veel kennis in Nederland, we hebben mensen hier die een netwerk hebben in Syrië. Het was goed om met ze in gesprek te gaan. We hebben nagedacht over landen waar het fout ging of juist heel goed en wat er voor nodig is om te zorgen dat het in Syrië de goede kant op gaat. Daarbij kwam terugkeer eigenlijk nauwelijks ter sprake’, vertelt ze.
‘Ik denk ook dat het niet voor iedereen gelijk een optie is om terug te keren’, zegt al-Hussain. ‘Ikzelf bijvoorbeeld, ik zou graag teruggaan naar mijn land. Tegelijkertijd ben ik bezig met een onderzoek dat nog drie jaar duurt. Ik woon hier nu vijf jaar, ben bezig met taal en integratiecursus, heb een baan en betaal belasting. Ik zou het toch wel teleurstellend vinden als ik dan gedwongen moet terugkeren’, zegt de jonge onderzoeker.
Het is een sentiment dat bij veel Syriërs leeft. ‘Heel veel mensen weten nu niet goed welke richting ze uit moeten gaan. Moeten ze verder met wat ze aan het doen zijn? Werken en belasting betalen aan een land waar we straks misschien niet meer mogen blijven? Veel mensen zitten vast, kunnen niet meer vooruit, laat staan verder integreren in de maatschappij’, vertolkt Ikram Jalboutt dit gevoel van landgenoten.
‘Politici zaten er eerder al naast toen ze zeiden dat het veilig was in Syrië’
Jalbout werkt voor Vluchtelingenwerk Nederland en heeft een uitgesproken mening over politici die spreken over gedwongen terugkeer. ‘Er zijn veel criteria die ertoe doen wanneer je beslist of het ergens veilig voor je is. Heeft een persoon eigenlijk wel een huis? Is hij of zij in staat zijn broek op te houden in Syrië? Dit kan alleen een persoon zelf beslissen.’
‘Politici zaten er eerder al naast toen ze zeiden dat het veilig was in Syrië’, gaat ze verder. ‘Toen het Assad-regime viel, kwamen de beelden en de verhalen over wat er al die jaren gebeurd was. Pas toen werd voor andere landen duidelijk hoe ernstig de situatie was. En dit is het Syrië waar politici mensen naar terug wilden sturen? Wat mij betreft zijn deze politici Syriërs excuses verschuldigd, of in ieder geval erkenning van hun verhaal. En geef ze vooral tijd om ook nu het nieuws te verwerken, over de massagraven, de vermisten en de gruweldaden.’
Verlies van sociaal kapitaal
Bovendien is Nederland ook gewend geraakt aan de aanwezigheid van Syriërs, merkt Al-Husain op. ‘De staat heeft geïnvesteerd in de vluchtelingen. Als ze nu massaal vertrekken, betekent dat verlies van sociaal kapitaal.’
In Duitsland werden eerder soortgelijke zorgen geuit. Duitse ziekenhuizen maken zich grote zorgen over een mogelijke braindrain van Syrische artsen, schreef NOS in december, na de val van het Assad-regime. In het land zouden 5800 Syrische artsen werkzaam zijn, de grootste groep buitenlandse artsen in Duitsland. Als een groot deel van hen vertrekt, zorgt dit voor grote tekorten in de gezondheidszorg.
Faeser heeft al gezegd dat niet alle pakweg 975.000 Syriërs terug hoeven. ‘Iedereen die goed geïntegreerd is, werkt, Duits heeft geleerd en hier een nieuw thuis heeft gevonden, mag in Duitsland blijven’, zegt ze volgens RTL Nieuws. Het zou dus vooral gaan om de aanvraag van nieuwkomers.
‘Ik snap heel goed dat mensen zich hier zorgen over maken’
Ook in Nederland ligt de nadruk steeds op Syriërs die hier net zijn. Wilders had het over Syriërs die nog geen verblijfsvergunning hebben, toen hij bepleitte dat delen van Syrië inmiddels veilig konden worden verklaard. Deze Syriërs moesten volgens hem worden teruggestuurd en ook nieuwe aanvragen zouden niet ingewilligd moeten worden, zei hij in augustus vorig jaar.
Maar of dit nu werkelijk gaat gebeuren? Podt betwijfelt het. ‘Ik snap heel goed dat mensen zich hier zorgen over maken. Het debat hierover helpt natuurlijk niet. Maar het is nu de derde keer dat Wilders dit roept, en eigenlijk weet iedereen wel dat er nu een nieuwe veiligheidsanalyse komt. Ik kan geen keiharde belofte doen, want ik ga hier niet in mijn eentje over, maar we hebben wel waarborgen met elkaar die ervoor zorgen dat dit niet opeens morgen gebeurt’, aldus de politica.
Een leraar in Marokko staat voor de rechter omdat hij opriep tot een boycot van Carrefour. De Franse supermarktketen die ook in Marokko actief is, heeft banden met bedrijven in illegale nederzettingen in Israël.
Carrefour heeft een franchisepartnerschap met Electra Consumer Products (ECP) en ECP’s retaildochter Yenot Bitan, beide actief in de Israëlische ‘nederzettingensector’, zo valt te lezen op de website van Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS). Ook deze organisatie roept op tot een boycot van het Franse bedrijf.
De leraar in Marokko bleek dit echter niet zonder consequenties te kunnen doen. Carrefour heeft hem aangeklaagd voor laster en smaad, zo meldt Marokko Nieuws. Hij stond op 3 januari voor de rechter, maar werd vrijgelaten op borgtocht. Op 20 januari moet hij opnieuw voor de rechtbank verschijnen.
Carrefour breidde in 2023 uit naar Israël door middel van partnerschap met ECP en Yenot Bitan, bedrijven die het Carrefourmerk mogen exploiteren op, onder andere, de Westelijke Jordaanoever, zo schrijft het bedrijf in een jaarrapport over 2023.
‘ECP zorgde voor controverse toen foto’s op sociale media circuleerden waarop werknemers voedselpakketten aan (Israelische, red.) soldaten gaven. De groep is niet verantwoordelijk voor deze individuele initiatieven en de foto’s werden onmiddellijk verwijderd. Carrefour heeft een strikte politieke neutraliteitshouding en is op geen enkele manier betrokken bij het Israëlisch-Palestijnse conflict’, aldus Carrefour in het rapport.
De situatie in Jenin begint op een burgeroorlog te lijken. Het vluchtelingenkamp op de Westelijke Jordaanoever is nu al ruim een maand het toneel van strijd tussen de Palestijnse Autoriteit en lokale milities.
Op 5 december 2024 begon de Palestijnse Autoriteit aan een militaire operatie om de plek te ontdoen van wat het ‘outlaws’ noemt. Hoewel de Palestijnse Autoriteit de feitelijke macht heeft over de Westelijke Jordaanoever, heeft het weinig invloed in Jenin, waar milities loyaal zijn aan verschillende groepen, waaronder Hamas.
De Palestijnse Autoriteit heeft eerder operaties uitgevoerd in het gebied om de invloed te vergroten, maar dit is de grootste in de afgelopen dertig jaar, schrijft de Britse krant The Guardian, die er verslaggevers naar toe heeft gestuurd. De Palestijnse Autoriteit zou juist nu willen laten zien aan Israël dat het de controle heeft over het hele gebied, om inmenging van Israël te voorkomen. Veel Palestijnen zien de Palestijnse Autoriteit echter als corrupt en een vriend van Israël.
Vorige week zorgde de dood van de 21-jarige Shatha al-Sabbagh voor veel ophef. De jonge vrouw zou zijn gedood door een kogel van de Palestijnse Autoriteit toen ze snoepjes ging kopen. Toen Al-Jazeera hierover berichtte, besloot de Palestijnse Autoriteit de nieuwszender te verbieden in de Westelijke Jordaanoever.
De Verenigde Staten hebben elf Jemenitische gevangenen uit Guantánamo Bay vrijgelaten en overgedragen aan Oman. Amnesty International reageert verheugd op de vrijlating, maar laakt de langdurige mensenrechtenschendingen van de VS in Guantánamo, zo meldt de Arabische nieuwssite Al Jazeera.
De gevangenen zaten in het kader van ‘de oorlog tegen terreur’ meer dan twintig jaar vast zonder officiële aanklacht. Dit was niet alleen een schending van internationale wetgeving, maar ook van het Amerikaanse rechtssysteem.
Het Amerikaanse ministerie van Defensie maakte in een zakelijk persbericht geen verdere opmerkingen. ‘VS waardeert Oman en andere partners voor de inspanningen om het aantal gevangenen te reduceren en uiteindelijk Guantánamo Bay te sluiten’, aldus het Pentagon.
Een van de gevangenen, Sharqawi al-Hajj, ging meerdere malen in hongerstaking uit protest tegen de 21 jaar die hij in de gevangenis moest doorbrengen, nadat hij twee jaar lang in zogenoemde, onwettige, black sites van de CIA was vastgehouden en gemarteld.
Zijn advocaat, Pardiss Kebriaei, herinnerde de VS daaraan. ‘Onze gedachten zijn bij meneer Al-Hajj, die na meer dan 23 jaar gevangenschap weer een stap zet in de vrije wereld. Zijn vrijlating is hoopgevend voor hem en voor ons’, aldus Kebriaei tegen Al Jazeera.
George Soros. Mocht u hem niet kennen als een Hongaars-Amerikaanse investeerder, zakenman, filantroop en donateur, dan heeft u misschien weleens een complottheorie over hem gehoord. Vanwege zijn Joodse achtergrond en zijn steun voor overwegend progressieve partijen, organisaties en initiatieven wereldwijd is George Soros namelijk de favoriete boeman in radicaal- en extreemrechtse complottheorieën.
Zo heeft zijn land van herkomst -Hongarije- hem tot staatsvijand uitgeroepen. De door Orban geleide Fidesz-regering heeft onder meer de door Soros opgerichte ngo Open Society Foundations (OSF) en de door hem gestichte Central European University in Boedapest gesloten. De schuld voor de Europese vluchtelingencrisis van 2015 werd hem in de schoenen geschoven. De Amerikaanse tv-zender Fox News noemde hem onder meer een ‘extremist’. Door radicaal- en extreemrechts wordt hij over het algemeen gezien als een poppenspeler, die de wereldwijde economie en politiek naar zijn pijpen laat dansen.
De reden hierachter is dat Soros als filantroop en donateur wereldwijd vooral progressieve zaken en politici steunt. Zo steunt hij onder meer democratisering in Oost-Europa, wereldwijde armoedebestrijding, hervorming van het wereldwijde drugsbeleid en doneerde hij over de jaren aan uiteenlopende politici van de Democratische Partij in de VS. Dit alles maakt hem niet heel veel anders dan uiteenlopende andere welgestelde Amerikanen in de afgelopen decennia, maar radicaal- en extreemrechts schrijft graag meer invloed aan Soros toe dan dat hij eigenlijk tot nu toe heeft gehad.
‘Soros koopt geen verkiezingen, hersenspoelt niet gehele samenlevingen’
Soros is zeker invloedrijk, maar zijn invloed moet ook niet overdreven worden. Het bedrag dat hij wereldwijd aan de progressieve zaak heeft uitgegeven is groot, maar verspreid over meerdere decennia en vele personen en initiatieven. Soros koopt geen verkiezingen, hersenspoelt niet gehele samenlevingen, en het is zeer de vraag in hoeverre zijn donaties in heden en verleden een doorslaggevend effect hebben gehad.
Dit alles in tegenstelling tot Elon Musk. Met zijn donaties van maar liefst 250 miljoen dollar aan het kamp van Donald Trump bij de afgelopen Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft Musk in een keer het bedrag dat Soros in zijn hele leven aan de Democraten heeft gedoneerd, in veelvoud overtroffen. Maar daar blijft het niet bij. Musk wil nu ook rechtse partijen in Europa gaan steunen. Zo heeft hij recent gesproken met Nigel Farage van de Britse radicaal-rechtse Reform Party, waarbij onder meer een donatie van maar liefst 100 miljoen dollar zou zijn besproken. En middels een opiniestuk in een Duitse krant heeft hij zijn steun voor de eveneens radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) uitgesproken. De Duitse Premier Scholz beschuldigde Musk dan ook van inmenging in de komende Duitse verkiezingen.
Ook wil Musk in de VS ‘gematigde’ democratische kandidaten gaan steunen bij de aankomende midterms, om zo veel mogelijk linkse democraten uit het Congres te kunnen weren, en toen sommige Republikeinen recentelijk met de Democraten in het Congres wilden samenwerken om een shutdown te voorkomen, dreigde Musk op het publieke debatplatform X – waar hij de eigenaar van is – dat hij de campagnes van de tegenstanders van deze Republikeinen bij de aankomende Congresverkiezingen zou steunen als het voorstel niet heel snel van tafel zou gaan. En toen geschiedde wat hij wenste, twitterde hij triomfantelijk ‘Vox Populi, Vox dei’.
‘Musk is datgene geworden op rechts wat rechts vreesde dat Soros eigenlijk zou zijn’
Elon Musk is de George Soros van rechts. Maar dan op steroïden. Musk is in korte tijd verworden tot de George Soros die de hoofdrol speelt in de radicaal- en extreemrechtse complotten. Musk is datgene geworden op rechts wat rechts vreesde dat Soros eigenlijk zou zijn. Musk probeert als rijkste man ter wereld verkiezingen te kopen, politici te dwingen zijn lijn te volgen en is eigenaar van het platform waar het publieke debat wereldwijd plaatsvindt. De invloed van Musk is groot, en kan alleen nog maar groter worden. De gevolgen hiervan moeten niet onderschat worden. Musk vormt de bedreiging voor de wereldwijde democratie die Soros nooit is geweest. En het wordt tijd dat hij gestopt wordt voordat het te laat is.
In Groot-Brittannië wil men al de donatiewetgeving voor politiek partijen aanpassen om te voorkomen dat Musk zijn invloed daar ook kan laten gelden. Het zou goed zijn als andere Europese landen dit voorbeeld volgen. Het wordt ook tijd dat de Europese Unie zich bereidwillig opstelt om X aan te pakken, zoals Brazilië dat recentelijk heeft gedaan (X werd hier tijdelijk verboden, totdat Musk bereid was om zich aan de Braziliaanse wet en uitspraken van het Hooggerechtshof te houden).
De EU zou bijvoorbeeld kunnen overwegen X te beboeten wanneer het platform zich niet aan Europese wet- en regelgeving houdt. En de VS zouden er goed aan doen om heel snel de invloed van geld in de Amerikaanse politiek aan te pakken. Niet alleen om te voorkomen dat Musk nog invloedrijker wordt dan hij al is; de politiek in dat land is überhaupt al jarenlang door geld vergiftigd. Wil de Amerikaanse democratie haar verdere neergang afwenden, dan moet zij de invloed van het grote geld stoppen. Maar met het duo Donald Trump en Elon Musk straks aan de macht, lijkt dat laatste voor de komende jaren in ieder geval ijdele hoop.
Door de grote vertraging in de hersteloperatie ontvangen toeslagenouders automatisch 15.000 euro bij een gang naar de rechter, zelfs als ze niet gedupeerd zijn. Rechters slaan alarm, meldt de Volkskrant.
Sinds het uitbreken van het toeslagenschandaal is al meer dan tien jaar verstreken, en sinds de politieke erkenning hiervan (met het parlementaire rapport Ongekend Onrecht) bijna vijf jaar. Maar nog steeds wachten de toeslagenouders op herstel voor de geleden schade.
Minstens twee rechtbanken hebben in vonnissen hun zorgen geuit over de ‘explosieve stijging’ van het aantal beroepszaken van toeslagenouders, meldt de Volkskrant. Meer dan twee derde van die zaken gaat over het overschrijden van de wettelijke beslistermijn. Hiermee lijkt de hersteloperatie van het toeslagenschandaal te verzanden in een nieuw schandaal.
Inmiddels zouden er ongeveer 9.500 van dergelijke bezwaarprocedures bij rechtbanken lopen, en elke maand zouden er 500 bijkomen.
De rechter in Rotterdam noemt de opeenstapeling van dwangsommen ‘disproportioneel’, en de rechtbank in Utrecht waarschuwt voor toekenning van compensaties, ook wanneer nog niet definitief is vastgesteld dat de aanvrager ‘daadwerkelijk gedupeerd’ is.
De Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) moet binnen twaalf weken een besluit nemen over een bezwaar van een toeslagenouder die het niet eens is met de hoogte van de toegekende schadevergoeding. Door een tekort aan mankracht in combinatie met het grote aantal aangemelde gedupeerden (68.376) haalt de UHT die deadline in de praktijk vrijwel nooit.
Onlangs werd bekend dat de Belastingdienst nog steeds met het toeslagenschandaal in de maag zit. Zo beschuldigden medewerkers de NPO-serie De Toeslagenaffaire van het schetsen van een ‘vals beeld’.
Dertig mensen doen in het project Our HERitage onderzoek naar hun Caribische voormoeders. Dit moet leiden tot vijftig portretten, die laten zien hoe divers de roots van mensen in de Cariben zijn. Tot verrassing van velen blijken die voorouders regelmatig moslim te zijn geweest.
Bijna altijd is de achtergrond van mensen uit de Cariben gemengd. De islamitische identiteit en het Caribisch erfgoed kruisen elkaar regelmatig. In Nederland is hier niet zoveel aandacht voor, maar de islam maakt onderdeel uit van de geschiedenis van dit gebied, waar Nederland aan heeft bijgedragen. Opvallend detail: de nazaten van moslims van vooral de ABC-eilanden kennen vaak hun eigen achtergrond niet. Het project Our HERitage (‘her’ staat in hoofdletters omdat afstamming via vrouwelijke lijnen centraal staat) probeert de stereotypering te doorbreken en de aandacht te vestigen op de diversiteit van de Cariben.
Vijftig portretten
Our HERitage startte in 2023-2024, toen we in Nederland stilstonden bij honderdvijftig jaar afschaffing van de slavernij. Door middel van vijftig historische portretten willen de mensen achter dit project de koloniale erfenis van de Cariben op een bijzondere manier in beeld brengen. Dat verloopt bij Our HERitage niet via de voorouders, maar via de voormoeders. En onder de Cariben vallen voor dit project alle gebieden die een kolonie van Nederland zijn geweest, dus ook Suriname en de Guyana’s.
In het team van Our HERitage zit een senior onderzoeker genealogie, Tanya Sitaram, die een PhD heeft behaald met onderzoek naar contractarbeid. Ze is gespecialiseerd in Hindostaanse en bredere Aziatische migratiegeschiedenis. Andere onderzoekers in het team zijn Sjaïsta Nanhekhan (genealogie) en Rashid Dossett (Caribische eilanden en migratie). Samen met oprichter Fausia Abdul proberen ze de achtergronden van de deelnemers boven tafel te krijgen.
De benodigde dertig deelnemers, van wie sommigen twee voormoeders belichten, hebben zich al gemeld. Zij moeten zelf ook aan de slag. Daar krijgen ze begeleiding bij, bijvoorbeeld met behulp van bijeenkomsten. Dat kan vanuit huis, want veel archieven zijn gedigitaliseerd. Met die vondsten gaan de onderzoekers van Our HERitage aan het werk, om context te zoeken bij de gevonden informatie. Vervolgens neemt een academische review-commissie het ontstane portret onder de loep. Deze bestaat uit deskundigen zoals Rose Mary Allen, de eerste zwarte vrouwelijke hoogleraar op Curaçao. In de eindfase moeten de deelnemers aangeven of ze het eens zijn met de tekst. Dan volgt het grote moment: het historische portret wordt gepresenteerd. In de eerste helft van 2025 komt er een tentoonstelling. Zo worden de vergeten verhalen onder de aandacht gebracht en leren de deelnemers meer over hun persoonlijke geschiedenis.
Bij de zoektocht naar de achtergronden van de deelnemers gaat het niet alleen om de islamitische identiteit, maar ook om inzicht te krijgen in de diversiteit van de etnische achtergronden van Caribische vrouwen tijdens de slavernijperiode en de koloniale periode. Een deel van hen komt uit islamitische gebieden. In sommige gevallen is de islam op de achtergrond geraakt, met uitzondering van het doorgeven van islamitische (voor)namen. Dat realiseren veel mensen met Caribische roots zich niet.
Moskeeën op de eilanden
Fausia S. Abdul weet hier alles van. Zij heeft als promovendus ruim tien jaar werkervaring als onderzoeker, beleidsadviseur en communicatieconsultant. Ze werkte voor overheidsorganisaties, soms met een internationaal karakter, in onder andere Berlijn, New York en Wenen. Ze studeerde gendergeschiedenis, een van haar grote interesses, wat leidde tot het project Our HERitage. Zelf heeft ze gemixte Caribische roots. Ze was twintig jaar toen in 2011 de Arabische Lente plaatsvond. Haar interesse ging uit naar de invloed van vrouwen op dit gebeuren. De positie van de vrouw houdt haar op allerlei manieren bezig.
‘Je moeder gaf je je cultuur mee. Vaak gaat het om sterke voormoeders.’
Fausia merkt op dat veel mensen in de Caribische gemeenschap zich niet bewust zijn van de islamitische invloeden in hun geschiedenis. ‘Als je voorouders uit West-Afrika kwamen, is het mogelijk dat zij moslims waren. De islam werd daar vanaf de achtste eeuw verspreid. Door slavernij en kolonisatie werden veel gemeenschappen gekerstend, maar dat sluit een islamitisch verleden niet uit.’
Volgens Fausia vindt er ook op de eilanden soms discriminatie plaats richting de islam. Of ontkenning van de aanwezigheid ervan. De invloed van anti-islamitische haatpropaganda vanuit de VS helpt daarbij niet. ‘Niet voor niets zijn er op de eilanden moskeeën, maar daar staat men niet bij stil. Dus zijn er ook moslims op de eilanden, of ze zijn daar in het verleden geweest. En vergeet de Moriscos niet.’
Moriscos is de benaming voor wat in Nederland de Morisken wordt genoemd: een islamitische minderheid die honderden jaren in Spanje rond Granada woonde. In 1492 reisden Moriscos mee op de ontdekkingsreis van Columbus naar Amerika. Een deel van hen is blijven hangen op de Caribische eilanden. ‘Een museum in de VS heeft een brief waarin Columbus schreef over zijn crew. Daarin noemt hij ook de Moriscos.’
Gemengde achtergronden
Veel mensen van de Cariben hebben een gemengde achtergrond. ‘Je kunt ons niet zomaar in een hokje stoppen’, vertelt Fausia. ‘Onze roots hebben een lange en ingewikkelde geschiedenis, vooral in de tijd van de slavernij.’
De zoektocht naar deelnemers aan Our HERitage is afgesloten. Nu gaat het om het realiseren van de portretten, waarvan er op dit moment zestien af zijn. Daarin staan vrouwen doelbewust centraal. Fausia: ‘Je weet altijd wie je moeder was. Je moeder gaf je je cultuur mee. Vaak gaat het om sterke voormoeders.’
De manier waarop mensen naar vrouwen kijken speelt een rol, ook anno nu. ‘Tijdens corona was er veel geweld tegen vrouwen, bijvoorbeeld in Trinidad en Tobago. Binnenshuis was het voor hen zeer onveilig – veel vrouwen werden vermoord. Tijdens het begin van de pandemie steeg het aantal meldingen van huiselijk geweld met 140 procent. Helaas was daar amper aandacht voor.’
‘Terug in Nederland merk ik dat dit land minder verdraagzaam is geworden’
Fausia steekt naar eigen zeggen al haar vrije tijd in Our HERitage, waarbij ze respect en waardering voor het verleden als drijfveer noemt. Ze is gepassioneerd, ook vanwege haar verbondenheid met de positie van de vrouw. ‘Meisjes werden vaak beschouwd als een tweede klasse. Vrouwen zouden niet zo slim zijn. Ze moesten koken en schoonmaken. Gender wordt ook altijd beïnvloed door religie. Zo ligt bij religieuze conflicten de nadruk vaak op de rol van vrouwen. Mede daarom heeft dit project me gegrepen, ook vanwege mijn persoonlijke reis.’
De deelnemers zijn zich vaak niet bewust van hun islamitische achtergrond. ‘Toen Geert Wilders begon te roepen dat moslims weg moesten uit Nederland vroegen veel moslims zich af: ‘Waar moeten we heen?’ Maar mensen van de Cariben deden dat niet. Zij vonden dat Wilders’ uitspraak niet over hen ging. Nou, wel dus! De mensen hebben er echter moeite mee om erover te praten.’ En Fausia vervolgt: ‘Ik ben zelf moslim. Dus inderdaad: waar gaan we heen? Beseft Wilders wel over wie hij het heeft? Ik denk niet dat hij zal weten of begrijpen welke lange verwevenheid Nederland met de islam heeft. Er wordt vaak aangenomen dat de islam naar Nederland is gebracht door de toenmalige gastarbeiders. Dat klopt niet. Deze religie was er al veel eerder en heeft een complexe geschiedenis.’
Fausia Abdul heeft een slordige tien jaar in het buitenland gewoond. Toen ze terugkeerde naar Nederland, merkte ze dat het land veranderd was. ‘Ik heb ook in Oostenrijk gewoond. De Turkse gemeenschap heeft het daar lastig. Nigerianen vormen de grootste groep niet-Oostenrijkers, maar veel van hen zijn illegaal in het land. Terug in Nederland merk ik dat dit land minder verdraagzaam is geworden. Er is minder kennis over migranten en over vaderlandse geschiedenis. Eigenlijk is de algemene kennis van mensen verminderd, ook onder hoogopgeleide mensen. Iemand met een behoorlijke functie reageerde heel verbaasd toen hij hoorde dat ik in Egypte was geweest. In dat land was toch niets anders dan zand? Tijdens mijn studie was het heel populair om naar het Midden-Oosten te gaan, vooral naar Caïro. Hij wist niet dat Egypte een goed ontwikkeld land was.’
‘We hebben zelfs twee portretten kunnen maken van mensen uit de zeventiende eeuw’
Fausia benadrukt dat in Nederland wonen niet betekent dat je je achtergrond vergeet. ‘Ik ben in Nederland geboren. Thuis werd er Nederlands gesproken. Toch werd ik uitgemaakt voor vieze Turk. Mijn familie op de Cariben had niet eens door dat ik in Nederland werd gezien als aparte groep. De afgelopen jaren heb ik het gevoel dat ik me moet verdedigen dat ik een Nederlandse ben. Dat doet pijn. In het buitenland ben je een coole expat. Eenmaal thuis speelt mij kleur ineens een rol en ben ik ineens weer dat ‘meisje’ dat het zo goed gedaan heeft als eerste generatie geboren in Nederland. Dit heb ik nog nooit meegemaakt. Heftig op een plek als Den Haag.’
Gedwongen bekering
De deelnemers aan Our HERitage ontdekten vaak dingen ze niet wisten. ‘Een deelnemer, een oudere man, is gestopt nadat was gebleken dat hij zwarte voorouders had. Hij kon dit moeilijk verwerken. Waar we ook op stuiten is gedwongen bekering van islam naar christendom en andersom. Daarom zeggen sommige mensen bloedserieus dat ze niet van moslims kunnen afstammen. Toch is het zo.’
‘Het lukt niet altijd om informatie van voor 1800 te vinden’, vervolgt Fausia. ‘Toch hebben we zelfs twee portretten kunnen maken van mensen uit de zeventiende eeuw. Veel deelnemers van Our HERitage weten vrijwel niets over hun geschiedenis. Informatie over voormoeders zoeken is op de Antillen lastiger dan in Suriname, maar Guyana spant de kroon. Het is Brits gebied geweest en de Britten hebben niet alles op dezelfde naam bewaard. En ook de eilanden hebben niet alles goed bijgehouden. De kolonisatie werkt ook niet mee. Naamsveranderingen vonden overal plaats. Britten documenteerden sowieso niet veel als het om persoonsgegevens ging en hebben niet alles bewaard.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
In het team van Our HERitage zit een senior onderzoeker genealogie, Tanya Sitaram, die een PhD heeft behaald met onderzoek naar contractarbeid. Ze is gespecialiseerd in Hindostaanse en bredere Aziatische migratiegeschiedenis. Andere onderzoekers in het team zijn Sjaïsta Nanhekhan (genealogie) en Rashid Dossett (Caribische eilanden en migratie). Samen met oprichter Fausia Abdul proberen ze de achtergronden van de deelnemers boven tafel te krijgen.
