Wie zich de afgelopen jaren in het fenomeen complotdenken verdiept heeft, heeft vast weleens gehoord van de term deep state. Dit verwijst naar een staat binnen een staat, de situatie in een land waarin de staat eigenlijk geregeerd wordt door een niet-democratisch verkozen leiding. Complotdenkers in de VS zijn veelal van mening dat de deep state in hun land bestaat uit mensen binnen het veiligheidsestablishment, al dan niet aangevuld met internationale organisaties. En zij geloven dat deze mensen achter de schermen daadwerkelijk de macht hebben in de VS. De zittende verkozen politici zijn hooguit hun loopjongens, zo redeneren de complotdenkers.
Deze mensen die geloven in het bestaan van een Amerikaanse schaduwregering verkeerden jarenlang in de marges van de Amerikaanse politiek en samenleving. Over de presidenten Clinton, Bush, Obama en Biden riepen ze jarenlang de meest bizarre dingen. Bijna iedere mainstream politicus was volgens hen een puppet van de deep state. Dat gold voor zo ongeveer iedereen, behalve natuurlijk Donald Trump en zijn kompaan Elon Musk.
Trump en Musk zijn volgens hen juist de uitdagers van die deep state. Zij zijn diegenen die de VS gaan redden en de deep state zullen verslaan. Dit gedachtegoed, dat ooit een randverschijnsel was, bevindt zich nu in het centrum van de macht. Want met Trumps goedkeuring heeft de onverkozen miljardair Elon Musk nu carte blanche om een groot deel van de Amerikaanse federale overheid over te nemen en aan zijn wil te onderwerpen. Zogenaamd in de strijd tegen de deep state.
Musk noemde USAID op X een ‘criminele organisatie’
Het door Musk opgerichte Department of Government Efficiency (DOGE) is op dit moment bezig om een haast maoïstisch aandoende Culturele Revolutie door te voeren. Dit ministerie wil slopen wat Trump en Musk zien als deep state. DOGE heeft al het betalingssysteem van de federale overheid overgenomen, waardoor Musk nu invloed heeft op vrijwel alle financiële transacties de Amerikaanse overheid.
Daarnaast zet DOGE nu de bijl in USAID, het internationale ontwikkelingsagentschap van de Amerikaanse overheid. Ook dit is volgens Musk een stuk deep state dat ontmanteld moet worden, en ook hier worden werknemers die zich aan de wet houden en niet mee wensen te werken aan de kant geschoven. Musk noemde USAID op X een ‘criminele organisatie’, en Republikeinse politici die zich verzetten tegen de sluiting van deze organisatie (en daarmee een drastische afname van Amerikaanse invloed wereldwijd) zijn volgens hem deep state puppets.
Ondertussen is Trump zelf bezig om de FBIi en het ministerie van Justitie te zuiveren. Eenieder die zich bezighield met de vervolging van Trump of van de daders van de opstand van 6 januari 2021, vliegt eruit. De FBI dreigt momenteel dermate gezuiverd te worden dat dit mogelijke grote implicaties gaat hebben voor de federale veiligheidssituatie in de VS. Onder leiding van Musk en Trump voltrekt zich momenteel een ontwikkeling die we alleen kunnen duiden als een deep state coup.
Want het is de onverkozen miljardair Elon Musk die met zijn eigen organisatie momenteel de Amerikaanse overheid diep infiltreert en bezig is haar te ontmantelen. Musk creëert nu een staat in de staat, en het wordt duidelijk waar de werkelijke macht in de VS inmiddels ligt: niet langer bij de overheid, maar bij Musk en de zijnen. Donald Trump, die weliswaar democratisch verkozen is, staat dit alles toe, en moedigt het aan. Zijn zuiveringen van het Amerikaanse rechtssysteem en veiligheidsapparaat houden bovendien de voltooiing in van de staatsgreep die hij op 6 januari 2021 startte.
De ontmanteling van de Amerikaanse republiek door Musk en Trump neemt op dit moment de gedaante van een blitzkrieg aan. Het is nu aan de rest van Amerika, die niet wil dat de democratie, de rechtsstaat en de overheid in de VS ophouden te bestaan om te redden wat er te redden valt. Nu het nog kan, zouden Amerikanen massaal de straat op moeten gaan en politici van verschillende kleuren zich moeten verenigen tegen dit tweetal. Het is aan de Amerikanen zelf om hun republiek te redden. Het is vijf voor twaalf voor de Amerikaanse strijd tegen de deep state. Er valt geen moment meer te verliezen.
Nederlanders met een migratieachtergrond ervaren steeds vaker een zogenoemde ‘integratieparadox’: hoe meer je geworteld bent in Nederland, hoe meer discriminatie je ervaart. Ze doen hun best om erbij te horen, maar stuiten op subtiele uitsluitingsmechanismen. Dat schrijft journalist Rachida Azough in een essay voor de Groene Amsterdammer.
Azough stelt voor om de term ‘integratie’ maar in de prullenbak te gooien, omdat je in Nederland nooit ‘aangepast’ genoeg zou kunnen zijn.
‘Mijn bereidheid om me aan te passen was groot. Ik groette altijd iedereen die ik op straat tegenkwam in de wijk van mijn jeugd. Goedemorgen, goedemiddag, goedenavond. De Tarwewijk in Rotterdam-Zuid was toen nog overwegend wit. Ik was er geboren, maar voelde me een vreemde. Om de ander gerust te stellen, glimlachte ik erbij’, schrijft ze.
Azough legt uit: ‘Zij die het meest geworteld zijn, ervaren het vaakst discriminatie en uitsluiting. Zij die van ver komen en intensief contact hebben met de witte meerderheid, beseffen het snelst dat het nooit genoeg zal zijn. Ik hoor in de onschuldigste vaststellingen de racistische ondertoon die erin verscholen ligt. Dat doe ik al mijn hele leven.’
Het essay leest als een noodkreet in het integratiedebat, dat na vorig jaar weer volledig is losgebarsten. Azough blikt terug naar de jaren 00 en haalt hard uit. ‘Het voelde bevreemdend dat er over ons – migranten, moslims, Marokkanen – gesproken werd alsof we er niet bij waren. Dat je homo’s uit flats gooit. Dat je vrouwen minacht. Dat je ze verkracht. Vermoordt. Dat je joden haat. Dat je leugenachtig bent. Lui. Primitief. Tegen de westerse manier van leven. Dat je onderdrukt wordt door de jouwen. Dat je een vijfde colonne bent. Tribaal. Asociaal. Dat je geiten neukt. Dat je man je slaat. Dat je de verzorgingsstaat misbruikt. Dat je de Verlichting niet hebt meegemaakt. Dat je blij mag zijn dat je hier bent. Dat je blij mag zijn dat je hier mág zijn. Dat ze je in je eigen land veel slechter zouden behandelen. En dat ze je terugsturen wanneer ze maar kunnen.’
Nederlanders van kleur zetten vraagtekens bij de berichtgeving over de aanslag in Örebro. Bij de aanval kwamen elf mensen om op een school waar veel migranten de taal leerden. De 35-jarige dader, Rickard Andersson, zou tijdens de aanval hebben geroepen: ‘Ga weg uit Europa’.
Ook vinden critici de stilte bij extreemrechtse partijen verdacht. ‘Waarom is het nu stil bij meneer Wilders? Niets te zien op X… volledige stilte’, schrijft Anis Jadib op LinkedIn. Hij deelt een filmpje waarin hij zich afvraagt of ‘witte mensen’ geen ‘terroristen’ kunnen zijn.
Bij een snelle rondgang langs Nederlandse media valt op: ‘Het Zweedse Örebro is in shock na de schietpartij op een school voor volwassenen waarbij dinsdag elf mensen omkwamen’, schrijft Reformatorisch Dagblad. ‘Einzelgänger en kluizenaar: eerste details over dader van schietpartij Zweden’, kopt het Algemeen Dagblad. De Telegraaf schrijft: ‘Dader van Zweedse schoolmoordpartij was werkloze kluizenaar met sociale problemen: Als kind was hij anders’.
Bij internationale westerse media zoals BBC, CNN en Sky News zijn de termen die gebruikt worden niet veel anders. Het gaat om een ‘schietpartij’, gepleegd door een ‘eenling’ die problemen zou hebben. Geen van deze media spreekt over een ‘terrorist’ of noemt de etnische achtergrond van de Zweed.
Eerder deze week vermeldde Trouw wél de nationaliteit van een verwarde man die een 11-jarig meisje in Nieuwegein neerstak. PVV-leider Wilders greep die moord toen zelfs aan om Syriërs te deporteren, omdat hij ten onrechte dacht dat de dader een Syriër was.
Selectieve waarneming komt vaker voor aan de extreemrechtse kant van het politieke spectrum. Na de aanslag in Maagdenburg zei Elon Musk dat alleen de Alternative für Deutschland (AfD) Duitsland nog kon redden, terwijl de dader een fan van Geert Wilders bleek te zijn.
Jadib is er klaar mee. ‘Stop de dubbele moraal en standaard in de media’, sluit hij zijn bericht af.
Volgens de journalisten Mounir Samuel en Tim Hofman schuilt er in deze dubbele moraal een groter gevaar voor Nederland, dat volgens hen veel extreemrechtser is dan ‘we doorhebben’. In een kritische video waarschuwen ze hiervoor, omdat ze vinden dat linkse partijen hier te weinig tegenwicht aan bieden. ‘Bijna alle partijen zijn flink naar rechts opgeschoven’, merkt Samuel op.
De maatschappij zou op basis van afkomst en dubbele nationaliteit verdeeld raken tussen ‘echte Nederlanders’ en buitenlanders. ‘Extreemrechts werkt aan een systeem waarin Nederlanders met een migratieachtergrond anders worden gemonitord, zwaarder worden bestraft en sneller van terrorisme worden verdacht. Zo kunnen ze het paspoort afpakken en hen dan feitelijk deporteren’, stelt Samuel.
Hij zegt tegen Hofman dat een witte Nederlander dit probleem kan zien, maar dat hij het als Nederlander van kleur echt ‘voelt’. ‘Uiteindelijk is het de Nederlandse democratie die ten onder gaat. Kortom, we hebben een probleem’, concluderen ze beiden. Binnenkort komen ze met nog twee filmpjes over de extreemrechtse dreiging in Nederland.
In Nieuwe Pioniers spreekt de Kanttekening migranten met een eigen onderneming. In deze aflevering komt de 51-jarige in Iran geboren Shahla Poorsobhan aan het woord, eigenaresse van een bruidsmodezaak. In de jaren negentig kwam ze als vluchteling naar Nederland.
In de drukke Javastraat in de Archipelbuurt van Den Haag vind je in twee statige panden de bruidsmodezaak Unique Bridal. Achter de etalageramen zijn op twee verdiepingen paspoppen met bruidsjurken opgesteld. Op de eerste verdieping vertelt eigenaresse Shahla Poorsobhan omringd met tientallen bruidsjurken, gezeten op een vintage sofa en onder een fraaie kroonluchter haar levensverhaal. Haar verhaal is niet los te zien van het verdriet, zeg maar gerust het trauma, dat ze als puber in Iran opliep. Het vormde haar ook tot de onderneemster die ze nu is. Het is een emotioneel gesprek en daarom schuift haar echtgenoot Roy aan.
Ze is nu 33 jaar in Nederland. Het land waar ze min of meer bij toeval terechtkwam. ‘Het had ook Japan, India, Amerika, waar dan ook kunnen zijn’, zegt Shahla. Als het maar een land was waar ze kon scheiden van haar eerste man en aan haar eigen ontwikkeling kon werken. Weg uit Iran, uit het Iran van de revolutie waar de Islamitische Republiek van ayatollah Khomeini in 1979 gevestigd werd. Dat regime dat haar niet kon beschermen toen ze als veertienjarige met een man trouwde van wie ze niet hield.
Vissersdorp
Haar eerste levensjaren bracht Shahla door in Bandar-e Kiashahr. Een vissersdorp in Noord-Iran aan de Kaspische Zee. ’Ik was een gelukkig kind totdat ik trouwde.’ En brutaal was ze. ‘Mijn opa zei al: ‘Kind, je komt nooit een tong tekort.’’ Na het verdwijnen van de sjah (de vorst die tot 1979 Iran zeer autoritair regeerde) veranderde er veel. Shahla komt uit een islamitisch gezin. Maar ze gingen losjes met het geloof om. ‘Na de revolutie moest je een hoofddoek dragen, mocht je niet in huis drinken, je mocht niet dit, dat mocht niet.’ Dogmatische opvattingen het past niet bij hoe ze in het leven staat. ‘Ik geloof in God zeker. Ik wil een goed mens zijn voor anderen. Ik moet niet stelen, niet liegen. Geloof is voor mij meer dan een hoofddoek opdoen.’
Shahla met haar ouders en broertje
Ze noemt het geen uithuwelijken wat haar als pubermeisje overkwam. Ze staat erop te benadrukken dat haar verhaal niet een typisch Iraans verhaal is. ‘Mijn ouders zijn gewoon uit liefde getrouwd.’ Dat haar dit eerst niet gegund was, zorgde voor een pijnlijk en haast onbespreekbaar familietrauma. De man die Shahla en haar ouders ‘manipuleerde’ was een achterneef van haar vader. ‘Hij was twintig jaar ouder, ik had hem bedacht als grote broer, als oom in ons leven.’
‘Geloof is voor mij meer dan een hoofddoek opdoen’
Haar ex-man kwam halverwege de jaren tachtig veel in Bandar-e Kiashahr, dat een beroemde Iraanse vakantieplaats is. Haar vader was vaak niet thuis. Om het hoofd boven water te houden had hij drie banen. Zo werkte hij als bewaker in een haven aan de Kaspische Zee. Ook dieven hadden het voorzien op kaviaar. Terwijl haar vader van huis was, probeerde de achterneef de dertienjarige Shahla te veroveren. ‘Je bent zo knap, zo’n doorzetter, waarom blijf je hier in Noord-Iran! Ga mee naar Teheran, daar kan je meer bereiken. Ik steun je’, imiteert ze de man die met een ongewenst huwelijksaanzoek haar leven ging bepalen. Met dit soort mooie praatjes beïnvloedde hij ook haar moeder. Jong als ze was, dacht ze de situatie te kunnen beheersen. ‘Gast, ik ben jouw type niet. Ik hou niet van je, ik wil verliefd zijn’, dat zei ze tegen hem.
Donkerblauwe kleding
Shahla sliep als de achterneef kwam logeren met haar moeder en broertjes in de woonkamer. Ze herinnert zich de details van een fatale nacht. ‘Ik sliep in spijkerbroek.’ Toen hoorde ze buurthonden blaffen. Een groep geestelijken met donkerblauwe kleding keek vanuit de tuin de kamer in.’ Beangstigend deze controle in het holst van de nacht. ‘Wie is die man?’ Haar moeder legde tevergeefs uit dat hij ‘een neef’ van haar man was. Deze fundamentalisten accepteerden het niet. ‘We moesten met zijn allen mee naar het politiebureau.’ Daar pakte de achterneef zijn moment en zei dat hij Shahla’s verloofde is. Vervolgens kwam de zaak voor de islamitische rechtbank. ‘En die besliste: ik moest met hem trouwen. Ik was heel erg gechoqueerd.’
Vervolgens besloot Shahla zonder medeweten van haar ouders naar een ayatollah te gaan. ‘Nu komt er een stukje symboliek’, gniffelt haar man Roy. Ze vertelt hoe dat bezoek begon met het opengaan van een voor Noord-Iran kenmerkende loodzware ijzeren deur van het erf van de ayatollah. Ze had een boerka aangetrokken. Shahla zat vol goede moed want de dochter van deze man was een van haar klasgenoten. ‘Ik was goed met haar.’ Nadat ze had aangeklopt ging de deur met een touw open. Op de verhoogde veranda sprak de ayatollah haar kortaf en arrogant aan. Shahla legt uit dat ze de leeftijd van zijn dochter Sara heeft. Ze vraagt zijn hulp om onder het huwelijk uit te komen. Het antwoord maakte een einde aan de laatste hoop. ‘Ik kan niets voor je doen. Uit mijn tuin!’ Door emoties overmand vertrekt ze. ‘Ik gooide die ijzeren deur keihard dicht. Ik hoor het geluid nog steeds.’
Shahla als ‘brutaal’ kind
Hel leven van deze ‘man van God’ die haar zo in de steek liet, kreeg al gauw een dramatisch vervolg. Het was de tijd van de Irak-Iran oorlog (1980-1988). Iedereen in Iran kreeg te maken met gewonde en dode zonen en vaders. ‘Je hoorde iedere dag ambulances’, herinnert Shahla zich. Vijf zonen van deze ayatollah zijn een paar maanden na Shahla’s smeekbede aan het front gedood. De man zelf kreeg een hartaanval. ‘Ik zeg niet dat hij gestraft is door mij maar toen ik een kind was, brak hij mijn hart. Hij koos niet voor het goede.’ Hoewel ‘het hele dorp geschokt was’, nam niemand het voor de jonge Shahla op. Ook haar vader was machteloos.
Shahla’s broertjes waren nog te jong voor de oorlog. Zij hadden het verdriet dat hun oudere zus als getrouwde vrouw naar Teheran verhuisde. Een van de broertjes zei nog tegen haar dat hij graag haar oudere broer was geweest, zodat hij kon helpen. ‘Ik was hun tweede moeder’, zegt ze, zichtbaar ontroerd.
Huis van haar schoonouders
Ze verhuisde als veertienjarige getrouwde vrouw naar Teheran. ‘Ik wilde daar naar school.’ Nu in Teheran dacht haar echtgenoot er plots anders over. Ze mocht niet naar school van hem. ‘Vanaf dag één met hem gevochten.’ Letterlijk. ‘Soms zat mijn mond vol bloed.’ Daar zat ze dan in Teheran. In het prachtige stuk van de stad, net onder de bergen. ‘In een mooi huis maar geen vrijheid.’
Dat mooie huis was van haar schoonouders, daar woonden ze bij in. Haar man was vooral veel de hort op, het was onduidelijk wat hij allemaal uitspookte maar geld had hij zelden. Ze praat met warme gevoelens over haar schoonvader. Deze man begreep ook niet waarom Shahla met zijn zoon was getrouwd. Haar schoonvader was een hoogopgeleide erudiete man. ‘ik vertrouwde hem, zag hem als vriend.’ Als kind al vond Shahla opleiding belangrijk en zo had ze bedacht: omgaan met ‘intelligente mensen’ zou haar verder brengen in het leven. ‘Ik wil van mensen leren.’
Shahla sprak haar schoonvader aan: ‘Baba, wat moet ik nu in Teheran?’ Hij zag haar talent, haar honger naar kennis en ging met zijn zoon praten. ‘Mijn schoonvader overtuigde hem dat het handig is als je vrouw je broek korter kan maken.’ Shahla ging vervolgens naar de Teheranse modevakschool. Drie maanden later overleed haar schoonvader.
Een paar maanden later was ze zwanger – zestien jaar oud. Ze was ziek en de docent vroeg uit medelijden of ze thuis wilde blijven. Shahla weigerde. ‘Ik moest deze school afmaken, voordat mijn kind werd geboren.’ Omdat haar ouders niet in Teheran woonden en schoonmoeder en echtgenoot niet zouden oppassen, wist ze dat ze na de geboorte van haar kindje de opleiding niet kon afmaken.
”Glas’ was het eerste woord dat ik leerde. Glas!’
Shahla benadrukt dat het ook haar keus was om zwanger te worden. Niettemin wist ze dat voor moeder en kind de toekomst buiten Iran zou liggen. Ze wist dat ze als moeder in Iran niet kon scheiden. Het wonen bij haar schoonmoeder verliep na het overlijden van ‘Baba’ in een ruzieachtige sfeer. Er was ook veel spanning tussen Shahla’s man en zijn moeder.
Shahla’s man had inmiddels problemen met de Iraanse autoriteiten. Met hun toen tweejarige dochter vluchtten ze daarom naar Nederland. Iran verlaten dat was wat ze wilde. Alles achterlaten. ‘Ik was boos op het regime, maar ook boos op mijn ouders.’ Eenmaal in Nederland had ze zes jaar nauwelijks contact met haar familie. Haar ex-man, met wie ze al bijna twintig jaar geen contact meer heeft, woont volgens Shahla tegenwoordig weer in Iran. ‘Hij is opa maar zag zijn kleinkind in Nederland nooit.’
Shahla tijdens haar studie in Nederland
In Nederland kwam ze vanaf 1992 in verschillende asielzoekerscentra terecht. ‘Als eerste in Rijsbergen. Shahla kijkt terug op een leuke tijd. ‘We mochten fietsen. ik was helemaal happy, vond alles leuk. Ik was negentien!’ En ze wist gelijk dat ze de Nederlandse taal wilde leren. ‘We kregen les van Rob, een oude man met baard. ‘Glas’ was het eerste woord dat ik leerde. Glas!’ Haar ex vond het maar niks. Menigmaal heeft hij haar Nederlandse taalboeken verscheurd.
Bruidsmode
Ze had toen absoluut niet het vermoeden dat ze dertig jaar later de eigenaresse zou zijn van een toonaangevende bruidszaak in het centrum van Den Haag. ‘Als kind had ik dat ook nooit verwacht. Ik had wel altijd een klik met bruiden.’ Ze vertelt hoe ze haar ogen uitkeek bij het werk van een visagiste toen een nichtje trouwde.’ Maar in Nederland dacht ze in de eerste jaren niet aan bruidsmode. Ze wilde studeren, een baan vinden en dan scheiden.
Een Iraanse vriendin die ze bij de Nederlandse les had leren kennen, ging naar de Modevakschool in Den Haag. Ze was enthousiast en vroeg Shahla mee te gaan. Die aarzelde. Ze had immers al een soortgelijke opleiding in Teheran gedaan. Ze zag al gauw de voordelen van een Nederlands diploma. De eerste twee jaar van de opleiding had Shahla nog geen verblijfsvergunning en studiefinanciering was niet mogelijk. Ze overtuigde de directie van de Modevakschool. ‘Ik wil deze opleiding doen, maar ik heb geen geld. De school heeft alles geregeld.’ Later kwam ze erachter dat ‘de kerk’ twee studiejaren heeft betaald. Ze heeft geen idee welke kerk. Maar Shahla is deze geldschieter ongekend dankbaar.
De school werkte enorm mee om Shahla te laten studeren. Haar man wilde ook in Nederland niet oppassen en dus zat hun dochter heel vaak samen met haar moeder in de klas. Omdat ze rekening moest houden met de schooltijden van haar dochter was het erg ingewikkeld om een stageplek te vinden. ‘Iedereen had het toen over Hardies Damesmode, een high-end-store, daar wilden alle studenten stagelopen. Ik kon niet want ik moest voor mijn kind zorgen.’ Ze is trots dat tegenover Unique Bridal Hardies zit. ‘De winkel waar ik van droomde als stageplek.’
Haar taalachterstand maakte de studie erg moeilijk. Tot ’s avonds laat zat Shahla met woordenboeken alles op Nederlands modegebied uit te zoeken. ‘Wat is wol?’ Buren in Den Haag hielpen haar met taalles. Haar echtgenoot had niks door als ze ‘ging praten met de buurvrouw.’
Shahla met Nederlandse buren die haar hielpen
Ze gaf niet op en Shahla haalde haar diploma aan de Modevakschool. Nu kon ze aan een Nederlandse carrière gaan werken. Die begon bij een kledingatelier in Naaldwijk. ‘Bij strenge mensen met veel regels. Technisch daar veel geleerd.’ Op de fiets vanuit Den Haag ging ze erheen. ‘Mijn man had een auto maar bracht me nooit.’ In Nederland werd ze door haar werk steeds zelfstandiger en de scheiding zette ze door. In 2007 ontmoette ze Roy. Liefde op het eerste gezicht, bevestigen beiden.
Opgeleid als coupeuse en ontwerpster leerde ze het vak als verkoopster van bruidsjurken in de praktijk. In een filiaal van het Bruidspaleis in Den Haag waar ze een kleine tien jaar werkte. ‘Daar zag ik hoe vrouwen gelukkig werden van het kopen van een trouwjurk.’ Naast haar werk voor het Bruidspaleis begon ze voor zichzelf. Haar atelier was thuis. Voor bruidsmodezaken vermaakte Shahla jurken en legde zich toe op het ontwerpen van eigen bruidsjurken. In 2013 liepen de zaken zo goed dat ze in het pand in de Javastraat kon trekken. Unique Bridal was een feit en inmiddels werken er vier coupeuses en vier verkoopsters. En gaan er jaarlijks honderden jurken over de toonbank.
‘Ik ben niet met status bezig. Het is gewoon hard werken en dan zie ik wel’
Haar Iraanse roots zijn niet specifiek terug te zien in de ingekochte jurken van topmodewerken. Maar wel in haar eigen ontwerpen voor trouwjurken en de bijbehorende accessoires. Je ziet daarin bijvoorbeeld patronen met bloemen in een Perzische traditie. De wens van de klant staat voorop. ‘De bedoeling is vrouwen gelukkig maken. Iedere vrouw is uniek.’
Met Roy, een ondernemer in de ict, kreeg ze een tweede kind. Sinds Roy in haar leven is, is het contact met de familie in Iran weer beter geworden. ‘Als je je leven op de rit hebt, dan ben je niet meer boos.’ Toch bleek die rit al gauw een uiterst kwetsbare. Toen haar tweede dochter in 2011 nog geen jaar oud was, kreeg Shahla borstkanker. Ze overwon de ziekte. ‘Ik werkte bij de behandeling gewoon door.’
Wat maakt haar nu als nieuwkomer een goede onderneemster? Ze weet het oprecht niet. ‘Ik zie mezelf niet als wow.’ Over haar ambities is ze net zo bescheiden. ‘Ik ben niet met status bezig. Het is gewoon hard werken en dan zie ik wel.’ Roy roemt haar ‘vechtdrang, ze gaat gewoon verder.’ Het creatieve element, meer haar eigen bruidsjurken ontwerpen, wil ze de komende jaren meer ruimte geven. Ze heeft veel steun gevoeld in Nederland. ‘Ik heb hier veel bereikt.’ Toch voelt het soms dat ze in twee werelden zit. ‘Iran en Nederland, Ik houd van mijn landen. Maar voor mij is Nederland echt mijn huis.’ Het ontroert haar zichtbaar.
‘Nooit’ zou ze nog in Iran willen wonen, ook niet met Roy. Op vakantie is ze wel een paar keer terug geweest naar Iran. ‘Mijn drie jongere broers en mijn moeder wonen er, ik houd van ze.’ Haar vader overleed twee jaar geleden. De laatste keer in Iran, zei ze tegen haar vader: ‘Als jij dood bent, kom ik misschien nooit meer in Iran. Ik heb liever dat ze naar Nederland komen.’
Toen Trump geboren werd – hij is 78 – mochten zwarte Amerikanen vanwege hun huidskleur niet voorin de bus zitten en moesten ze genoegen nemen met een plaats achterin. Wit bij wit en zwart bij zwart. Raciale segregatie was in ‘het land van de vrijen’ wettelijk toegestaan en werd minutieus nageleefd. Zwarte mensen moesten hun inferieure plaats kennen in een maatschappij die gedomineerd werd door witheid.
Nou, dat is toch al lang niet meer het geval, zou je kunnen denken (als je even de kolonisatie van Palestina door de genocidale apartheidsstaat Israël, mede mogelijk gemaakt door Amerika en andere bondgenoten, vergeet).
Jazeker, maar het kan handig zijn om de historie in te duiken om te beseffen waar de fascistische regressie – die nu in het ‘Wilde Westen’ plaatsvindt – vandaan komt. Niet om enige sympathie op te wekken voor een oude witte man die Amerika ‘weer’ groot wil maken, maar om ons alvast voor te bereiden op wat er wellicht nog komen gaat.
En dat begint met empathie voor de dader. Als ik naar Trump kijk, zie ik, zoals ik al zei, een oude witte man. Een typische ‘boomer’ (sorry dat ik in mijn oefening in empathie deze term gebruik) die net na de Tweede Wereldoorlog is geboren en zijn land meerdere malen heeft zien veranderen.
Trump was een tiener toen zwarte Amerikanen in de jaren vijftig principieel liepen in plaats van een kaartje te kopen bij racistische busdiensten. Bijna een decennium later zag Trump dat de Civil Rights Act (het discriminatieverbod) in Amerika werd ingevoerd.
Het is moeilijk je aan te passen aan dingen die je niet gewend bent
Hoewel de emancipatie van zwarte Amerikanen voor hen misschien een rechtmatige verandering was van wat nooit had mogen bestaan, voelde het voor veel witte, conservatieve Amerikanen als een bedreiging van de natuurlijke orde met blanken aan de top. Het is moeilijk je aan te passen aan dingen die je niet gewend bent.
Hoorde ik iemand nog over diversiteit en inclusie? Alles wat na Black Lives Matter werd beloofd, wordt nu door de shredder gehaald van witte superioriteit, die vaak ook patriarchaal is. Witte nationalisten over de gehele wereld, zoals Geertje, kijken met veel interesse mee. Ze willen hetzelfde winner-takes-all-principe voor hun eigen land.
Wat zou voor anti-racismebestrijders anno 2025 de modus operandi moeten zijn? Want de grote teleurstelling die we voelen over de witte backlash, die niet meer weggaat, brengt ons niet verder. Belangrijk is om te beseffen dat de herinvoering van witte superioriteit met een kleurtje komt. Denk aan types zoals Dilan Yesilgöz, die alles wat blanke nationalisten roepen napapegaait en dan af en toe haar eigen achtergrond gebruikt om dankbaarheid te etaleren.
Is dat dan de weg voor Nederlanders van kleur? Dankbaarheid veinzen om over witte muren te klimmen? Dankbaarheid voor tolerantie? Of ben je liever een ‘ondankbare allochtoon’ die zegt waar het op staat en geen genoegen neemt met snoepjes? Of is er nog een ‘derde weg’ van dialoog en samenwerking mogelijk in extreemrechtse tijden? Vreedzame co-existentie totdat de bom valt?
Ik heb eerlijk gezegd geen hapklare antwoorden. Het kost mij te veel energie om te zeggen dat we in een prachtig land leven, terwijl er steeds meer daklozen op straat slapen. We leven in een egoïstisch land waar een woning een luxeproduct is geworden, met onbetaalbare woekerhuren en een zichzelf verrijkende klasse van vastgoedbeleggers. Ze zuigen de toekomst van de volgende generaties leeg, terwijl er voor miljarden aan spaargeld wordt opgepot. Dit was, neem ik aan, nooit de bedoeling toen we de verzorgingsstaat aan de liberale aasgieren hadden overgeleverd.
Of toch wel? Leg dat maar eens uit aan de twintigers en dertigers die opgroeien in een land zonder vrijheid (woning), gelijkheid (werkgarantie) en broederschap (waarden).
Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, is gekozen tot beste lokale bestuurder van 2024. Ze wordt geprezen om haar communicatie, daadkracht en standvastigheid, ook onder druk, meldt Binnenlands Bestuur.
De verkiezing vond voor de zestiende keer plaats en ongeveer 20.000 mensen (lokale bestuurders, politici, griffiers en secretarissen van gemeenten, provincies en waterschappen) hebben hun stem uitgebracht. Uit de dertien genomineerden voor beste lokale bestuurder, kwam Halsema als winnaar uit de bus.
Halsema wordt door de organisatie (Binnenlands Bestuur in samenwerking met het onderzoeksbureau Necker) ook geprezen vanwege haar ‘reflecterend vermogen’ op bijvoorbeeld het eigen optreden. Vermoedelijk wordt daarbij verwezen naar Halsema’s mea culpa na de Maccabi-rellen in Amsterdam. Toen zei ze bij Nieuwsuur dat ze het woord ‘pogrom’ niet opnieuw zou gebruiken.
Bij het dankwoord refereerde de burgemeester zelf ook ietwat laconiek naar die toch wel akelige periode in 2024. ‘Zal wel iets te maken hebben gehad met het rumoer in Amsterdam het afgelopen jaar’, aldus Halsema die het vorig jaar daarom ook aan de stok kreeg met de xenofobe politicus Wilders van de PVV. Palestina-demonstranten moesten volgens hem uitgezet worden en Halsema mocht ‘mee’. Hij heeft overigens niet gereageerd op de verkiezing van Halsema tot Beste Lokale Bestuurder 2024.
Halsema is 58 jaar en al zeven jaar burgemeester van Amsterdam. Vorig jaar werd ze herkozen voor een tweede termijn. Eerder was ze dertien jaar lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks, waarvan de laatste negen jaar als fractievoorzitter.
Door de recente ontwikkelingen rond de zogenoemde Brandmauer is de politieke situatie in Duitsland nog onzekerder geworden. De Bondsdagverkiezingen van 23 februari zullen niet alleen bepalen wie er regeert, maar ook welke richting het land de komende jaren inslaat.
Op zondag 23 februari gaan de Duitsers naar de stembus voor de Bondsdagverkiezingen. Het politieke landschap is sterk veranderd, met de Alternative für Deutschland (AfD) als een van de dominante krachten in de peilingen. Maar hoe groot is de kans dat de partij een rol krijgt in de volgende regering? En welke thema’s beheersen de verkiezingscampagne? We spraken hierover met de Turks-Duitse journalist Erkan Pehlivan en journalist en historicus Kemal Rijken.
Een van de belangrijkste thema’s in deze verkiezingen is de economie. Pehlivan wijst op de problemen in de Duitse auto-industrie, traditioneel de motor van de economie. ‘Volkswagen heeft te maken gehad met het dieselschandaal en heeft miljardenboetes moeten betalen. De arrogantie van Duitse autobedrijven heeft ervoor gezorgd dat China hen heeft ingehaald op het gebied van elektrische auto’s. De Chinese auto’s zijn niet alleen goedkoper, maar ook technologisch geavanceerder.’ Volgens Pehlivan heeft dit grote gevolgen: ‘Als de auto-industrie krimpt, raakt dat de hele economie, omdat bedrijven als Bosch en andere toeleveranciers daar sterk mee verweven zijn.’
Een ander heet hangijzer in de verkiezingscampagne is migratie. De AfD heeft het thema hoog op de agenda gezet en spreekt over ‘remigratie’, een term die volgens Pehlivan een eufemisme is voor deportatie. ‘Het komt uit de koker van de AfD, maar mainstream partijen zoals de christendemocratische CDU/CSU nemen dit nu ook over. De sociaaldemocratische SPD is hier iets gematigder in, maar ook daar speelt de discussie over het terugsturen van criminele migranten.’
Erkan Pehlivan. Beeld: Barbaros Kaya
Recentelijk kwam CDU onder vuur te liggen vanwege een samenwerking met de AfD bij een motie over migratie. De CDU/CSU-fractie diende een voorstel in voor een strenger asielbeleid, dat mede dankzij steun van de AfD werd aangenomen. Dit leidde tot felle kritiek, omdat veel partijen en kiezers de ‘Brandmauer’ – het informele cordon sanitaire tegen samenwerking met de AfD – als doorbroken beschouwen. In heel Duitsland vonden in het weekend van 1 en 2 februari massale protesten plaats tegen rechts-extremisme, met tienduizenden demonstranten in steden als Berlijn, Hamburg en Essen.
Dagboek 1933
De Belgische filosoof Dirk Verhofstadt waarschuwde in een interview met De Morgen voor de gevolgen van deze ontwikkeling:
‘Ik vrees dat het wel degelijk vijf voor twaalf is, niet alleen in Duitsland, maar ook in tal van andere landen waar autocratische leiders aan de macht zijn. In mijn Dagboek 1933 heb ik aangetoond hoe Hitler er op nauwelijks 53 dagen in slaagde om de Weimar-democratie te vernietigen en in Duitsland een dictatoriaal regime installeerde’, vertelt Verhofstadt aan de krant.
Hitler greep op 30 januari 1933 de macht, schakelde snel politieke tegenstanders uit, zuiverde het bestuur, en gaf politie en de SA extra bevoegdheden. Na de Rijksdagbrand voerde hij een noodwet in en negeerde internationale verdragen. Met steun van grootindustrie en banken liet hij op 23 maart 1933 de machtigingswet aannemen, waarmee hij de democratie beëindigde.
Verhofstadt ziet nu vergelijkbare ontwikkelingen in de Verenigde Staten gebeuren, waar Donald Trump en Elon Musk veel macht na zich toetrekken. De filosoof benadrukt dat het doorbreken van het cordon sanitaire extreemrechtse partijen verder kan normaliseren en de democratie kan verzwakken. ‘Democratische partijen moeten de deur voor extreemrechts op slot houden, want door ermee samen te werken, maak je hun gedachtegoed salonfähig zoals in Nederland en Duitsland gebeurt.’
Islamofobie en Israël
Hoewel islamofobie en racisme in Duitsland een reëel probleem zijn, spelen ze volgens Rijken geen expliciete rol in de campagne. ‘Op dit moment komt ‘migratie’ als belangrijkste onderwerp uit de bus, maar de partijen koppelen dat niet aan de islam. Alleen de AfD is sceptisch over de islam, maar de partij gebruikt de islam in de campagne vooralsnog niet tot nauwelijks.’ Dat neemt niet weg dat moslims en andere minderheden zich onveilig voelen, benadrukt Pehlivan: ‘De meeste migranten in Duitsland zijn in feite net als andere Duitsers. Ze willen werk, zekerheid en een goede toekomst voor hun kinderen. Maar als er continu over migranten en criminaliteit wordt gepraat, vergiftigt dat het debat.’
Toch stemmen Duitse moslims niet massaal links, benadrukt Rijken. ‘Duitse moslims stemmen ook rechts. Ik durf zelfs te beweren dat er Duitse moslims zijn die op de AfD stemmen. Er zijn moslims die al vier of vijf generaties in Duitsland wonen en vinden dat nieuwe migranten hen op de arbeidsmarkt en de woningmarkt verdringen. Zij willen ook minder migratie en zullen mogelijk naar de AfD gaan. Verder kent Duitsland een migrantenpartijtje, DAVA, maar dat haalt de kiesdrempel niet.’ Duitsland kent een vrij hoge kiesdrempel: je moet meer dan vijf procent van de stemmen halen om in de Bondsdag te worden verkozen.
´De AfD gebruikt de islam in de campagne vooralsnog niet tot nauwelijks´
De Duitse houding ten opzichte van Israël is ook langzaam aan het veranderden. Waar Duitsland traditioneel sterk pro-Israël was, is er nu meer ruimte voor kritiek, met name op universiteiten. Maar Pehlivan merkt op dat pro-Palestijnse activisten in de Duitse media vaak nog steeds worden gemarginaliseerd en gecriminaliseerd. ‘Demonstraties voor Palestina worden beëindigd door de politie, terwijl biculturele Duitsers geen schuld dragen aan de Holocaust. Het zou mogelijk moeten zijn om pro-Palestijnse demonstraties te organiseren zonder als islamist of Hamas-aanhanger weggezet te worden.’
Behalve als er iets geks gebeurt
Wat kunnen we na de verkiezingen verwachten? Pehlivan voorziet een terugkeer van een coalitie tussen CDU en SPD, waarbij de CDU de grootste partij wordt. ‘AfD zal niet in de regering komen behalve als er iets geks gebeurt — zoals meerdere islamistische aanslagen. Dan kan de partij alsnog de grootste worden. Dat is het worstcasescenario.’
Op dit moment leidt CDU/CSU de opiniepeilingen, met zo’n 30 procent van de stemmen. Daarna volgt AfD, die op 21 procent staat. Voor het eerst in haar geschiedenis dreigt de sociaaldemocratische SDP de derde partij van het land te worden, met slechts 16 procent van de stemmen. Verder staan de Grünen op 13 procent, de pro-Russische linkse partij Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) op 5 procent, evenals die Linke. Ten slotte staat de liberale FDP nu op vier procent, wat betekent dat de partij mogelijk uit de Duitse Bondsdag zal verdwijnen vanwege het niet behalen van de kiesdrempel.
Vandaag is het twee jaar geleden dat een zware aardbeving het zuiden van Turkije en Noord-Syrië trof. Meer dan 56.000 mensen kwamen om, en bijna twee miljoen raakten dakloos. In Turkije woont nog steeds een kwart van de kinderen (150.000) in tijdelijke containers, meldt magazine MO.
Ruim een half miljoen mensen zijn nog niet naar huis teruggekeerd en wonen in containerkampen. Van de 680.000 verwoeste woningen is na twee jaar nog geen kwart herbouwd. De wederopbouw verloopt moeizaam, meldt MO.
‘Twee jaar lijkt misschien lang geleden, maar kinderen en hun families die door de aardbevingen zijn getroffen, zijn nog steeds bezig hun leven weer op te bouwen’, zegt Sasha Ekanayake, landendirecteur Turkije voor Save the Children, tegen MO. ‘Toen de aardbevingen toesloegen, verwoestten ze niet alleen hun huizen, maar ook alles wat deze kinderen ooit kenden: scholen, het gemeenschapsleven en elk gevoel van stabiliteit.’
De aardbeving is in Turkije niet vergeten. Vandaag wordt in het hele land stilgestaan bij de slachtoffers, maar er zijn ook protesten tegen de overheid, vooral in de zwaarst getroffen regio’s rond Hatay en Maras. In Antakya riepen mensen na een minuut stilte om 04.17 uur – het tijdstip van de aardbeving –: ‘We zullen niet vergeten en niet vergeven’, meldt de Turks-Armeense krant Agos.
Ze houden de regering verantwoordelijk voor het grote aantal slachtoffers, omdat het toezicht op inadequate woningen soms volledig ontbrak, waardoor vele gebouwen als een kaarthuis ineenstortten, met alle gevolgen van dien. Ook kwam de hulpverlening niet goed op gang tijdens de cruciale eerste dagen na de aardbeving. Veel slachtoffers wachtten op hulp die er nooit zou komen.
‘Spreek vrijmoedig over G’d. Maar misbruik Zijn naam niet.’ Bus- en treinreizigers kregen lang geleden deze boodschap op de reclameborden op stations mee. Iedereen mag met een gerust hart onbeschroomd en ongegeneerd over het Allerhoogste gezag spreken, maar we moeten wel oppassen niet te lichtzinnig met Hem om te gaan – en Zijn naam zeker niet voor eigen gewin erbij halen.
De nieuwe president van de VS, Donald Trump, liet ons in zijn toespraak tijdens de beëdiging vorige maand weten dat hij deze vrijmoedigheid om over het G’ddelijk Gezag te spreken dubbel en dwars hanteert: ‘Veel mensen hebben mij verteld dat G’d mijn leven gespaard heeft zodat ik ons land kan redden. Daardoor ben ik diegene die Amerika weer groot kan maken.’ Letterlijk de reddende engel, door de Eeuwige gezonden. ‘Ik voelde de hand van een liefhebbende G’d’, verklaarde hij.
De beëdiging van deze 47ste president van de VS bracht mij in gedachten terug naar een bezoek, enige jaren geleden, aan de Nationale Beelden Hal in het Capitool in Washington DC, het regeringscentrum van de Verenigde Staten.
Presidenten George Washington, Dwight Eisenhower, Ronald Reagan en veel anderen waarvan wordt verteld dat zijn Amerika groot hebben gemaakt, zijn daar in marmer vereeuwigd. Tussen al die beelden van staande mannen is er één van een zittende vrouw. Nadrukkelijk staat over haar vermeld dat zij, anders dan de overigen, geen gekozen vertegenwoordiger is van de Verenigde Staten. Zij is geen hoogwaardigheidsbekleder, maar een naaister in een confectiefabriek. Haar naam is Rosa Parks. Rosa weigerde zeventig jaar geleden in de bus haar plaats af te staan aan een witte man. Uit principe. Onder de toen geldende segregatiewetgeving van de staat Alabama waren Afro-Amerikanen verplicht dit wel te doen. Ook de haar opgelegde boete van tien dollar weigerde ze te betalen. Haar protest leidde uiteindelijk tot het afschaffen van deze afschuwelijke segregatie met alles wat daar bij hoorde. Onmiddellijk vond zij steun bij Dr. Martin Luther King, die actief was in de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Met deze daad van verzet verkreeg deze dame de eer om in het Capitool voor altijd vereeuwigd te worden tussen al die andere ‘groten’ van Amerika.
‘Ik moest bij het horen van de woorden van bisschop Mariann Budde meteen denken aan die dappere bescheiden Rosa Parks’
Waarom bracht de beëdiging van president Trump mij in gedachten terug naar die dappere Rosa Parks in het ooit door rassenhaat vergiftigde Alabama? De ceremonie rond de installatie van president Trump eindigde vorige maand in de Nationale Kathedraal van de hoofdstad van de Verenigde Staten. Daar zat de nieuwe president te midden van familie en veel hoogwaardigheidsbekleders te luisteren naar de preek van bisschop Mariann Edgar Budde. Zij richtte zich rechtstreeks tot de president. ‘U zei eerder vandaag in uw beëdigingsspeech dat u de hand van een liefhebbende G’d voelde. U hield het Amerikaanse volk voor dat u door G’d bent gered bij de recente moordaanslag op u om zo ons land weer groots te maken.’ De president beaamde dit.
Maar toen liet de bisschop andere woorden van de kansel horen, met een verwijzing naar plannen van de nieuwe president zoals het intrekken van het diversiteitsbeleid van de vorige regering en nog heel veel meer zaken. Zoals ook hoe om te gaan met migranten of met leden van de lhbtq-gemeenschappen. ‘U spreekt over G’d? In de naam van Hem vraag ik u of u zich kunt ontfermen over de mensen in ons land die bang zijn. Ook in Republikeinse gezinnen leven kinderen met een eigen genderdiversiteit. In naam van Hem vraag ik u om zich te ontfermen over migranten. Zij zijn het die onze gewassen oogsten, kantoren schoonmaken of nachtdiensten in ziekenhuizen werken. Zij zijn misschien geen Amerikaanse staatsburgers, of hebben misschien niet de juiste papieren, maar de overgrote meerderheid is niet crimineel.’
Oog in oog stond deze eerste vrouwelijke bisschop van Washington met een van de machtigste presidenten op aarde. En dat tijdens zijn finest hour. Althans, dat had het moeten zijn. Na deze vlijmscherpe terechtwijzing door de bisschop was daar niet zo veel van over. Eén boodschap kon Trump in ieder geval in zijn zak steken. ‘Spreek vrijmoedig over G’d. Maar misbruik Zijn naam niet.’
Ik moest bij het horen van de woorden van bisschop Mariann Budde meteen denken aan die dappere bescheiden Rosa Parks die zichzelf een standbeeld verwierf in het Capitool. Wat de toekomst de komende vier jaren in Amerika gaat brengen, we weten het niet. Wat mij betreft mag er al wel een plekje worden ingeruimd voor een volgend sculptuur naast die van Rosa Parks. Een plekje voor het standbeeld van deze Mariann Edgar Budde. De bisschop die haar president recht in zijn gezicht vertelt hoe hij zich moet gedragen tegenover het Allerhoogste gezag. En tegenover al zijn medeburgers, die hem allemaal even dierbaar zouden moeten zijn.
De interim-president Ahmed al-Sharaa van het nieuwe Syrië werd gisteren door de Turkse president Erdogan ontvangen in het presidentieel paleis in Ankara. Het gesprek ging vooral over het verdiepen van de militaire samenwerking, die al sinds het begin van de opstand tegen Assad bestaat, meldt Al Jazeera.
Het bezoek van de nieuwe leider van Syrië aan Ankara is de tweede buitenlandse trip deze week. Eerder was al-Sharaa al in Saoedi-Arabië, waar hij kroonprins Mohammed bin-Salman heeft gesproken.
Met de Turkse president ging het vooral over veiligheid. Erdogan wil met Syrië graag een front vormen tegen Koerdische rebellen, die door Amerika worden gesteund in de strijd tegen IS. Daarbij zou ook een uitbreiding van Turkse legerposten op Syrisch grondgebied zijn besproken.
‘We zijn klaar om al het noodzakelijke te doen om Syrië te steunen in de strijd tegen alle vormen van terrorisme, of dat nou IS of de PKK is’, aldus Erdogan tijdens de persconferentie.
Turkije beschouwt de door de Koerden gedomineerde Syrische Democratische Eenheden (SDF) en de Koerdische milities van de YPG als verlengstukken van de verboden terreurbeweging PKK. Maar de VS en de EU zien de Syrisch-Koerdische milities niet als terreurorganisaties. Integendeel, ze zijn al meer dan tien jaar bondgenoten.
De Syrische leider ging niet in op de avances van Erdogan, maar herhaalde wel zijn oproep dat de Koerden uiteindelijk onderdeel moeten worden van één Syrisch leger. De onderhandelingen daarover zijn opgeschort vanwege een bomaanslag in Manbij, waarbij ten minste twintig doden vielen. Niemand heeft de aanslag nog opgeëist.
De Koerdische leider Mazloum Abdi liet dit weekend weten dat hij er geen moeite mee heeft als Syrië één wordt en vanuit Damascus wordt bestuurd, aldus NRC. ‘Onze visie voor Syrië is een gedecentraliseerd, seculier en civiel land dat berust op democratie die de rechten van al zijn delen bewaart’, zei hij.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
