Femicide is een enorm probleem in Turkije. Maar elk slachtoffer is een vrouw van vlees en bloed, met haar eigen verhaal. Precies om die reden stapte de Engelse documentairemaakster Chloe Fairweather in 2015 op het vliegtuig naar Istanbul. Ze besloot dat haar productie een bijdrage moest leveren aan de strijd van organisaties als We Will Stop Femicide. Ze maakte een waarachtige documentaire die de menselijke verhalen achter de onmenselijke cijfers laat zien.

Hoofdpersonage in haar documentaire Dying to Divorce (2020) is mensenrechtenadvocate Ipek Bozkurt, die overlevers van pogingen tot femicide en hun families juridisch bijstaat. Ik spreek Ipek en Chloe op 22 april tijdens het Movies That Matters-festival.

‘Ik zie de film graag als een middel om het gesprek te openen’, vertelt Chloe tijdens de Q&A. ‘Ik heb geprobeerd de verhalen van de vrouwen zo goed mogelijk recht te doen, ik wilde dat zij hun verhalen deelden, zonder de nadruk te leggen op het sensationele.’

Dat is Chloe goed gelukt. De scènes spelen zich af binnen de woonkamers van de slachtoffers en hun families. De kijker wordt meegenomen in het dagelijks leven van de vrouwen, waardoor je je als kijker sneller beseft: dit kan iedereen overkomen.

De film begint heftig. We zien een jonge vrouw die ons meeneemt naar de plek waar haar ex-man haar een aantal jaar geleden heeft aangevallen. ‘Opeens hoorde ik dat iemand achter me stond, ik keek om en zag dat hij het was. Hij begon op me te schieten en riep: ik ga je vermoorden.’ Een grote plas bloed zou er hebben gelegen, op het nippertje is ze aan de dood ontsnapt.

Even later volgen we Ipek, een dertiger die woont en werkt in de hippe Istanbulse wijk Cihangir. Ze ziet er fris en verzorgd uit. Met haar roodgelakte nagels bladert ze door een dik pak documenten. Binnenkort komt de zaak van haar cliënte Kubra voor de rechter, die werkte als presentatrice voor Bloomberg TV, voordat ze terugkeerde naar Turkije voor de liefde. Maar haar sprookjeshuwelijk eindigde in een nachtmerrie wanneer haar voormalige echtgenoot een aanslag op haar pleegt, vlak de geboorte van haar eerste kindje.

Nooit eerder zag ik de verhalen achter de nieuwsberichten zo zorgvuldig in beeld gebracht

Kubra overleeft de aanslag, maar raakt haar spraakvermogen kwijt. Ze belandt in een rolstoel en is plots afhankelijk van 24 uurszorg. Haar ex-man gebruikt de fysieke beperkingen van Kubra om aan te kaarten dat zij niet in staat is voor hun dochtertje te zorgen. Op het moment van de documentaire heeft Kubra haar dochter al ruim twee jaar niet gezien.

‘Ik zie femicide als een politiek probleem’, vertelt Ipek mij. Femicide wordt volgens haar mogelijk gemaakt door de rechtsstaat – het gebrek eraan – en een samenleving die geweld tegen vrouwen onvoldoende problematiseert.

Hoewel ze gevaar loopt, blijft Ipek doorgaan met haar strijd. ‘Natuurlijk ben ik weleens bang’, zegt ze. ‘Mijn ouders en andere familieleden zijn ook bang. Maar ik ben een advocate, onderdeel van het systeem. Dankzij deze positie voel ik mij sterk, ik kan het systeem alleen bevechten als ik er onderdeel van ben. De community die achter mij staat is groot. Ik weet dat zij er voor mij zullen zijn, mocht ik opgepakt worden door de politie. Dat geeft mij hoop.’

Inmiddels nadert de rechtszaak van Kubra. Zij is vastbesloten om haar zegje te doen in de rechtbank. Met behulp van jarenlange spraaktherapie lukt het haar om te spreken tijdens de zitting. Met succes: Kubra krijgt de gedeelde voogdij over haar dochter terug. Ipek knikt tevreden. Op naar de volgende zaak.

Regisseur Chloe bewondert de kracht van Ipek en de andere vrouwen die zij filmde. ‘Het minste wat ik kan doen, is deze vrouwen zo waarachtig mogelijk vastleggen, in de hoop dat hun verhaal verspreid wordt.’

De vrouwen hopen in het nieuwe jaar bijeenkomsten te organiseren waar de film vertoond wordt met een inleidend gesprek. In Turkije, maar ook in andere landen. Want femicide is niet alleen in Turkije een probleem, vinden Chloe en Ipek.

Dying to Divorce is een must see. Nooit eerder zag ik de verhalen achter de nieuwsberichten zo zorgvuldig in beeld gebracht. Wie raakt er niet onder de indruk van Kubra en al die andere vrouwen die hun verhaal doen? En juist dát is nodig om femicide en vrouwenmishandeling tegen te gaan.