ING die een salarisverhoging van haar algemene directeur terugdraait na een storm van maatschappelijke kritiek. Een PVV-verkiezingsspotje dat de islam als synoniem voor het absolute kwaad presenteert en daardoor een terechte lawine aan maatschappelijke verontwaardiging opwekt. Duizenden mensen die in Amsterdam tegen ‘racisme in de gemeenteraad’ demonstreren.

Deze losstaande gebeurtenissen kunnen allemaal op een deugdometer. Een handig meetinstrument voor maatschappelijke ontsteltenis. Want een samenleving zonder verontwaardiging is geen beschaafde samenleving. Maar niet iedere verontwaardiging is beschaafd. Wanneer politici, stukjesschrijvers, twitteraars en andere professionele en amateur schreeuwers weer ergens ontsteld over zijn, haal dan jouw deugdometer naar voren. Als je zorgvuldig meet zul je meestal deze drie soorten verontwaardiging treffen, bedreven door drie soorten moralisten.

Vluchtige verontwaardiging
De vluchtige verontwaardiging is een vrijblijvende hype en wordt door de morele hipster bedreven. De morele hipster is verslaafd een ontsteltenis. De morele hipster is er altijd als eerste bij om racistische fenomenen of andere maatschappelijke kwalen te signaleren. Het duurt niet lang voordat de morele hipster ‘de ander’ van deze kwalen beticht. Daarnaast is de morele hipster ervan overtuigd het licht te hebben gezien en zich aan de goede kant van de geschiedenis te bevinden.

De morele hipster voelt zich doorgaans verheven boven racisten en andere geestelijk gestoorden. Het vluchtige aan dit type verontwaardiging is dat het geen verplichtingen met zich meebrengt. Een ontsteltenis zonder concrete voorstellen om bijvoorbeeld het racistische systeem te doorbreken. Het is een verontwaardiging gericht op het identificeren van de daders zonder het systeem dat die daders (racisten, xenofoben, seksisten) mogelijk maken, aan te pakken.

Strategische verontwaardiging

Strategische verontwaardiging is een naar fenomeen dat bedreven wordt door morele opportunisten. Terwijl de morele hipster van mening is zich aan de goede kant van de geschiedenis te bevinden, is de morele opportunist vooral bang zich aan de slechte kant ervan te bevinden en kiest daarom op het juiste moment ervoor zich bij een verontwaardiging aan te sluiten. De morele opportunist wil de boot niet missen. Met andere woorden, de morele opportunist observeert eerst of verontwaardiging sexy genoeg is en of het in het eigen voordeel werkt om ergens verontwaardigd over te zijn.

Net als de morele hipster verbindt de morele opportunist geen concrete acties aan zijn of haar ontsteltenis. Maar anders dan de morele hipster kiest de morele opportunist voor verontwaardiging alleen als het loont. Een morele hipster geniet ervan om de vinger te wijzen en het monster te ontmaskeren, terwijl de morele opportunist verontwaardiging gebruikt om ergens bij te horen, aan de goede kant van de geschiedenis. Als deze verontwaardiging uit de mode is, keert de morele opportunist weer naar de schaamteloze stilte.

Effectieve verontwaardiging
Als je verontwaardigd wil zijn, kies dan voor effectieve verontwaardiging. Anders dan de vluchtige en de strategische verontwaardiging, heeft de effectieve verontwaardiging wel concrete plannen om het geobserveerde onrecht te bestrijden. Het is een verontwaardiging die door effectieve klagers wordt bedreven. Anders dan de morele hipster en de morele opportunist, kiest de effectieve klager voor actie. Hij of zij organiseert een petitie, schrijft brieven naar bedrijven, spoort anderen aan in actie te komen en komt met concrete handelingen om het geobserveerde monster in de samenleving te bestrijden.

Effectieve verontwaardiging komt zelden voor, omdat het echte inspanning vereist. Daarom ben ik trots op het feit dat wij een systeem hebben dat deze week duizenden effectieve klagers de gelegenheid heeft gegeven zich voor de komende vier jaar, in meer dan driehonderden gemeenteraden, dag in dag uit, op een effectieve manier te beklagen in hun lokale gemeenschap. Ze verdienen een mars der dankbaarheid.