Hij stal de show op de groepsfoto van de G20-top, begin deze maand in Japan. Niet alleen omdat hij pontificaal in het midden stond, maar ook omdat zijn witte gewaad scherp afstak tegen het zwart en donkerblauw van alle andere aanwezigen, de in felrood gehulde Theresa May vlak achter hem en de in lichtblauw geklede Angela Merkel aan de uiterste rechterrand: de Saoedische kroonprins Bin Salman, moordenaar in het klein (Khashoggi) en in het groot (Jemen).

‘Autocraten op hun gemak in Osaka’, zo kopte NRC haar verslag. En zo was het. Vrolijk wuivend en grijnzend keken alle aanwezige regeringsleiders, democratische en autocratische keurig gemixt, in de camera. Twee deden dat niet: de onbeschaamde autocraat Bin Salman en de verkapte autocraat Donald Trump. De laatste gaf op de in NRC gepubliceerde foto net de eerste een hand. Ongetwijfeld dacht hij daarbij eerder aan een vette wapendeal dan aan een vermoorde journalist. ‘Hij is een vriend van me’, aldus Trump. Dat geloof ik graag.

Met zo’n leider van het ‘Vrije Westen’ heeft de vrijheid geen vijanden meer nodig. Sowieso lijkt Trump zich meer op zijn gemak te voelen bij sterke mannen als Poetin en Kim dan bij May en Merkel. Zulke sterke mannen houden immers thuis de pers eronder, en dat maakt Trump zonder twijfel jaloers. Hem lukt dat immers alsmaar niet, en dat moet voor de man die gewend is altijd zijn zin te krijgen, zeer frustrerend zijn. Wat hem intussen wel lukt, is de Britse ambassadeur naar huis bullebakken, en aanstaand premier Boris Johnson gedroeg zich, door daar niet tegenin te durven gaan, reeds als de toekomstige vazal van Amerika, een rol die Groot-Brittannië ongetwijfeld zal spelen na de Brexit.

Maar niet alleen Trump had een gezellig onderonsje met de bloeddorstige Saoedische kroonprins. Dat gold ook voor de Nederlandse koningin Maxima. Royalty onder elkaar? Zoveel vorstelijke collega’s van de Oranjes lopen er ten slotte ook niet meer op deze aarde rond, afgezien van het handvol in de noordwesthoek van Europa. Daarbuiten kom je, als we de keizer van Japan buiten beschouwing laten, al snel bij dubieuze types terecht. De heersers van Thailand en Brunei bijvoorbeeld. Of die Arabische oliesjeiks. Met sommigen daarvan gaan de Oranjes tamelijk intiem om.

Maxima was er op zich ditmaal niet namens het koningshuis of Nederland, maar namens de VN, als speciaal gezant voor inclusieve financiering van projecten. Dat was ook de verdedigingslijn die Stef Blok koos, toen over deze ontmoeting met Bin Salman in de Tweede Kamer een storm van verontwaardiging opstak. Praten met iemand die daarbij kan helpen en praten met iemand die een journalist heeft laten vermoorden, zijn twee verschillende dingen, ook al betreft het helaas dezelfde persoon. Dat de VN net twee dagen voor de ontmoeting een rapport liet verschijnen, waarin onomwonden werd geconstateerd dat de kroonprins achter deze moord zat, was niet relevant.

Hoe naïef kun je zijn?

De moord op Khashoggi was voor het kabinet geen reden om de ontmoeting af te blazen. Blok: ‘Nee, want dan hadden we alsnog politiek vermengd met het onderwerp van financiële inclusiviteit.’ Hoe naïef kun je zijn? Blok kan dat in elk geval zeer. Dat zagen we al eerder, bij zijn loslippigheid-in-niet-zo-klein-gezelschap over de multiculturele samenleving vorig jaar.

Nederlandse politici houden er wel vaker wat schaapachtige gedachten over de neveneffecten van publieke optredens op na. Ze gaan alleen ‘voor een specifieke zaak’ heet het dan, en ze willen zich dan niet door andere dingen laten afleiden die succes met hun dingetje eventueel in de weg zouden kunnen staan. Net het soort marskramers waar, op een veel grotere schaal, Trump zo dol op is. Voor het bredere plaatje zijn ze blind. Denk aan Sigrid Kaag en Henny Plesschaert die zich meteen in hoofddoeken hulden toen ze in Teheran op bezoek gingen, om maar geen aanstoot aan die ayatollahs te geven. Extra wrang omdat in Iran juist op dat moment vrouwen met gevaar voor vrijheid en lichaam – en niet met slechts het gevaar van een mislukt gesprek – de straat opgingen om het recht om níet een hoofddoek te hoeven dragen te bevechten.

Speciaal als het het koningshuis betreft, loopt Den Haag op eieren – niet om het koningshuis voor een blamage te behoeden, maar om het vooral niet zelf voor de kop te stoten. Toen Beatrix in het begin van de eeuw niet van zins was haar ‘particuliere’ jaarlijkse skivakantie in het Oostenrijkse Lech een keer af te blazen, alleen omdat de Europese Unie de nieuwe Oostenrijkse regering vanwege deelname van de rechtsradicale FPÖ van Jörg Haider in quarantaine had gezet, verkondigde CDA-fractieleider Jaap de Hoop Scheffer: als de koningin zegt dat iets privé is, dan is iets privé.

Wat een koningin in zulke omstandigheden privé meent te doen is echter nooit alleen maar privé. Het wordt, omdat het nu eenmaal ook het staatshoofd betreft van een van de landen die qualitate qua bij dit conflict tussen Brussel en Wenen betrokken is, onvermijdelijk politiek, of de betrokkene dat nu leuk vindt of niet. Zowel wegblijven als gaan was daarmee een politiek statement. En inderdaad wist Haider Beatrix’ skivakantie propagandistisch handig uit te buiten: zo geïsoleerd als die eurocraten in Brussel beweren, staat Oostenrijk helemaal niet.

Ook met Maxima’s bezoek aan Bin Salman wordt zo een boodschap afgegeven: ach, die kwestie-Khashoggi is zo onoverkomelijk nog niet – om van Jemen maar te zwijgen. En dat op een moment dat kritische journalisten en publicisten wereldwijd steeds vaker gevaar lopen door hen onwelgevallige regimes uit de weg te worden geruimd. Met een Amerikaanse president die elke ontmaskering van zijn leugens als nepnieuws afdoet, en daarin niet veel van Poetin of Xi verschilt, neemt dat risico alleen maar verder toe. Van hem moet een veilige vrije pers het niet hebben.