Noodgedwongen woont de Palestijnse mensenrechtenadvocaat Salah Hamouri nu in Frankrijk. Eind 2022 deporteerde Israël hem. In totaal zat hij tien jaar in een Israëlische gevangenis. Vandaag spreekt hij in Rotterdam over zijn bewogen leven. En over de Nakba, de etnische zuivering van 700.000 Palestijnen door Israël in 1948.

De bijeenkomst is georganiseerd door vredesorganisatie PAX en Debatpodium Arminius. Waar Hamouri komt, ontstaat al snel reuring. Pro-Israëlische organisaties komen in beweging om op te roepen hem geen podium te geven.

Zo roept het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) de organisatoren op om Hamouri te schrappen als spreker. Het Centraal Joods Overleg (CJO) doet diezelfde oproep en geeft aan PAX daarover geschreven te hebben. Bewijs voor Hamouri’s betrokkenheid bij terrorisme is echter nooit geleverd.

Salah Hamouri is geboren in 1985 en woonde tot enkele maanden geleden in Jeruzalem. Hij was twee toen de Eerste Intifada uitbrak, de Palestijnse opstand tegen bezetting en onderdrukking door Israël.

In 2005 arresteerde Israël hem, op verdenking van betrokkenheid bij een poging tot een aanslag op de rabbijn Ovadia Yosef. Uiteindelijk kwam hij voor een moeilijke keuze te staan: als hij zijn onschuld volhield, zou hij veertien jaar de cel in moeten. Bij een schikking echter zou zijn straf halveren. Hij koos voor het laatste, ook al betekende dit dat hij schuld moest erkennen. Hij is desondanks altijd blijven volhouden dat hij onschuldig is.

Nadat hij vrijkwam ging Hamouri rechten studeren. Tegenwoordig is hij actief voor Addameer, een mensenrechtenorganisatie die Palestijnse gevangenen bijstaat. Voor de Kanttekening vertelt hij zijn verhaal, met een realistische blik op de huidige situatie in Israël, waar extreemrechts regeert.

U bent naar Frankrijk gedeporteerd. Dat moet voelen als uw eigen Nakba-ervaring.

‘Exact, het is een doorgaande Nakba. Ik ben gedeporteerd naar Frankrijk op 18 december 2022. De nacht ervoor ben ik uit mijn kamer gehaald. Veiligheidsdiensten kwamen in de avond en namen me mee naar het vliegveld. Toen ik naar het vliegtuig werd gebracht, kreeg ik boeien via een ring om mijn handen en benen.’ Hamouri drukt zijn handen tegen zijn heupen om te illustreren hoe hij op diverse plekken om zijn armen strak werd geboeid. ‘Ik moest achterin het vliegtuig zitten, met drie politieagenten naast me. In Parijs mocht ik als laatste het vliegtuig uit.’

Dat was het einde van uw tijd in Jeruzalem. Hoe was het om daar op te groeien?

‘Ik ben geboren in Jeruzalem. Mijn vader was Palestijn, mijn moeder Frans. Daarom heb ik de Franse nationaliteit. Palestijnen die zijn geboren in Jeruzalem hebben geen nationaliteit, ze hebben alleen een verblijfsvergunning. Ik heb altijd in die stad gewoond. Mijn oom was iemand die gezocht werd door Israël. Van 1988 tot ongeveer 1993 hadden we dagelijks invallen en huiszoekingen van het leger bij ons thuis.’

Dat was tijdens de Eerste Intifada.

‘Klopt. In 1992 arresteerden ze mijn oom. Toen ik met mijn oma op bezoek ging bij hem zag ik ook de gevangenis van binnen. In 2000 begon de Tweede Intifada. Ik ben op mijn vijftiende door het Israëlische leger in mijn been geschoten. De kogel zit er nog in, als souvenir. Op mijn zestiende ben ik voor het eerst gearresteerd. Twee maanden lang ben ik streng ondervraagd en zat ik in isolatie op, wat ze noemen, het Russische complex in Jeruzalem, een streng bewaakte gevangenis. Ik had een kamer van twee vierkante meter. De muren waren grijs, het toilet was een gat in de grond en er was alleen een matras op de vloer.’

Wat wilden ze van u weten?

‘Ik was jong en ik was actief in een groep van scholieren die door Israël was verboden. Daarom ben ik gearresteerd. In 2004 ben ik opnieuw gearresteerd en in zogeheten ‘administratieve detentie’ gezet. Dat is gebaseerd op een militaire wet die nog voor 1948 door de Britten is ingevoerd. De Israëli’s hebben die wet overgenomen.’

‘Dit alles is mijn doorgaande Nakba. Het is glashelder dat Israël van alle Palestijnen af wil’

Daarbij kunnen ze toch mensen in detentie houden voor lange tijd?

‘Ja, het is een militair bevel waarbij je voor drie tot zes maanden vastgehouden kunt worden, en dit kan voor onbepaalde tijd worden verlengd. Je dossier is geheim en er is geen aanklacht nodig. De militaire aanklager en de militaire rechter zijn de enigen die dit dossier kennen. Ook mijn advocaat kreeg geen inzage. Ik zat voor vijf maanden in detentie.

In maart 2005 ben ik opnieuw gearresteerd. Ik zat voor zes jaar en negen maanden gevangen. Toen ik in 2011 vrijkwam dacht ik dat ik een nieuw begin kon maken, maar ik ben telkens opnieuw gearresteerd. Ik begon een jaar later met mijn rechtenstudie en ben in 2015 afgestudeerd. Ik ben in die tijd begonnen met mijn werk voor Addameer, als advocaat. Ik vertegenwoordig Palestijnse politieke gevangenen.’

In 2022 ben u het land uitgezet. Hoe ging dat?

‘In september 2020 kreeg ik de eerste waarschuwing dat Israël mijn verblijfsvergunning wilde intrekken. Dit is gebaseerd op de nieuwe wet Breuk van Vertrouwen. Je moet, als Palestijn, trouw zweren aan je bezetter, zodat je vergunning niet wordt ingetrokken. Dat is volledig in strijd met internationaal recht. De minister van Binnenlandse Zaken kan nu vergunningen intrekken – ook weer op basis van een geheim dossier. Tot op heden weet ik niet waarom ik ben gedeporteerd.

Dit alles is mijn doorgaande Nakba. Het is glashelder dat Israël van alle Palestijnen af wil. Ze hebben een plan om één land te hebben in 2030, met een meerderheid van Israëli’s en een minderheid van Arabieren. De arrestaties, het verbod om huizen te bouwen, de confiscaties van land en huizen, alles staat in dienst van de doorgaande Nakba.’

Uw leven is een geschiedenis van gevangenis, geweld en onderdrukking. Wat voor persoon bent u geworden in die context?

‘In Palestina onder onderdrukking leven is een moeilijke situatie. Vooral voor mij, omdat ik het voorrecht van een Frans paspoort heb. Daardoor ben ik onder druk gezet te vertrekken, maar ik wilde blijven, omdat ik mijn werk wil doen in Jeruzalem.’

Het is dus een voorrecht, maar ook een dreiging, omdat u makkelijker uitgezet kunt worden?

‘Exact. Uiteindelijk is dit privilege gebruikt om mij weg te krijgen. Het was mijn keuze om in Palestina te leven. Zodra ik terug mag zal ik gaan om de Israëlische bezetting aan te vechten. Dat is een zwaar leven. De dagelijkse invallen in Nablus en Jenin, de belegering van Gaza. In februari kwam er een nieuwe wet die het ook mogelijk maakt de Israëlische nationaliteit van Palestijnen in Israël in te trekken als ze verdacht worden dat ze steun krijgen van de Palestijnse Autoriteit. Dus de etnische zuivering gaat elke keer een stap verder. Daarom is het voor ons verzet belangrijk in het land te blijven. Want Israël wil ons weg krijgen.’

U bent ook gedwongen een deal te accepteren om niet voor veertien jaar in de gevangenis te gaan. Was dat een dilemma, want de buitenwereld ziet dit als een schuldbekentenis?

‘De buitenwereld moet weten dat wij veroordeeld worden door illegale militaire rechtbanken, zonder bewijs. Ik heb brieven van twee ministers van Buitenlandse Zaken uit Frankrijk. Ze schreven aan Israël: we hebben het dossier van Salah gezien en er is geen bewijs. Maar bewijs of niet, dat doet er niet eens toe. Het koloniale bestuur gebruikt gevangenissen om de Palestijnse samenleving kapot te maken.’

Hoeveel Palestijnen zitten er momenteel gevangen?

‘Op dit moment zijn dat er vijfduizend gevangenen, waarvan honderdzestig kinderen tussen twaalf en achttien, veertig vrouwen en duizend zieken. Elfhonderd Palestijnen zitten in administratieve detentie, waaronder zeven kinderen. De omstandigheden zijn zeer slecht. Zieken krijgen geen behandeling. Er zijn 240 mensen overleden. Israël houdt soms zelfs de doden nog gevangen. Op dit moment zijn er twaalf dode Palestijnen, die nog steeds in detentie zitten, als doorgaande marteling voor hun families. Hun lichamen worden niet vrijgegeven. Dus alles is erop gericht onze moraal te breken.’

Wat kunt u voor gevangenen doen, in deze situatie?

‘Addameer is opgericht in 1993 door ex-gedetineerden. We vertegenwoordigen Palestijnse gevangenen, maar zetten ons ook in voor mensenrechten en om bewustwording te creëren. We steunen de Palestijnse families, helpen hen om vol te houden. We erkennen de militaire rechtbanken niet, omdat die een middel zijn voor onderdrukking.’

‘Organisaties waar ik op bezoek kom om te spreken, zijn onder druk gezet mij te cancelen’

Mensen herhalen vaak dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten is. Dat moet bizar zijn voor u. Wat wilt u deze mensen vertellen?

‘Ik ben deze week in Nederland en België. Ik vertel over mijn ervaringen. Mijn zaak in Jeruzalem kan een precedent scheppen voor anderen, want ik ben de eerste die op deze manier gedeporteerd is. Het Israëlische ministerie van Binnenlandse Zaken wil Palestijnen ook uit Israël wegsturen en deporteren naar Gaza, als ze denken dat zij steun krijgen van de Palestijnse Autoriteit.’

Ontmoet u veel weerstand in Europa?

‘De Israëllobby is sterk. We ondervinden druk in Nederland en in Frankrijk. Maar ik ga niet ophouden.’

Le Monde schreef dat Frankrijk u wel laat blijven, maar vindt dat u zich niet mag uitspreken. Is ook daar de Israëlische lobby sterk?

‘Frankrijk kent, na de Verenigde Staten, de grootste Israëlische lobby. Dit is mijn tweede straf, nadat ik ben gedeporteerd. Ik doe mijn best mijn verzet voort te zetten en een betere toekomst te creëren voor mijn twee jonge kinderen.’

Wat is uw indruk van de situatie in Nederland?

‘Donderdag was ik te gast bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit is pas mijn tweede keer hier. Organisaties waar ik op bezoek kom om te spreken, zijn onder druk gezet mij te cancelen. Ze krijgen daarover e-mails en telefoontjes.’

Zien pro-Israëlische organisaties u als terrorist?

‘Ja, en ze gebruiken alles wat ze kunnen om elke Palestijn te cancelen.’

Gebeurt het ook vaak dat uitnodigingen worden ingetrokken?

‘Het hangt ervan af wie me uitnodigt en hoe groot de druk is.’

Wat heeft u besproken op het ministerie?

‘Ik heb het gehad over gevangenissen en Jeruzalem. Ik probeer hen te overtuigen duidelijk stelling te nemen, te kiezen voor internationaal recht, Israël onder druk te zetten. En ik pleit voor het recht op terugkeer van alle Palestijnen die sinds de Nakba zijn gevlucht.’

Denkt u dat u ooit mag terugkeren?

‘Als je geen hoop meer hebt, ben je gezien. Mijn overtuiging is dat ik kan terugkeren. Dat geeft me kracht om te doen wat ik doe. We hebben het recht, volgens een resolutie van de Verenigde Naties, om terug te keren.’

Velen zien dat als een bedreiging voor Israël. Want als miljoenen Palestijnen terugkeren, zijn Joden in de minderheid.

‘Iedereen moet internationaal recht respecteren en uitvoeren. Israël heeft Palestijnen verdreven, het is aan hen om de gevolgen te aanvaarden als ze terugkeren. Ik hoef dat niet op te lossen.’

Hoe kijkt u aan tegen de huidige extreemrechtse regering in Israël? Zelfs de Israëlische lobby in Nederland is er bezorgd over: Ronny Naftaniel en anderen organiseerden in maart een demonstratie tegen aantasting van de Israëlische rechtsstaat. Is deze regering anders dan vorige?

‘De bezetting startte met linkse zionisten: zij zijn verantwoordelijk voor de Nakba. Pas in de jaren tachtig en negentig kwam rechts op. Voor ons Palestijnen maakt het niet uit of links of rechts aan de macht is. Het bijzondere van de huidige regering is dat ze duidelijk het gezicht van de bezetting tonen. Het is goed dat Europeanen hun ware gezicht zien. Maandag besloot de Europese Unie om de Europa Dag te annuleren, omdat de Israëlische regering daar de extremistische minister Itamar Ben Gvir heen wilde sturen. Dat is goed.’

Er was wel kritiek op de EU, omdat die aan de ene kant de Israëlische regering veroordeelt, maar aan de andere kant een feestje organiseert voor vijfenzeventig jaar Israël.

‘Die hypocrisie van de EU en van Europese regeringen is voor ons duidelijk. We weten dat Israël hun steun heeft. Ze veroordelen Israël met woorden, maar hun economische en militaire banden zijn er nog steeds.’

‘De enige acceptabele oplossing is dat er één democratische staat komt, met respect voor mensenrechten en mensenlevens’

Ook Nederland heeft militaire banden. The Rights Forum voerde hier recentelijk nog actie tegen. Voorstanders daarentegen voeren aan dat die samenwerking niet ten goede komt aan onderdrukking en kolonisering.

‘Pfff’, reageert Hamouri veelzeggend, terwijl hij wegkijkt.

Hoe kunnen we ooit uit deze situatie komen? Zal dat nog eens vijfenzeventig jaar ellende vergen?

‘Je wilt weten wat de oplossing is? Voor een oplossing moeten we over rechten spreken. Elke oplossing die onze historische rechten negeert, is niets waard. In Oslo is geprobeerd, dertig jaar geleden, om die weg te gaan. Kijk wat er sindsdien met de Palestijnen is gebeurd. Oslo was een val, geen echte oplossing.’

Dus Arafat is in een val getrapt toen hij in 1993 met de Israëlische premier Yitzhak Rabin de Oslo Akkoorden tekende?

‘Ja, want de belangrijkste vier onderwerpen zijn niet opgelost: de terugkeer van vluchtelingen, de status van Jeruzalem, Palestijnse politieke gevangenen en zelfbestuur. Kijk nu, dertig jaar later, naar de catastrofale situatie.’

Het lijkt uitzichtloos, aangezien ook de twee-statenoplossing dood en begraven is.

‘Er moet één staat komen. In 1993 waren er honderdduizend kolonisten in de Westelijke Jordaanoever, nu zijn dat er zes keer zoveel. Er is een muur gebouwd. De kolonisering. De enige acceptabele oplossing is dat er één democratische staat komt, met respect voor mensenrechten en mensenlevens.’

Vorige maand zei Yuval Gal, een Israëlisch-Nederlandse Jood die zich inzet voor de Palestijnse zaak, op ons platform dat hij paniek ziet in Israël. Ziet u dat ook?

‘Zeker. De veranderingen in wetgeving die nu plaatsvinden en alle demonstraties in de laatste drie maanden, geven aan dat er een diepe crisis is. Dit wordt steeds erger.’

Is dat zichtbaar in een toename van het geweld richting Palestijnen?

‘En er is ook geweld tegen Israëli’s. Vorige maand was er een interview met het hoofd van de Israëlische veiligheidsdiensten. Hij zei: we worden een dictatuur, ook voor Israëli’s. De demonstranten in Israël geven niet om Palestijnen, zij staan er voor Israëli’s zelf, uit vrees voor de opkomst van religieus extreemrechts.’

Donderdag was het een jaar geleden dat Shireen Abu Akleh is vermoord. Het is in dat jaar rap geëscaleerd.

‘We zijn niet ver af van een Derde Intifada. Palestijnen in Jeruzalem en de bezette gebieden hebben het heet onder de voeten. Er is geen hoop op een politieke oplossing.’

‘Mensen moeten Palestina bezoeken, Palestijnen ontmoeten’

Wat zullen de gevolgen zijn als dat gebeurt?

‘Dat hangt af van wat er gebeurt in de bezette gebieden. Ik verwacht verdere escalatie.’

U ziet het zeer somber in.

‘Ik ben niet negatief, maar vertel gewoon wat ik zie gebeuren. Ik heb veel diplomaten gesproken. Nooit wilden ze geloven wat ik dacht dat er zou gebeuren. Maar als ik ze een paar jaar later weer zag, zeiden ze: het is toch gebeurd. Toch heb ik hoop.’

Dat horen Nederlandse lezers graag. Wat kan het Westen doen?

‘Regeringen moeten werken aan een boycot van Israël. Als het land onbestraft blijft, zullen ze doorgaan. De Nederlandse regering moet duidelijk staan voor internationaal recht en de rechten van Palestijnen. Mensen moeten Palestina bezoeken, Palestijnen ontmoeten.’

Toch blijven er miljarden naar Israël gaan.

‘Precies, en een boycot zou daar een einde aan maken.’

Wat zal Israël doen als dat gebeurt?

‘Ze zullen direct op zoek gaan naar een oplossing voor de bezetting.’