Deze ramadan stelt de Kanttekening elke dag een vraag aan een Nederlandse moslim. Hoe beleven zij de vastenmaand in coronatijd? Vandaag op ramadan-dag 23, die samenvalt met Bevrijdingsdag, stellen we de vraag aan Alaeddine Touhami. Hij is voorzitter van het ‘Huis van Vrede’ en covoorzitter van de NGO AISA International. Touhami woont samen met zijn vrouw in Almere.

Hoe bevrijdend is de ramadan voor u?

‘In het begin voelt het juist misschien wel beklemmend, omdat het je beperkt. Je mag niet eten, je mag niet drinken, enzovoort. In zekere zin word je beperkt in je vrijheid op het eerste niveau. Maar dat is alleen maar om te ontdekken dat er een andere vorm van vrijheid is. En dat is de vrijheid die eigen is aan wat de mens is. Want het drinken en eten en vrijen, dat is gewoon onze dierlijke aard. Door het vasten krijg je de mogelijkheid om het menselijke van de mens te ontdekken. En in die zin is de ramadan bevrijdend. Omdat je ontdekt dat je door de geest mens bent, en niet door het lichaam. De ramadan en het vasten stellen ons in staat om te ontdekken wat het is om mens te zijn. Dat je een geest hebt, dat die geest je in staat stelt om vrijheid te vinden, dat je kan kiezen wat je doet en vooral ook waarom je het doet. En dat waarom, de intenties achter ons idee, achter onze woorden, daar ligt de vrijheid van de mens in mijn optiek.

‘Maar je hebt ook nog een ander niveau, en dat is dat de maand ramadan en het vasten ons naar eenheid brengen. En die eenheid kan je heel makkelijk omschrijven als ‘Van ík naar wíj’. Dus elke dag bij het vasten een oefening bij het opstaan: denk niet wat ga ík doen voor mijzelf, maar wat doen we vandaag voor óns allemaal? Hoe kan ik in dienst staan van wij? Van de mensheid, van het leven, van de armen, van iedereen in dienst van het goede. Elke dag, totdat je op gegeven moment in wíj denkt, in wíj voelt en in wíj ziet.

‘Het vasten stelt ons in staat om te ontdekken wat het is om mens te zijn’

‘De meeste gebeden in de islam – in de Koran – zijn in de wij-vorm. Het is‘ihdina’ – ‘leid ons’ – en niet ‘ihdini’ – ‘leid mij’. Geef óns barmhartigheid. Want wat voor nut heeft het om barmhartigheid te krijgen als je buurman in ellende leeft? In die zin is het niet alleen een individuele transformatie voor mijn eigen ik, maar dit doe je als jij je transformeert, als jij je weet te bevrijden. Of als jij de kans krijgt om die bevrijding mee te maken, dat je vanuit je intentie handelt, en om de ander geeft. Dit is een bevrijding die je doet voor de hele samenleving. Vrijheid geeft ons de kans om te laten zien wie we werkelijk zijn.

‘En bevrijding van je ego is niet zo gedaan in een maand. Dat is een levensproject. Het is het constant schoonhouden, net als je huis schoonmaken. Je kan niet zeggen: ‘Ik heb mijn huis schoongemaakt vandaag, dus ik hoef het komende jaar niet meer te doen.’ Je moet het onderhouden.

‘Wat eigen is aan het vasten, is dat je tegen je eigen willetje in gaat. Dat je datgene doet wat jou niet meteen als individu winst oplevert. Dat kost vaak moeite en vraagt een beetje inspanning, in het Arabisch: mukhalafa’tu nafs – het koppig zijn tegen je ik. En dat kun je vasthouden, dat je vandaag iets doet wat voor je gevoel zwaar is of waar je geen zin in hebt. Bijvoorbeeld dat je geen zin hebt om iemand te helpen, of je hebt geen zin om een dienst te leveren of wat dan ook. Dan ga ik juist precies dát doen en daar ligt de oefening. Dit is allereerst een advies aan mijzelf.

‘We moeten vrijheid dieper opvatten. Vrijheid is niet slechts vrij zijn van een vreemde onderdrukker, maar we moeten ook gaan kijken naar welke onvrijheden we hebben in ons gedrag, in onze impulsen, in de manier waarop we naar elkaar kijken. Gunnen we elkaar meer als medemens, of niet?’