Indiase Nederlanders hebben fel gedemonstreerd bij een bijeenkomst met de Indiase schrijver Arundhati Roy. Zij is in eigen land omstreden onder meer vanwege haar strijd tegen het kastesysteem en voor de onafhankelijkheid van Kasjmir.

Het Rotterdamse concert- en congresgebouw De Doelen werd onlangs verblijd met de komst van bestsellerauteur Arundhati Roy uit India. De organisatie Boek & Meester, die maandelijks een literatuurprogramma presenteert, had haar uitgenodigd. Aanleiding was haar nieuwe boek Het ministerie van opperst geluk. De Indiaas-Nederlandse schrijver Ernest van der Kwast interviewde Roy voor een publiek van geïnteresseerden. De Kanttekening was ook aanwezig.

Roys eerste roman De god van de kleine dingen (1997) rolde ruim zes miljoen keer over de toonbank, waarvan meer dan 150.000 maal in Nederland. In datzelfde jaar won ze de invloedrijke Booker Price. Het ministerie van opperst geluk gaat over liefde in de regio Kasjmir, waar veel moslims wonen. De setting van het verhaal maakt dat het ook gelezen kan worden als een maatschappelijke aanklacht. Hoewel het een fictief verhaal is, roept het veel weerstand op bij nationalisten. Kasjmir is in ruime zin bestuurlijk tussen drie landen verdeeld. Hoewel in de praktijk elk van deze regio’s wordt bestuurd door het land dat het opeist, heeft India de toewijzing van de door Pakistan en China opgeëiste gebieden formeel niet erkend. Pakistan beschouwt heel Kasjmir als betwist gebied. Kasjmir vormt de inzet van een langdurig territoriaal geschil tussen de drie landen, het Kasjmir-conflict.

Roy is omstreden in India. Naar eigen zeggen houdt ze zielsveel van haar land, alleen is haar vaderlandsliefde niet kritiekloos. Ze stelt problemen in India aan de kaak die onder meer betrekking hebben op de rechten van vrouwen, het kastesysteem, kernproeven en Kasjmir. In India ligt vooral dat laatste onderwerp zeer gevoelig. Roy steunt de onafhankelijkheidsstrijd van Kasjmir.

Een aanzienlijk deel van de Indiase bevolking beschouwt elke vorm van kritiek op India als anti-nationalistisch. Daarom had een groep critici van Roy op Facebook opgeroepen om te demonstreren tegen haar komst naar Nederland. Maar bij de ingang van De Doelen stonden vrijdagavond uitsluitend geïnteresseerde bezoekers te wachten. Eenmaal binnen genoot het publiek van een interessant gesprek met een sociaal bewogen schrijver en ‘activist’ die zichzelf liever niet zo ziet. ‘Activist vind ik een groot woord. Ik kan mijn bekendheid gebruiken om aandacht voor bepaalde zaken te krijgen.’

Roy spreekt bescheiden over haar schrijverschap, maar benadrukt dat ze wel degelijk een missie heeft. ‘Eigenlijk ben ik nog steeds beduusd van het succes van mijn eerste boek. De voordelen zijn de luxe om me op één ding te kunnen concentreren én belangrijke zaken op de kaart te zetten om zo andere mensen te helpen. Ik deins er niet voor terug om af en toe kritische – voor Indiase begrippen – uitspraken te doen. Ik steek mijn ergernis over het kastesysteem niet onder stoelen of banken. Iedereen die er op de één of andere manier mee in aanraking komt, raakt besmet.’

Roy staat midden in het leven. ‘Ik houd van de geluiden van de stad en moet er niet aan denken om te moeten schrijven in een hutje op de hei.’ Alleen schrijft ze niet in Delhi, maar in een piepklein kamertje in een andere stad. ‘Echt piepklein’, garandeert ze Van der Kwast. ‘Dan bedoel ik drie zo groot als deze tafel.’ Er klinkt gegrinnik in de zaal, want zo groot is die tafel niet.

De literaire bijeenkomst verloopt voorbeeldig, totdat een paar mannen uit het publiek shame on you roepen. Veel bezoekers kijken naar de plek waar dat geroep vandaan komt. Iemand van de organisatie van Boek & Meester vliegt erop af om de boze mannen te kalmeren. Later blijkt dat dit de mensen zijn die hadden opgeroepen om te demonstreren. De organisatie van de avond besloot om hen uit te nodigen en in de zaal de kans te geven hun vragen te stellen op het daarvoor bestemde moment. Als de zaal gekalmeerd is, krijgt één van de demonstranten het woord. ‘Ze zegt dat ze geen politicus, schrijver of activist is, waar bemoeit ze zich dan mee?’ Roy geeft een korte reactie, die ze besluit met ‘en zal ik me gedragen als een goede Indiase vrouw’.

De tegenstanders van Roy verlieten nadat zij hun zegje hadden gedaan meteen het pand. Toch ging, tot teleurstelling van velen die het boek net hadden aangeschaft, de geplande signeersessie niet door. De entourage van Roy vond dat er niet genoeg beveiliging was. Heel jammer voor al haar fans die het een geweldige avond vonden. Onder de bezoekers was amper begrip voor de tegenstanders. Niet vanwege hun mening, maar de manier waarop ze die verkondigd hadden. ‘Voer die discussie in India, niet hier’, riep één van de bezoekers naar de demonstranten. Roy schreef het laatste deel van het boek in Londen. De demonstranten beweerden dat zij gevlucht is uit India. Roy ontkent dat. ‘Vluchten is echt overdreven. Gevlucht ben ik zeker niet.’

Wie is Arundhati Roy?
Suzanna Arundhati Roy (1961) is schrijver en politiek activist. Ze is de dochter van een Syrisch-christelijke moeder en een hindoeïstische vader. Haar eerste semi-biografische roman De god van de kleine dingen vertelt het verhaal van een tweeling die door een dramatisch voorval van elkaar gescheiden wordt. De twee zien elkaar na 23 jaar terug en blikken vervolgens terug op de voorbije periode. Het boek raakt aan onderwerpen zoals het kastensysteem, de rol van de vrouw, het leven van Syrische christenen in de Indiase deelstaat Kerala en de rol van de communistische partij aldaar. Daardoor riep het boek veel wrevel op in India. Internationaal is het boek hooggeprezen. Na het grote succes van De god van de kleine dingen wendde Roy haar bekendheid bewust aan in politiek activisme en schreef ze hoofdzakelijk non-fictie. Ze bekritiseert onder meer de rol van de Verenigde Staten in Afghanistan, het ‘staatsterrorisme’ van Israël en het nucleaire programma van India en verwijt de Indiase regering dat ze genocide door de Tamils op Sri Lanka heeft gestimuleerd. In 2004 kreeg ze de Sydney Peace Prize toegekend vanwege de geweldloosheid van haar activisme.