Duizenden Turkse Nederlanders zijn deze zomer naar Turkije gegaan om te genieten van hun vakantie. Intussen durven veel Erdogan-critici een vakantie naar het land niet te wagen, omdat ze bang zijn bij aankomst gearresteerd te worden. Op vakantie gaan naar een Europees land is binnen deze groep een populair alternatief. De Kanttekening sprak enkele Turkse Nederlanders die deze zomer hun vakantie doorbrachten in Europa in plaats van Turkije.

Het is inmiddels twee jaar geleden dat de Amsterdamse horecaondernemer Mustafa voor het laatst in Turkije was en zijn familieleden daar heeft gezien. Voor de mislukte coup in juli vorig jaar ging hij soms wel vijf keer per jaar naar Turkije: een keer in de zomer voor familiebezoek en meerdere keren door het jaar heen voor zaken. Voor hem is dat nu verleden tijd. ‘Ik heb mij via social media heel vaak uitgesproken tegen het Turkse regime en sta onder de Nederlandse aanhangers van de president bekend als een landverrader. Het zou geen verrassing zijn als ik opgepakt zou worden in Turkije, omdat iemand me heeft verklikt.’ Daarom heeft hij met zijn gezin besloten dit jaar een andere vakantiebestemming uit te kiezen.

De angst om als Nederlander je zomervakantie in een Turkse gevangenis door te brengen bleek de afgelopen weken niet helemaal ongegrond. Eerst werd eind juli een Turkse Nederlander, die zegt sympathie te hebben voor de grootste oppositiepartij CHP (Republikeinse Volkspartij), op het vliegveld van Istanbul opgepakt, omdat hij president Recep Tayyip Erdogan onder meer dictator en dief had genoemd op social media. Hoewel hij na een dag weer werd vrijgelaten mag hij het land niet uit. Later kreeg ook een Almeloër de schrik van zijn leven. Ook deze criticus van Erdogan, die door de politie werd aangehouden in de stad Kayseri in Centraal-Anatolië, mag het land niet verlaten. Aan beide mannen werd gevraagd of ze ‘terroristen’ zijn van de Hizmet-beweging, die door Erdogan wordt beschouwd als een terreurorganisatie.

Nu Turkije was uitgesloten, ging Mustafa naar het Zwarte Woud, in het zuidwesten van Duitsland. ‘Het is én dichtbij én een prachtig gebied waar je lekker kan uitrusten. Maar onder normale omstandigheden hadden we het gebied nooit bezocht’, geeft hij toe. Vakantie naar Turkije was voor hem toch anders en nooit alleen maar vakantie. ‘Een deel van de belangrijkste mensen in mijn leven wonen in Turkije. Mijn nichtjes en neefjes zullen mij na een tijd niet meer herkennen, vrees ik.’ Mustafa heeft gelukkig ook familie in Duitsland. ‘Onderweg naar onze vakantiebestemming heb ik ze in Keulen, Frankfurt en Stuttgart bezocht. Op deze manier krijg ik toch een beetje het vakantiegevoel wat ik altijd in Turkije kreeg.’

Terwijl sommige Turkse Nederlanders Turkije vermijden, kennen anderen weer een erg lange en gedwongen verblijf in Turkije, nu ze het land niet mogen verlaten. Volgens Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken is zijn ministerie bekend met ongeveer tien personen die zich thans in Turkije bevinden en zich bij het ministerie hebben gemeld vanwege een uitreisverbod. ‘Nederland is hier extra alert, actief en kritisch op en heeft reeds geruime tijd contact met de Turkse autoriteiten over Nederlanders met uitreisverboden’, zegt Koenders in een recente beantwoording van gestelde Kamervragen over het onderwerp. Hij benadrukt dat het reisadvies voor Turkije geruime tijd een waarschuwing kent voor vervolging door de Turkse autoriteiten voor belediging van het staatshoofd en activiteiten gerelateerd aan groepen die beschouwd worden als terroristische organisaties.

Voor de Nijmeegse student Nur betekende de zomervakantie een gezellige en lange autoreis naar Turkije die ze met meerdere families maakten. Met haar ouders, die openlijk kritisch zijn op Erdogan, maakte ze voor het laatst in 2014 een reis naar het land. Sindsdien vermijden ze Turkije als vakantieland en hebben ze dit jaar een vakantiehuis gehuurd in de Tsjechische regio Zuid-Bohemen, waar ze met twee auto’s naar toe zijn gereden. ‘Onderweg kreeg ik een déjà vu; hoe we de auto’s hadden volgepropt met bagage en snacks, hoe we onderweg stopten om Turkse thee te zetten, hoe we bij een tankstation uitgebreid gingen picknicken en zelfs hoe mijn vader steeds naar zijn heuptasje greep om te kijken of hij alles nog bij zich had. We kregen allemaal het gevoel dat we onderweg naar Turkije waren en dat was volgens mij ook een beetje de bedoeling.’ Ze zegt Turkije niet heel erg te missen en is ze zelfs stiekem blij dat er nu meer verscheidenheid is in hun vakantiebestemmingen, maar vertelt dat haar ouders, die allebei in Turkije zijn geboren, heimwee hebben naar het land. ‘Het viel me op dat ze alles in Tsjechië met Turkije vergeleken. Het meertje, het bos en zelfs het brood leek volgens mijn ouders op dat van Turkije. Ik zie dat ze het heel lastig vinden om niet in Turkije te zijn tijdens de zomer.’

Hoewel de ouders van Schiedammer Selma in Turkije wonen en ze al drie jaar niet naar het land is geweest, kocht ze uit angst om opgepakt te worden tijdens de zomervakantie een ticket naar Spanje in plaats van naar Turkije. ‘Het doet pijn om te weten dat ik mijn ouders niet kan zien. Het voelt toch een beetje als gevangenschap als je niet vrij kan reizen’, zegt zij. Vroeger, toen ze nog zonder problemen Turkije binnenkwam, stond vast waar ze de zomervakantie zou doorbrengen. Nu heeft ze met haar man een lijst gemaakt van landen die ze willen bezoeken. ‘Spanje en dan vooral Andalucia stond hoog in ons lijstje. Als je kijkt naar het klimaat, de natuur, maar ook de mensen, dan zie je weinig verschil met Turkije, vind ik. Het is een prachtig land waar ook cultureel gezien veel sporen van moslims zijn. De twee weken in Spanje waren onvergetelijk, maar ook erg vermoeiend. We waren steeds onderweg, van de ene plek naar de andere. In Turkije zaten we toch meestal thuis bij familie en was het altijd een veel minder actieve vakantie.’

Ook Esra en haar man, beiden Rotterdammers die voor het laatst in 2015 in Turkije waren, gingen tijdens de zomervakantie naar Spanje, maar brachten ook een paar dagen door in Portugal. ‘Spanje hadden we eerder gezien, het was onze eerste keer in Portugal. Hoewel het een prachtig land is, blijf je toch in je hoofd met het idee dat een vakantie in Turkije veel leuker had kunnen zijn.’ Vooral het feit dat ze haar familieleden niet kan zien vindt Esra ‘vervelend en oneerlijk’. ‘Niemand zou het recht mogen hebben ons dit aan te doen. We zijn niet welkom in het land waar onze ouders vandaan komen, terwijl we niets hebben misdaan.’

Cumali uit Rotterdam heeft tijdens de zomervakantie een rondreis door Europa gemaakt met zijn gezin. Vooral in Frankrijk hebben ze veel tijd doorgebracht. ‘Het is lekker dichtbij, maar ook bijzonder mooi’, vertelt Cumali. Dat hij niet naar Turkije kon gaan, vindt hij wel heel erg. ‘Sinds jongs af aan betekent Turkije voor mij vakantie vieren en je familie en vrienden zien. Het is alsof je elke vakantie naar de camping ging en nu ineens niet meer mag.’ Hij vindt dat zijn veiligheid niet is gegarandeerd in Turkije. ‘Bovendien wil je genieten van de vakantie en de toestanden zijn niet echt om vrolijk van te worden. Beperkt worden in mijn vrijheid, angst ervaren en vooral mijne familie niet kunnen zien heeft veel impact op mij. Dat geeft mij veel verdriet.’