België wil imams registreren. Ook in Nederland wordt gepleit voor een dergelijk initiatief. De Kanttekening vroeg enkele moslims om een reactie op het voorstel.

Het VVD-Tweede Kamerlid Ockje Tellegen wil in Nederland laten registreren welke imams in de moskeeën prediken. Daarmee zouden haatzaaiers of predikers die jongeren radicaliseren aangepakt kunnen worden. De AIVD zou dan toegang moeten krijgen tot het imamregister.

‘De normale imams die werkzaam zijn binnen moskeeën zijn vrijwel allemaal bekend, met name bij de gemeentes waar zij werken. Het probleem zit hem in de rondreizende imams. Zij richten zich meestal op moskeeën waar geen vaste imam werkzaam is en worden tijdelijk aangesteld’, zegt islamoloog Halim el-Madkouri. Het blijft volgens hem de vraag of we door middel van een imamregister datgene kunnen bereiken wat we willen bereiken, namelijk het bestrijden van extremisme en het voorkomen van aanslagen. ‘Ik denk persoonlijk van niet, een imam heeft een soort moreel gezag als het gaat om religieuze zaken, maar verder heeft hij weinig invloed op de gemeenschap, zeker niet op jongeren die aan het radicaliseren zijn. De traditionele imams krijgen sowieso geen gehoor van die jongeren. En de radicale predikers opereren juist onder de radar.’ Volgens Madkouri moet men zich vooral richten op moskeeën buiten de Randstad. ‘Zij hebben vaak geen geld om een vaste imam aan te trekken en zijn veel meer afhankelijk van reizende imams, die het gratis willen doen. Daar loert het gevaar.’

Madkouri vreest dat door het registreren van de imams, juist de mainstream imam wordt getroffen, en niet de radicale imam. ‘De vergelijking wordt gemaakt met advocaten en artsen, maar dat zijn allemaal beschermde beroepen. Een imam is dat niet.’ Volgens Madkouri kan in principe iedereen zich imam noemen en als de gemeenschap vindt dat jij dat bent, dan ben je dat ook. ‘Al ben je heel hoog opgeleid, als de gemeenschap vindt dat je niet geschikt bent als imam, dan houdt het op. Er is geen instantie die jou een accreditatie verleent om als imam aan de slag te gaan. Het probleem kunnen we dus niet met het registreren oplossen.’

De voorzitter van de Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland (RMNN), Said Bouharrou, zegt dat vanuit moskeeën al langer gesprekken gaande zijn om gezamenlijk een register bij te houden van verkeerde imams in Nederland. Dat zou een alternatief kunnen vormen voor het register dat de overheid wil bijhouden. ‘We zien dat bijvoorbeeld ook bij artsen en andere professionals. Op het moment dat een imam als Fawaz Jneid in de fout gaat, kunnen we zijn naam registreren zodat hij niet ergens anders aan de bak gaat. Wanneer moskeeën een imam willen aanstellen en niet weten wat voor vlees ze in de kuip hebben, maar ook geen overheidsbemoeienis willen, dan is het wel veilig en handig om een register te raadplegen. Radicale imams weten dan heel goed dat ze zich koest moeten houden, want het blijft niet zonder consequenties.’

Madkouri vindt dat een positieve ontwikkeling. ‘Ik weet dat heel veel moskeeën onderling informatie uitwisselen over hun ervaringen met bepaalde imams, maar het bijhouden van een register hadden ze allang moeten doen.’ Het blijft volgens hem wel de vraag welke criteria er worden gehanteerd bij het registreren van de foute imams. ‘Hoe bepaal je of een imam fout is? Is er bijvoorbeeld één imam in de hele islamitische wereld, die niet zegt dat de man beter of hoger is dan de vrouw? Komen ze dan allemaal op zo’n lijst? Het beeld van imams over maatschappelijke kwesties botst vrij vaak met die van de westerse samenleving.’

De directeur van de Essalam-moskee in Rotterdam, Jacob van der Blom, kan zich helemaal niet vinden in het registerplan van de RMMN. ‘Dat is een heel slecht idee. Ik vraag me echt of de achterban van aangesloten moskeeën daar achter zullen staan. Het is niet meer dan symptoombestrijding en ik geloof niet dat er draagvlak voor is.’

Van der Blom zegt dat de situatie in Nederland heel anders is dan in België. ‘Islam is daar een staatsreligie. Als de imams dan ook nog betaald worden door de staat, dus als ze ambtenaren zijn, zou het helemaal niet vreemd zijn om ze te registreren, maar in Nederland hebben we dat niet.’ Hij vindt het idee om imams te registreren in Nederland ook botsen met de scheiding van kerk en staat. ‘Dat betekent ook dat de overheid zich niet bemoeit met religieuze groepen, zeker niet als er geen strafbare feiten zijn.’ De term ‘radicale imam’ vindt Van der Blom bij uitstek problematisch. ‘Radicaal hoeft niet altijd negatief te zijn. De wereld is juist vaak op zoek naar radicale mensen en ideeën. Dat kan allemaal prima binnen de grenzen van de wet. Extremisten zijn een ander verhaal. Wanneer voor geweld wordt gepleit of wordt overgegaan tot geweld, is dat strafbaar en moet daartegen opgetreden worden.’

Volgens Van der Blom moet in Nederland ook geen onderscheid gemaakt worden tussen verschillende religies en overtuigingen, al worden steeds meer aanslagen gepleegd namens de islam. ‘Het is tegen de fundamenten van de rechtsstaat om imams te registreren, omdat één imam betrokken zou zijn bij een terreuraanslag. Als de overheid persé imams wil registreren, moeten ze dat ook doen met alle andere predikers. Dus ook met mensen die uit het buitenland komen prediken voor kerken.’